Kiedy należy ogłosić upadłość?

Kwestie dotyczące ogłoszenia upadłości reguluje ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jednolity: Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1361 z późn. zm., dalej „Prawo upadłościowe”).

Zgodnie z Prawem upadłościowym, upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Niewypłacalność dłużnika zachodzi natomiast w dwóch sprecyzowanych przez przepisy sytuacjach.

Po pierwsze, ze stanem niewypłacalności mamy do czynienia wówczas, gdy dłużnik nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Jak widać, ten przypadek niewypłacalności został sformułowany bardzo szeroko. Wystarczy bowiem, że dłużnik opóźni się z zapłatą co najmniej dwóch należności (np. dwóch faktur) względem dwóch wierzycieli, aby został uznany za niewypłacalnego w rozumieniu Prawa upadłościowego. W praktyce zdarzają się przypadki wykorzystywania tego przepisu przez wierzycieli. Wierzyciele tacy składają wnioski o ogłoszenie upadłości dłużników, którzy w powszechnym (ekonomicznym) rozumieniu tego słowa wcale nie są niewypłacalni. Warto więc pamiętać, że brzmienie tego przepisu jest kategoryczne i niespłacanie więcej niż jednego długu skutkuje powstaniem niewypłacalności, choćby opóźnienie i wartość długów były niewielkie.

Druga sytuacja, uznawana przez przepisy Prawa upadłościowego za stan niewypłacalności, dotyczy tylko dłużników będących osobami prawnymi (np. spółek akcyjnych) albo jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną (np. spółek jawnych). Takich dłużników uważa się za niewypłacalnych także wtedy, gdy zobowiązania dłużnika przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy dłużnik na bieżąco wykonuje swoje zobowiązania.

Obie opisane wyżej przesłanki niewypłacalności są od siebie niezależne, tzn. wystarcza zaistnienie którejkolwiek z nich lub obu łącznie, aby dłużnika można było uznać za niewypłacalnego.

Pewną przeciwwagą dla kategorycznie sformułowanych przepisów Prawa upadłościowego dotyczących stanu niewypłacalności, są przepisy, które w określonych sytuacjach pozwalają oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości. Sąd może bowiem oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika. Warto jednak zwrócić uwagę, że przepis ten jedynie daje możliwośćnie obliguje zaś sądu do wydania takiego orzeczenia. Poleganie zatem przez dłużnika znajdującego się w stanie niewypłacalności na powyższej możliwości, może być ryzykowne. Ciężar udowodnienia powyższych przesłanek oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości spoczywa przy tym na dłużniku. sądowi oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, Dodatkowo istotne jest, że sąd nie może skorzystać z możliwości oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości nawet jeśli opóźnienie jest niewielkie i niewielka jest wartość zaległych zobowiązań, gdy niewykonanie zobowiązań ma charakter trwały albo gdy oddalenie wniosku może spowodować pokrzywdzenie wierzycieli.