Jak przebiega kompensata rozrachunków

W obrocie gospodarczym zdarza się, że firmy kupują wzajemnie swoje towary. Takie transakcje mogą być rozliczane na zasadzie kompensaty. Warunki tego typu rozliczeń mogą być dokonywane na podstawie zasad ustalonych między kontrahentami w umowie lub na podstawie przepisów kodeksu cywilnego.

Przepisy kodeksowe

Zasady kompensowania wzajemnych należności reguluje art. 498 kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Na skutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

Kolejne kwestie regulują art. 499-502 kodeksu cywilnego. Przepisy te stanowią, że potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie. Ma ono moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe. Jeżeli przedmiotem potrącenia są wierzytelności, których miejsca spełnienia świadczeń są różne, strona korzystająca z możności potrącenia obowiązana jest uiścić drugiej stronie sumę potrzebną do pokrycia wynikającego dla niej uszczerbku. Odroczenie wykonania zobowiązania udzielone przez sąd albo bezpłatnie przez wierzyciela nie wyłącza potrącenia.

Wierzytelność przedawniona może być potrącona, jeżeli w chwili, gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło.

Warunki rozliczeń

Jak zostało to już wcześniej wspomniane, kompensata może być dokonana na podstawie zawartej umowy. Powinna ona określać: strony rozliczające, procedurę kompensaty, wierzytelności, które będą jej podlegały, a także okresy, w której będą uzgadniane i rozliczane salda. Przykładowo może się to odbywać po każdym kwartale. W tym zakresie strony mogą się umówić, że po zakończeniu tego okresu strona rozliczająca sporządza wyciąg z konta, na którym ewidencjonuje wzajemne rozrachunki oraz ustala salda. Następnie przesyła kontrahentowi wyciąg z wykazem faktur wraz z saldami. Z kolei druga strona potwierdza zgodności wyciągu i sald. Na koniec strona, która jest dłużnikiem, reguluje saldo przelewem bankowym.

Aby ułatwić tego typu rozliczenia w księgach rachunkowych, ewidencję takich rozrachunków można prowadzić na jednym koncie analitycznym „Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami”. Na takim koncie ujmowane są wtedy faktury otrzymywane od kontrahenta i jemu wysłane, a także przelewy dłużnika regulujące saldo. Nie oznacza to jednak, że spółka nie może ujmować tych operacji na odrębnych kontach. W takiej sytuacji trzeba będzie zsumować osobno faktury przesłane i otrzymane, następnie niższą wartość przeksięgować na drugie konto rozrachunkowe.

Ewidencja księgowa w takim przypadku będzie następująca:

1. Otrzymana faktura za zakupiony towar: strona Wn konta 300 „Rozliczenie zakupu” - w cenie zakupu, strona Wn konta 225 „Rozliczenie VAT naliczonego” - wartość VAT naliczonego, strona Ma konta 202 „Rozrachunki z dostawcami'' - łączna wartość zobowiązania.

2. Wystawienie faktury za sprzedany towar: strona Wn konta 201 „Rozrachunki z odbiorcami” - łączna kwota należności, strona Ma konta 730 „Przychód ze sprzedaży towarów” - wartość w cenie sprzedaży netto, strona Ma konta 225 „Rozliczenie VAT należnego” - wartość VAT należnego.

3. Uregulowanie rozrachunków w drodze kompensaty - w przypadku gdy zobowiązanie jest w niższej wartości niż wierzytelność - w wartości zobowiązania: strona Wn konta 202 „Rozrachunki z dostawcami”, strona Ma 201 „Rozrachunki z odbiorcami”.

W takiej sytuacji spółka nadal ma nieuregulowaną należność w wartości pomniejszonej o wartość należności. Dlatego pozostałą wartość musi uregulować przykładowo przelewem bankowym, co będzie odzwierciedlone w księgach rachunkowych następującym zapisem: strona Wn konta 202 „Rozrachunki z dostawcami”, strona Ma konta130 „Rachunek bankowy”.

CZY KOMPENSOWAĆ RACHUNKI W WALUTACH OBCYCH

Spółka może kompensować rozrachunki w walutach obcych. W tym celu do ich wyceny należy skorzystać z niższego kursu, według którego zostały wycenione w momencie powstania zobowiązania lub należność. Mogą więc powstać różnice kursowe, które należy odpowiednio zaewidencjonować odpowiednio na kontach przychodów lub kosztów finansowych.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Jako kompensować rozrachunki

AGNIESZKA POKOJSKA

agnieszka.pokojska@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

- Art. 7 ust. 3 oraz art. 46 ust. 2a ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.).

- Art. 498-502 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93 z późn. zm.).