Koncesja jako forma ograniczenia wolności gospodarczej

Tradycyjnie przyjmuje się przy tym, że ta forma ograniczania wolności działalności gospodarczej dotyczy sfer najistotniejszych z punktu widzenia państwa (zwłaszcza jego bezpieczeństwa).

Podstawowe zasady dotyczące udzielania koncesji są obecnie uregulowane w ustawie z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity: Dz. U. 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm., dalej „ustawa”). Szczegółowy zakres i warunki wykonywania działalności gospodarczej podlegającej koncesjonowaniu, jak również szczegóły dotyczące procedury udzielania koncesji, określają jednak także przepisy odrębnych ustaw.

Uzyskania koncesji wymaga obecnie wykonywanie działalności gospodarczej w siedmiu wymienionych w ustawie zakresach. Zakresy te dotyczą dziedzin działalności gospodarczej, mających szczególnie istotne znaczenie dla interesów państwa, tzn. górnictwa, wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym, energetyki, rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych, przewozów lotniczych i prowadzenia kasyna gry.

Koncesja jest udzielana w formie decyzji administracyjnej. Organem decydującym o przyznaniu koncesji jest zasadniczo minister właściwy ze względu na przedmiot działalności gospodarczej wymagającej uzyskania koncesji (np. koncesji na prowadzenie kasyna gry udziela minister właściwy do spraw finansów publicznych). Odrębne ustawy dotyczące poszczególnych dziedzin działalności koncesjonowanej przewidują jednak również wyjątki od tej zasady - np. koncesję na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych wydaje Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, zaś koncesje w zakresie energetyki Prezes Urzędu Regulacji Energetyki.

Koncesja jest udzielana przedsiębiorcy w szczególnym postępowaniu, na wniosek przedsiębiorcy. Ustawa określa podstawowe elementy wniosku o udzielenie koncesji oraz kompetencje organu koncesyjnego do wezwania wnioskodawcy do uzupełnienia wniosku, a także uprawnienie do sprawdzenia, czy przedsiębiorca faktycznie spełnia warunki wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej.

Ustawa przewiduje także specyficzną procedurę udzielenia koncesji - w drodze przetargu. Może mieć ona zastosowanie w sytuacji, gdy liczba zainteresowanych przedsiębiorców spełniających warunki do uzyskania koncesji jest większa niż liczba koncesji przewidzianych do udzielenia. Procedura taka polega na publicznym ogłoszeniu przez organ koncesyjny przetargu, w ramach którego przedsiębiorcy składają oferty, deklarując wysokość opłaty, jaką są w stanie uiścić za udzielenie koncesji. Po złożeniu ofert, organ koncesyjny dokonuje wyboru ofert w liczbie odpowiadającej liczbie koncesji przewidzianych do udzielenia, kierując się wysokością opłat zadeklarowanych przez przedsiębiorców. Przedsiębiorcom, których oferty zostały wybrane w przetargu, właściwy organ udziela następnie koncesji w drodze decyzji.