REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Rozliczanie w księgach niedoborów i nadwyżek

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Weronika Chmielewska

REKLAMA

W trakcie czynności inwentaryzacyjnych ustala się różnice między stanem rzeczywistym składników majątku a ich stanem wykazanym w księgach rachunkowych. Różnice inwentaryzacyjne rozlicza się w księgach rachunkowych tego roku obrotowego, którego dotyczy inwentaryzacja.

Rachunkowość jednostki obejmuje miedzy innymi okresowe ustalanie lub sprawdzanie drogą inwentaryzacji rzeczywistego stanu aktywów i pasywów. Ponieważ sposób rozliczania ujawnionych w toku inwentaryzacji niedoborów i nadwyżek zależy od ich przyczyn, trzeba je najpierw wyjaśnić, a dopiero potem można przystąpić do ich rozliczania.

Zasady wyceny

Konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek” jest przeznaczone do ewidencji wartości stwierdzonych niedoborów, szkód i nadwyżek w składnikach majątku jednostki. Na koncie tym należy także ujmować roszczenia z tytułu niedoborów i szkód wobec osób materialnie odpowiedzialnych.

Ujawnione niedobory wycenia się:

l według ich wartości początkowej pomniejszonej o dotychczasowe odpisy amortyzacyjne (umorzenie) - rzeczowe składniki majątku trwałego,

l w wartości nominalnej - środki pieniężne,

l w cenie nabycia lub po koszcie wytworzenia, tzn., że w przypadku ewidencji składników w cenach różniących się od cen nabycia lub kosztów wytworzenia, wartość niedoborów korygowana jest przed ich rozliczeniem o przypadające na nie odchylenia od cen ewidencyjnych - rzeczowe składniki majątku obrotowego.

W przypadku używanych składników majątku wartość niedoboru ustala się z uwzględnieniem również stopnia ich dotychczasowego zużycia.

Natomiast ujawnione nadwyżki wycenia się:

l według cen ewidencyjnych, a w przypadku braku cen ewidencyjnych według cen sprzedaży możliwych do uzyskania (według wartości godziwej), ustalonych z uwzględnieniem stopnia zużycia składnika majątku - rzeczowe składniki majątku,

l w wartości nominalnej - środki pieniężne.

Podział niedoborów

Niedobory mogą być niezawinione lub zawinione. Niedobory niezawinione obejmują w szczególności:

l niedobory mieszczące się w granicach norm ubytków naturalnych (krajowych lub zakładowych), jak i przekraczające te normy,

l niedobory powstałe wskutek zdarzeń losowych,

l niedobory pozorne spowodowane błędami w ewidencji przychodów lub rozchodów albo popełnionymi w trakcie inwentaryzacji.

Rozliczenie niedoborów następuje w ciężar odpowiednich kosztów (strat) lub w drodze kompensaty z nadwyżkami. Kompensata jest możliwa, jeżeli: niedobory i nadwyżki dotyczą tej samej osoby materialnie odpowiedzialnej, ujawnione zostały podczas tego samego spisu z natury, zostały stwierdzone w podobnych asortymentach lub składnikach majątku albo przechowywanych w podobnych opakowaniach. Kompensaty dokonuje się zawsze przed obliczeniem ubytków naturalnych.

Z kolei niedobory zawinione mogą powstać np. na skutek zaniedbania przez konkretne osoby obowiązków właściwego zabezpieczenia mienia, nadzoru, zniszczenia, przywłaszczenia itd. Stosownie do decyzji kierownika jednostki niedobory zawinione mogą:

l nie podlegać dochodzeniu od osób materialnie odpowiedzialnych - wówczas następuje odpisanie ich wartości w ciężar odpowiednich kosztów (strat), albo

l stanowić przedmiot roszczenia wobec osób materialnie odpowiedzialnych. W takim przypadku są one wyceniane w wartości uznanej za zawinioną.

RODZAJE NADWYŻEK INWENTARYZACYJNYCH

l nadwyżki pozorne - spowodowane błędami przy ewidencji rozchodów albo w trakcie inwentaryzacji, których rozliczenie może nastąpić poprzez zmniejszenie odpowiednich kosztów albo poprzez zarachowanie do pozostałych przychodów operacyjnych,

l nadwyżki rzeczywiste - mogą być rozliczane w drodze kompensaty z niedoborami lub mogą podlegać zarachowaniu do pozostałych przychodów operacyjnych.

Należy podkreślić, iż strata spowodowana niedoborem towarów nie podlega opodatkowaniu VAT. Niezależnie od tego, czy brak jest osoby odpowiedzialnej za poniesioną stratę, czy też kwota niedoboru zawinionego dochodzona jest od odpowiedzialnego pracownika, nie ma obowiązku odprowadzenia podatku należnego związanego z utraconym towarem.

Wzajemna kompensata

Ilość oraz wartość niedoborów i nadwyżek podlegających kompensacie ustala się, przyjmując za podstawę mniejszą ilość stwierdzonego niedoboru lub nadwyżki i niższą cenę składników majątku wykazujących różnice inwentaryzacyjne. W związku z tym mogą wystąpić następujące sytuacje:

l kwota niedoboru równa będzie kwocie nadwyżki - jeżeli ilości i ceny jednostkowe kompensowanych składników majątku są sobie równe,

l po kompensacie pozostaną różnice ilościowe - jeżeli ceny jednostkowe kompensowanych składników będą jednakowe, a ilości niedoboru i nadwyżki będą różne,

l po kompensacie pozostaną tylko różnice wartościowe - jeżeli ilości niedoboru i nadwyżki kompensowanych składników będą jednakowe, zaś ceny jednostkowe będą różne,

l po kompensacie pozostaną różnice ilościowe i wartościowe - jeżeli różne będą ilości i ceny jednostkowe kompensowanych składników.

Pozostałe po kompensacie różnice w postaci niedoborów można zaliczyć do ubytków naturalnych, jeśli mieszczą się w granicach norm ustalonych przez jednostkę. Równowartość niedoborów mieszczących się w granicach tych norm jako niedoborów niezawinionych, odpisuje się w koszty działalności operacyjnej.

Jeżeli przyczyny powstania niedoborów nie są znane, wówczas traktuje się je jako niedobory nieuzasadnione, które mogą być dochodzone analogicznie jak niedobór zawiniony od osoby odpowiedzialnej za powierzone mienie.

Różnice inwentaryzacyjne mogą stanowić również nadwyżki materiałów i wyrobów gotowych.

Protokół różnic

Przyczyny powstania różnic inwentaryzacyjnych powinny być określone przez komisję inwentaryzacyjną w protokole inwentaryzacyjnym. Ustalenie i sposób ich rozliczenia powinien być ujęty w protokole weryfikacji różnic inwentaryzacyjnych, zatwierdzonym przez kierownika jednostki. Dokumenty te są podstawą rozliczenia różnic inwentaryzacyjnych w księgach rachunkowych.

Na koncie „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek” księgowane są w szczególności po stronie Wn: wartość niedoborów składników majątku, kwoty podwyższające wartość roszczenia z tytułu niedoborów zawinionych, rozliczenie nadwyżek składników majątku.

Natomiast po stronie Ma księgujemy: wartość nadwyżek składników majątku, rozliczenie niedoborów składników majątku.

PRZYKŁAD

JAK KSIĘGOWAĆ NIEDOBORY I NADWYŻKI

1. Ujawnione niedobory i szkody w składnikach aktywów:

a) gotówki w kasie, papierów wartościowych

l Wn konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek”/Ma konto „Kasa”, „Krótkoterminowe aktywa finansowe”.

b) materiałów, towarów

l Wn konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek”/Ma konto „Towary”, „ Materiały”.

c) wyrobów gotowych i półfabrykatów

l Wn konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek”/Ma konto „Produkty gotowe i półprodukty”.

2. Ujawnione niedobory i szkody w obcych składnikach majątku znajdujących się w jednostce

l Wn konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek”/Ma konto „Rozrachunki z dostawcami”, „Pozostałe rozrachunki”.

3. Podatek akcyzowy od ubytków i niedoborów niektórych towarów akcyzowych, przekraczających określone wielkości, a powstałych w trakcie ich wytwarzania, przerobu, magazynowania, zużycia lub przewozu

l Wn konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek”/Ma konto „VAT naliczony i jego rozliczenie”.

4. Dodatkowa kwota roszczenia z tytułu niedoborów i szkód podlegająca dochodzeniu od osoby materialnie odpowiedzialnej

l Wn konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek”/Ma konto „Odpisy aktualizujące wartość należności”.

5. Ujawnione nadwyżki:

a) gotówki w kasie

l Wn konto „Kasa”/Ma konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek”.

b) materiałów, towarów

l Wn konto „Towary”, „ Materiały”/Ma konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek”.

c) wyrobów gotowych i półfabrykatów

l Wn konto „Produkty gotowe i półprodukty”/Ma konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek”.

6. Ujawnione nadwyżki w obcych składnikach majątku znajdujących się w jednostce

l Wn konto „Rozrachunki z dostawcami”, „Pozostałe rozrachunki”/Ma konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek”.

7. Rozliczenie ujawnionych niedoborów (kompensata z nadwyżkami)

l Wn konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek”/Ma konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek”.

8. Niedobory składników aktywów uznane za niezawinione

l Wn konto „Pozostałe koszty operacyjne”/Ma konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek”.

9. Spłata kwoty niedoboru gotówką lub w drodze potrącenia z wynagrodzenia

l Wn konto „Kasa”, „Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń”/Ma konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek”.

10. Niedobory i szkody powstałe z przyczyn losowych

l Wn konto „Straty nadzwyczajne”/Ma konto „Rozliczenie niedoborów i nadwyżek”.

Konto to może wykazywać w trakcie roku obrotowego dwa salda tj. saldo Wn (debetowe) wyrażające stan nierozliczonych na dany dzień niedoborów oraz saldo Ma (kredytowe) wyrażające stan nierozliczonych na dany dzień nadwyżek.


WERONIKA CHMIELEWSKA

ksiegowosc@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

l Art. 28 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.).

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: GP

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Badania techniczne od 19 września. Nowe stawki dla kierowców!

Od 19 września kierowców w Polsce czekają wyższe opłaty za badania techniczne pojazdów. Zmiana ta, wprowadzona po ponad 20 latach, ma na celu urealnienie kosztów funkcjonowania stacji kontroli i dostosowanie ich do współczesnych realiów gospodarczych. Ministerstwo infrastruktury podkreśla, że nowe stawki – choć wyższe – nadal pozostaną jednymi z najniższych w Europie, a przy tym zapewnią sprawiedliwą równowagę między interesem przedsiębiorców a możliwościami finansowymi kierowców.

KSeF i słaby Internet? To może być problem dla Twojej firmy, ale jest rozwiązanie

Obowiązkowe e-fakturowanie w KSeF od 2026 r. ma być rewolucją w rozliczeniach VAT, ale wielu przedsiębiorców obawia się braku stabilnego Internetu, szczególnie w mniejszych miejscowościach. Posłanka Iwona Krawczyk pyta ministra finansów o rozwiązania awaryjne i wsparcie dla firm. Znamy odpowiedź resortu.

Koniec polskiego rolnictwa? Unia Europejska otwiera bramy dla taniej żywności z Ameryki Południowej

To może być początek końca polskiej wsi. Umowa z Mercosurem otwiera unijny rynek na wołowinę, drób, miód i cukier z Ameryki Południowej – tanie, masowe i nie do przebicia. Czy polskie rolnictwo czeka katastrofa?

Webinar: Objaśnienia MF w podatku u źródła. W czym w praktyce pomogą?

Podatek u źródła od lat budzi wątpliwości. Zmieniające się przepisy, niejednoznaczne interpretacje oraz ryzyko odpowiedzialności sprawiają, że każda wskazówka ze strony resortu finansów ma istotne znaczenie w codziennej praktyce. Przyjrzymy się więc najnowszym objaśnieniom MF i ocenimy, w jakim zakresie mogą one pomóc w konkretnych przypadkach.

REKLAMA

Jak przygotować się do KSeF? Praktyczne wskazówki i odpowiedzi na trudne pytania [Szkolenie online, 10 września]

Jak przygotować się do KSeF? Pod takim tytułem odbędzie się szkolenie, na które serdecznie zapraszamy! Termin wydarzenia to 10 września 2025 roku, godz. 10:00-16:00.

KSeF i załączniki: Czy możesz dodać PDF, skan lub zdjęcie? MF wyjaśnia

Ministerstwo Finansów wyjaśnia, jak działa obsługa załączników w Krajowym Systemie e-Faktur. Sprawdź, w jakiej formie można je dołączać do KSeF, czy są obowiązkowe i co zrobić z plikami PDF lub zdjęciami.

API KSeF 2.0: Nowe narzędzia od Ministerstwa Finansów. Firmy muszą już zacząć przygotowania

Resort finansów opublikował pełną dokumentację API KSeF 2.0 wraz z bibliotekami SDK i podręcznikiem dla programistów. Od 30 września 2025 r. ruszy środowisko testowe, a od 1 lutego 2026 r. KSeF stanie się obowiązkowy dla wszystkich przedsiębiorców.

Przeniesienie grupy spółek do centrum BPO: jak to zrobić skutecznie i prawidłowo

Migracja grupy kilkunastu spółek w ramach jednego projektu outsourcingu księgowo-kadrowego w ramach BPO to jedno z najbardziej złożonych przedsięwzięć w branży usług finansowo-księgowych. Wymaga to precyzyjnego planowania, koordynacji wielu zespołów oraz szczególnej uwagi na aspekty prawne, techniczne i operacyjne. Jak przygotować się do takiego procesu z perspektywy firmy przekazującej procesy oraz dostawcy usług BPO?

REKLAMA

E-faktura w KSeF: definicja, nowy wzór FA(3) i zasady wystawiania od 2026 r.

Od 1 lutego 2026 r. wszyscy podatnicy będą wystawiać faktury ustrukturyzowane wyłącznie w nowym formacie FA(3). Sprawdź, czym jest e-faktura w KSeF, jakie zmiany wprowadza nowy wzór i z jakich bezpłatnych narzędzi można korzystać, aby prawidłowo wystawiać dokumenty.

Miliardy złotych na fikcyjnych fakturach. W pół roku fiskus wykrył oszustwa na ponad 4,1 mld zł [DANE MF]

W 6 miesięcy br. liczba wykrytych fikcyjnych faktur była o prawie 3% mniejsza niż w analogicznym okresie ubiegłego roku. Jak zaznaczają eksperci, KAS stosuje coraz skuteczniejsze cyfrowe narzędzia weryfikujące. Algorytmy z użyciem sztucznej inteligencji są dużo szybsze i dokładniejsze w wyłapywaniu oszustw niż metody tradycyjne. Jednocześnie oszuści są mniej skłonni do podejmowania ryzyka. Ostatnio wartość brutto wynikająca z fikcyjnych faktur wyniosła ponad 4,1 mld zł, a więc o przeszło 3% mniej niż rok wcześniej.

REKLAMA