ABC Prawa - zabezpieczenie spłaty długu (weksel in blanco)

Na początku warto ogólnie wyjaśnić, że zgodnie z ustawą z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz. U. z 1936 r. Nr 37, poz. 282 z późn. zm., dalej „Prawo wekslowe”), weksel to rodzaj papieru wartościowego, w którym wystawca weksla (trasant) zobowiązuje się bezwarunkowo, że inna osoba (trasat) dokona na rzecz odbiorcy weksla (remitenta) zapłaty określonej sumy pieniężnej (taki weksel nazywa się wekslem trasowanym), albo wystawca weksla sam przyrzeka, że zapłaci sumę wekslową odbiorcy weksla (tzw. weksel własny, sola weksel).

Szczególnym rodzajem weksla jest weksel in blanco (tzw. weksel niezupełny), który w chwili jego wystawienia nie posiada wszystkich elementów weksla, określonych w Prawie wekslowym.  W najbardziej skrajnej formie zawiera on jedynie podpis wystawcy. Warto przy tym wskazać, że zobowiązanie osób podpisanych na wekslu in blanco powstaje z chwilą jego wydania, lecz jest ono warunkowe. Wywołuje ono pełne skutki prawne z mocą wsteczną dopiero wówczas, gdy weksel in blanco zostanie wypełniony i odpowiada przepisom Prawa wekslowego.  

Wraz z wydaniem weksla in blanco może nastąpić podpisanie i wydanie tzw. deklaracji wekslowej (porozumienia wekslowego), która jest oświadczeniem co najmniej wystawcy weksla (ewentualnie także innych dłużników wekslowych) albo (rzadziej) pisemną umową między dłużnikiem wekslowym i wekslobiorcą, określającym zasady uzupełnienia weksla in blanco. Sporządzenie i wydanie deklaracji wekslowej nie jest obowiązkowe (nie powoduje to nieważności weksla), jednak może okazać się przydatne dla celów dowodowych. Uzyskanie deklaracji wekslowej jest korzystne zarówno dla wierzyciela wekslowego, jak i dłużnika. Dla wierzyciela - ponieważ ułatwia mu to wykazanie, że wypełnił weksel in blanco zgodnie z porozumieniem zawartym z dłużnikiem wekslowym, zaś dla dłużnika - ponieważ w ten sposób pisemnie określa ścisłe zasady, na jakich weksel może zostać uzupełniony.

Kiedy weksel in blanco może okazać się przydatny? Przede wszystkim wtedy, kiedy zobowiązanie, które chcemy za jego pomocą zabezpieczyć, nie jest jeszcze w pełni ukształtowane. Może to być przykładowo w sytuacji, gdy suma pieniężna, na którą zobowiązanie opiewa nie została jeszcze precyzyjnie określona lub zobowiązanie stanie się wymagalne po terminie, którego nie da się w momencie zaciągania zobowiązania oznaczyć co do daty. Z chwilą wystawienia weksla in blanco uzyskamy zatem od razu zabezpieczenie wierzytelności, mimo że nie są jeszcze w pełni ukształtowane wszystkie elementy zobowiązania naszego dłużnika.

Jakie elementy weksla in blanco mogą podlegać późniejszemu uzupełnieniu? Jak zostało wspomniane wyżej, od chwili wystawienia  na każdym wekslu musi znajdować się podpis jego wystawcy złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Weksel In blanco nie musi zaś w chwili wystawienia zawierać następujących elementów: daty i miejsca wystawienia, nazwiska wierzyciela wekslowego (remitenta), daty i miejsca płatności, sumy wekslowej (kwoty zobowiązania dłużnika wekslowego) oraz nazwiska osoby, która ma zapłacić (trasata). Te elementy weksla in blanco mogą podlegać późniejszemu uzupełnieniu. Należy przy tym zwrócić uwagę, że uzupełnienie treści weksla in blanco może dotyczyć tylko tych jego części składowych, których nie zawiera dokument wydany wierzycielowi, ponieważ uzupełnienie nie może polegać na zmianie określonych już elementów weksla. Zatem jeśli którykolwiek z powyżej wskazanych elementów weksla (przykładowo miejsce lub termin płatności) został w wydanym wekslu in blanco określony przez wystawcę, elementu tego nie można w późniejszym czasie już zmieniać.

Ponadto, weksel in blanco może zostać uzupełniony jednym bądź kilkoma dodatkowymi elementami, jeśli upoważnienie do ich uzupełnienia w wekslu in blanco zostało zawarte w deklaracji wekslowej. Chodzi tu o te dodatkowe elementy weksla, które mogą, ale nie muszą znaleźć się w treści weksla. Takim elementem jest przykładowo klauzula „nie na zlecenie”, która sprawia, że nie można przenosić weksla na inną osobę w drodze indosu.

Jakie są podstawowe zalety zabezpieczenia zobowiązań wekslem in blanco? Przede wszystkim weksel in blanco pozwala na elastyczne ukształtowanie zobowiązania dłużnika wekslowego, ponieważ nie jest konieczne ścisłe określanie wszystkich elementów weksla już w chwili jego wystawienia, m.in. sumy wekslowej. Może ona zostać uzupełniona później taką kwotą, jaka w danej chwili odpowiada zobowiązaniu dłużnika, zgodnie z deklaracją wekslową. Dodatkowo, po uzupełnieniu weksla in blanco, roszczenie o jego zapłatę (jak roszczenie o zapłatę każdego weksla) może być dochodzone na drodze sądowej w dużo szybszy, tańszy i prostszy sposób, w postępowaniu nakazowym. Aby je wszcząć należy złożyć pozew, w którym zostanie zawarty wniosek o rozpoznanie sprawy w postępowaniu nakazowym. Do pozwu należy załączyć oryginał prawidłowo (zgodnie z deklaracją wekslową) wypełnionego weksla.

Podsumowując należy wskazać, że weksel in blanco jest bardziej elastyczną w porównaniu do innych weksli i tańszą w porównaniu do innych sposobów, metodą zabezpieczania wykonania zobowiązań. Ważne jest również, że weksle in blanco (jako weksle niezupełne) mogą mieć zastosowanie jako zabezpieczenie zobowiązań, które nie są jeszcze w pełni ukształtowane, np. ich wysokość nie jest jeszcze znana w chwili wystawienia weksla.

Patrycja Dzięgielewska

aplikant radcowski

M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna