REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Jak pogłębić analizę rentowności firmy - model Du Ponta

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Jan Podobiński

REKLAMA

Analiza wskaźnikowa dostarcza użytecznych informacji na temat funkcjonowania i kondycji firmy. Wartość informacyjna całego systemu wskaźników jest zwykle o wiele wyższa niż pojedynczych wskaźników, ponieważ daje możliwość lepszego opisu złożonych procesów zachodzących w jednostce gospodarczej. Przykładem takiego narzędzia pogłębionej analizy jest model Du Ponta.

Model Du Ponta bazuje na wybranych pozycjach bilansu oraz rachunku zysków i strat oraz pokazuje zależności przyczynowo-skutkowe, jakie zachodzą pomiędzy najbardziej ogólnymi (syntetycznymi) wskaźnikami, takimi jak ROE czy ROA, i wskaźnikami występującymi na niższych poziomach piramidy1. Podstawowa zasada opisywanego w artykule modelu opiera się na rozłożeniu informacji zawartych w najbardziej syntetycznych wskaźnikach na czynniki proste, o niższym stopniu ogólności. Przyjmuje się, że piramida Du Ponta może służyć zarówno jako narzędzie diagnostyczne, gdy chodzi o przeszłość, jak i jako narzędzie planistyczne w odniesieniu do przyszłości. Równocześnie sam proces analizy czy symulacji można przeprowadzać „oddolnie” lub „odgórnie”.

Przykład modelu wskaźników

Działalność firmy „X” w analizowanym okresie charakteryzowała się następującymi wielkościami: przychody ze sprzedaży - 100 000 zł, koszty operacyjne - 85 000 zł, wskaźnik zadłużenia aktywów - 49,62%, stopa oprocentowania zobowiązań - 13%, wskaźnik obrotu aktywami - 1,5. Obliczmy stopę zwrotu z kapitału własnego ROE oraz pozostałe parametry piramidy Du Ponta, przy stopie podatku dochodowego równej 19%.

Tabela przedstawia schemat Du Ponta oraz wyliczenia do przykładu.

 

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

 

gdzie:

ROE - rentowność kapitału własnego (ang. return on equity),

ROA - rentowność aktywów (ang. return on assets),

TA/E - mnożnik kapitału własnego (ang. total assets to equity),

ROS - rentowność netto sprzedaży (ang. return on sales),

TAT - efektywność wykorzystania aktywów, inaczej rotacja aktywów (ang. total asset turnover),

WZA - wskaźnik zadłużenia aktywów.

Opis modelu

Na szczycie hierarchicznej struktury wskaźników znajduje się wskaźnik rentowności kapitału własnego ROE. Można go obliczyć, dzieląc zysk netto przez kapitał własny. Jednak w prezentowanym modelu wskaźnik ROE wyrażony jest za pomocą tzw. równania Du Ponta, w którym stopa zwrotu z kapitału własnego ROE równa się iloczynowi rentowności aktywów ROA i tzw. mnożnika kapitału własnego. Mnożnik określa strukturę zaangażowanych w firmie kapitałów i jest miernikiem wielkości dźwigni finansowej. Tożsamość tę wyraża następująca formuła:

ROE = ROA × TA/E

Jak widać na schemacie, rentowność aktywów ROA zależy od rentowności sprzedaży ROS oraz rotacji aktywów TAT, co zapisujemy:

ROA = ROS × TAT

W wyniku dalszego rozwinięcia równania Du Ponta otrzymamy tzw. rozszerzone równanie Du Ponta, w którym ROE opisuje następująca formuła:

ROE = (rentowność sprzedaży) × (rotacja aktywów) × (mnożnik kapitału) = ROS × TAT × TA/E

Z równania wynika, że wielkość wskaźnika ROE zależy od następujących trzech czynników:

l poziomu rentowności sprzedaży netto ROS,

l poziomu efektywności wykorzystania aktywów TAT, tzn. ich obrotowości,

l oraz mnożnika kapitału własnego TA/E.

Zależność ta jest wprost proporcjonalna, ponieważ ROE zmienia się wprost proporcjonalnie do rentowności sprzedaży ROA, rotacji aktywów oraz mnożnika kapitału własnego (struktury finansowania).

„Rozłożenie” wskaźnika ROE w modelu Du Ponta ułatwia określenie przyczyn wpływających na jego poziom. Dla przykładu, powodem spadku ROE może być: gorsze wykorzystanie posiadanego majątku, zbyt niskie wykorzystanie dźwigni finansowej czy zbyt mała marża na sprzedaży.

Duży wpływ na poziom stopy z kapitału własnego ROE w przedsiębiorstwie może mieć jego struktura finansowania, reprezentowana w piramidzie Du Ponta przez mnożnik kapitału własnego TA/E, gdzie TA/E = aktywa ogółem / kapitał własny. Pokazuje on, ile razy majątek firmy jest większy od kapitału własnego oraz w jakim stopniu majątek przedsiębiorstwa jest finansowany z kapitału własnego. Zgodnie z tą definicją w przykładzie wskaźnik TA/E został obliczony za pomocą następującej formuły:

TA/E = 1 / (1 - WZA)

Wyższy poziom mnożnika oznacza zwiększenie udziału kapitału obcego w ogólnej strukturze kapitału, co z kolei pociąga za sobą wzrost ryzyka finansowego przedsiębiorstwa. Wartość mnożnika kapitału może zawierać się w przedziale od jeden do plus nieskończoności.

Wskaźnik TA/E pokazuje również, ile razy rentowność kapitału własnego jest większa od rentowności aktywów. W przypadku finansowania się jedynie kapitałem własnym wartość mnożnika jest równa 1 i wówczas ROE = ROA.

Wzrost rentowności kapitału własnego ROE można uzyskać poprzez zmianę struktury finansowania, tzn. zwiększając udział kapitałów obcych w finansowaniu majątku, co określane jest mianem tzw. dźwigni finansowej (ang. financial leverage). Wielkość dźwigni finansowej można zapisać jako różnicę rentowności kapitałów własnych ROE i rentowności majątku ROA:

dźwignia finansowa = ROE - ROA = ROA × [(D + E)/E)] - ROA.

Po przekształceniu otrzymamy:

dźwignia finansowa = ROA × (D/E).

Efekt finansowania obcego będzie pozytywny, jeśli ROE > ROA.

Tak długo, dopóki występuje wzrost wskaźnika ROE w związku ze wzrostem zadłużenia, mamy do czynienia z dodatnim efektem dźwigni finansowej. Jeżeli jednak wzrost zadłużenia powoduje spadek wskaźnika ROE, to występuje ujemna dźwignia finansowa.

Inaczej mówiąc, firma może korzystać z efektu dźwigni finansowej poprzez podwyższanie stopnia zadłużenia tak długo, dopóki rentowność aktywów ROA jest wyższa od kosztu kapitału obcego, czyli oprocentowania długu. Dzieje się tak dlatego, ponieważ odsetki płacone z tytułu angażowania kapitału obcego pomniejszają wynik finansowy. Zobowiązania firmy „X” w omawianym przykładzie stanowią 49,62% aktywów. Warto zauważyć, że wskaźnik ROA jest równy stopie oprocentowania długu 13%, z czego wynika, że firma osiągnęła maksymalny poziom zadłużenia i dalszy jego wzrost będzie powodował spadek wskaźnika ROE.

Kolejnym kluczowym wskaźnikiem w schemacie Du Ponta jest wskaźnik rentowności aktywów ROA. Jest on iloczynem rentowności sprzedaży i rotacji aktywów ogółem, co wyraża poniższa formuła:

ROA = ROS × TAT = (zysk netto/sprzedaży) × (sprzedaż/aktywa)

gdzie:

ROS = (sprzedaż - koszty uzyskania przychodów)/sprzedaż,

TAT - wskaźnik efektywności wykorzystania aktywów lub rotacji aktywów ilustruje intensywność wykorzystania całego majątku i przedstawia, jaką krotność aktywów stanowi sprzedaż. Wskaźnik TAT nazywany jest również wskaźnikiem produktywności majątku lub obrotowości, a jego wielkość zależy od specyfiki branży, dlatego powinien być stosowany przy porównywaniu firm z tego samego sektora. Podniesienie poziomu tego wskaźnika jest możliwe poprzez wzrost sprzedaży albo zmniejszenie wartości majątku (aktywów).

Z równania wynika, że określony poziom wskaźnika rentowności aktywów ROA osiągnąć można za pomocą wyboru różnych kombinacji rentowności sprzedaży ROS i rotacji aktywów TAT. Jak dowodzi praktyka gospodarcza, uzyskanie proporcjonalnego wzrostu wartości obu czynników jest trudne do osiągnięcia. Dlatego wyższy poziom rentowności sprzedaży może być osiągnięty dzięki poprawie wielkości drugiego czynnika, czyli przyspieszeniu obrotu aktywów. Można wówczas posłużyć się jedną z następujących reguł:

l „mały obrót - duży zysk” - polega ona na zwiększeniu marży zysku na sprzedaży, czyli małym obrocie związanym z wysoką ceną towaru,

l „duży obrót - mały zysk” - przy której następuje obniżenie marży zysku na sprzedaży i przyspieszenie rotacji. Obniżenie ceny sprzedaży skutkuje zwiększonym obrotem.

Dodatkowym efektem takiego działania będzie równocześnie obniżenie poziomu zapotrzebowania na kapitał obcy w przedsiębiorstwie.

Zalety i wady modelu Du Ponta

Zalety modelu:

l spójność i zwartość konstrukcji, która pozwala w sposób uporządkowany podchodzić do problematyki analizy wskaźnikowej,

l wskazuje wzajemne powiązania pomiędzy wskaźnikami,

l pokazuje, że zjawiska ekonomiczne w przedsiębiorstwie są ze sobą logicznie powiązane,

l pozwala wyodrębnić te wskaźniki, które są istotne dla danej jednostki, również modyfikując podstawowy model i budując własne układy strukturalne.

Najpoważniejszą jego wadą jest to, że nie są w nim reprezentowane wskaźniki płynności.

Narzędzie, jakie stanowi model Du Ponta, wskazuje na wzajemne zależności występujące pomiędzy pojedynczymi wskaźnikami, a jednocześnie - ogniskując się na najbardziej istotnych, mocnych i słabych stronach gospodarowania - daje możliwość lepszego wglądu w funkcjonowanie firmy, ułatwiając tym samym bardziej efektywne nią zarządzanie.

Jan Podobiński

ekspert w zakresie finansów

 

 

1 W literaturze spotkamy się z różnymi określeniami koncepcji firmy Du Pont, które mogą być stosowane zamiennie, np. model wskaźników czy analiza wskaźnikowa Du Ponta; piramida, schemat, drzewo, system, formuły czy tożsamości Du Ponta.

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Biuletyn Rachunkowości

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Odpowiedzialność osobista członków zarządu za długi i podatki spółki. Co zrobić, by jej uniknąć?

Odpowiedzialność osobista członków zarządu bywa często bagatelizowana. Tymczasem kwestia ta może urosnąć do rangi rzeczywistego problemu na skutek zaniechania. Wystarczy zbyt długo zwlekać z oceną sytuacji finansowej spółki albo błędnie zinterpretować oznaki niewypłacalności, by otworzyć sobie drogę do realnej odpowiedzialności majątkiem prywatnym.

Czym jest faktura ustrukturyzowana? Czy jej papierowa wersja jest fakturą w rozumieniu ustawy o VAT?

Sejm już uchwalił nowelizację ustawy o VAT wprowadzającą obowiązek wystawiania i otrzymywania faktur ustrukturyzowanych za pomocą KSeF. To dla podatników jest bardzo ważna informacja: gdy zostaną wydane bardzo szczegółowe akty wykonawcze (są już opublikowane kolejne wersje projektów) oraz pojawi się zgodnie z tymi rozporządzeniami urzędowe oprogramowanie interfejsowe (dostęp na stronach resortu finansów) można będzie zacząć interesować się tym przedsięwzięciem.

Czy wadliwa forma faktury zakupu pozbawi prawa do odliczenia podatku naliczonego w 2026 roku?

To pytanie zadają sobie dziś podatnicy VAT czynni biorąc pod uwagę perspektywę przyszłego roku: jest bowiem rzeczą pewną, że miliony faktur będą na co dzień wystawiane w dotychczasowych formach (papierowej i elektronicznej), mimo że powinny być wystawione w formie ustrukturyzowanej – pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

KSeF 2026. Jak dokumentować transakcje od 1 lutego? Prof. Modzelewski: Podstawą rozliczeń będzie dokument handlowy (nota obciążeniowa, faktura handlowa)

Jak od lutego 2026 roku będzie wyglądała rewolucja fakturowa w Polsce? Profesor Witold Modzelewski wskazuje dwa możliwe warianty dokumentowania i fakturowania transakcji. W obu tych wariantach – jak przewiduje prof. Modzelewski - podatnicy zrezygnują z kodowania faktur ustrukturyzowanych, a podstawą rozliczeń będzie dokument handlowy i on będzie dowodem rzeczywistości ekonomicznej. A jeśli treść faktury ustrukturyzowanej będzie inna, to jej wystawca będzie mieć problem, bo potwierdził nieprawdę na dokumencie i musi go poprawić.

REKLAMA

Fakturowanie od 1 lutego 2026 r. Prof. Modzelewski: Nie da się przerobić faktury ustrukturyzowanej na dokument handlowy

Faktura ustrukturyzowana kompletnie nie nadaje się do roli dokumentu handlowego, bo jest wysyłana do KSeF a nie do kontrahenta, czyli nie występuje tu kluczowy dla stosunków handlowych moment świadomego dla obu stron umowy doręczenia i akceptacji (albo braku akceptacji) tego dokumentu - pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

Firma w Szwajcarii - przewidywalne, korzystne podatki i dobry klimat ... do prowadzenia biznesu

Kiedy myślimy o Szwajcarii w kontekście prowadzenia firmy, często pojawiają się utarte skojarzenia: kraj zarezerwowany dla globalnych korporacji, potentatów finansowych, wielkich struktur holdingowych. Tymczasem rzeczywistość wygląda inaczej. Szwajcaria jest przede wszystkim przestrzenią dla tych, którzy potrafią działać mądrze, przejrzyście i z wizją. To kraj, który działa w oparciu o pragmatyzm, dzięki czemu potrafi stworzyć szanse również dla debiutantów na arenie międzynarodowej.

Fundacje rodzinne w Polsce: Rewolucja w sukcesji czy podatkowa pułapka? 2500 zarejestrowanych, ale grozi im wielka zmiana!

Fundacji rodzinnych w Polsce już ponad 2500! To narzędzie chroni majątek i ułatwia przekazanie firm kolejnym pokoleniom. Ale uwaga — nadciągają rządowe zmiany, które mogą zakończyć okres ulg podatkowych i wywołać prawdziwą burzę w środowisku przedsiębiorców. Czy warto się jeszcze spieszyć? Sprawdź, co może oznaczać nowelizacja i jak uniknąć pułapek!

Cypryjskie spółki znikają z rejestru. Polscy przedsiębiorcy tracą milionowe aktywa

Cypr przez lata były synonimem niskich podatków i minimum formalności. Dziś staje się prawną bombą zegarową. Właściciele cypryjskich spółek – często nieświadomie – tracą nieruchomości, udziały i pieniądze. Wystarczy 350 euro zaległości, by stracić majątek wart miliony.

REKLAMA

Zwolnienie SD-Z2 przy darowiźnie. Czy zawsze trzeba składać formularz?

Zwolnienie z obowiązku składania formularza SD-Z2 przy darowiźnie budzi wiele pytań. Czy zawsze trzeba zgłaszać darowiznę urzędowi skarbowemu? Wyjaśniamy, kiedy zgłoszenie jest wymagane, a kiedy obowiązek ten jest wyłączony, zwłaszcza w przypadku najbliższej rodziny i darowizny w formie aktu notarialnego.

KSeF od 1 lutego 2026: firmy bez przygotowania czeka paraliż. Ekspertka ostrzega przed pułapką „dwóch obiegów”

Już od 1 lutego 2026 wszystkie duże firmy w Polsce będą musiały wystawiać faktury w KSeF, a każdy ich kontrahent – także z sektora MŚP – odbierać je przez system. To oznacza, że nawet najmniejsze przedsiębiorstwa mają tylko pół roku, by przygotować się do cyfrowej rewolucji. Brak planu grozi chaosem, błędami i kosztownymi opóźnieniami.

REKLAMA