Wywóz i tranzyt towarów dual-use – zezwolenia, oświadczenie użytkownika końcowego

Towary dual-use (produkty podwójnego zastosowania) - czym są

Poza szeregiem aktów prawnych składających się na prawo celne, kwestię dostawy towarów dual-use reguluje ustawa z 29 listopada 2000 r. o obrocie z zagranicą towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także dla utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa (dalej: ustawa o obrocie) oraz Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/821 z dnia 20 maja 2021 r. ustanawiające unijny system kontroli wywozu, pośrednictwa, pomocy technicznej, tranzytu i transferu produktów podwójnego zastosowania dalej: Rozporządzenie).
Zgodnie z tymi dokumentami, produkty podwójnego zastosowania oznaczają produkty, włącznie z oprogramowaniem i technologią, które mogą być stosowane zarówno w celach cywilnych, jak i wojskowych, oraz obejmują produkty, które mogą być wykorzystane do projektowania, rozwijania, produkcji lub stosowania broni jądrowej, chemicznej lub biologicznej bądź środków jej przenoszenia, w tym wszystkie produkty, które mogą być użyte zarówno w zastosowaniach niewybuchowych, jak i w jakikolwiek sposób do wspomagania wytwarzania broni jądrowej lub innych urządzeń do wybuchu jądrowego.

Powyższa definicja oznacza, że produkty dual-use to takie, które w zwykłych warunkach są wykorzystywane przez konsumentów do ich celów osobistych czy komercyjnych, jednakże w warunkach konfliktu zbrojnego mogą służyć jako broń, amunicja lub inne akcesorium do zastosowania bojowego bądź zostać wykorzystane do konstrukcji, rozwoju lub produkcji broni. Przykładami takich produktów są m.in. drony, komputery, sprzęt telekomunikacyjny, urządzenia i oprogramowanie o funkcjach kryptograficznych, systemy nawigacji (GPS), radary, sonary, etc.  Szczegóły w tym zakresie określa załącznik do Rozporządzenia, a wątpliwości rozstrzyga organ kontroli obrotu, czyli minister właściwy do spraw gospodarki.

Autopromocja

Zezwolenia

Zgodnie z ustawą o obrocie oraz Rozporządzeniem, zezwolenia wymaga wywóz produktów podwójnego zastosowania, tranzyt wewnątrzunijny, pomoc techniczna oraz świadczenie usług pośrednictwa. Wszystkie te pojęcia posiadają swoje definicje legalne i z ich lektury wyciągną można wniosek, że zezwolenia nie wymaga tranzyt towarów na terytorium Ukrainy, gdyż nie jest to ani wywóz towarów, ani tranzyt wewnątrzunijny. Tranzyt oznacza transport nieunijnych produktów podwójnego zastosowania wprowadzanych na obszar celny Unii i przechodzących przez ten obszar do miejsca przeznaczenia znajdującego się poza obszarem celnym Unii, jeżeli te produkty:

1. są objęte procedurą tranzytu zewnętrznego zgodnie z art. 226 unijnego kodeksu celnego i są jedynie przewożone przez obszar celny Unii;
2. są przeładowywane w wolnym obszarze celnym lub bezpośrednio powrotnie wywożone z tego obszaru;
3. są czasowo składowane i bezpośrednio powrotnie wywożone z magazynu czasowego składowania; lub
4. zostały wprowadzone na obszar celny Unii na tym samym statku lub statku powietrznym, który wyprowadzi je następnie poza ten obszar bez rozładunku.

Jednakże, podkreślenia wymaga, że zezwoleniem objęte są usługi pośrednictwa, które oznaczają:

1. negocjowanie lub zawieranie transakcji kupna, sprzedaży lub dostawy produktów podwójnego zastosowania z państwa trzeciego do dowolnego innego państwa trzeciego; lub
2. sprzedaż lub zakup produktów podwójnego zastosowania znajdujących się w państwach trzecich w celu dokonania ich transferu do innego państwa trzeciego.

Z lektury powyższych przepisów należy wyciągnąć wniosek, że nie wymaga zezwolenia tylko tranzyt, który nie jest jednocześnie usługą pośrednictwa.

Autopromocja

Konferencja: Podatki 2025
przegląd zmian i nowelizacja przepisów w 2025 roku

Sprawdź

Oświadczenie użytkownika końcowego

Zezwolenie wydawana jest na wniosek, w formie decyzji administracyjnej organu kontroli obrotu, przy podaniu danych wskazanych w ustawie. Kwestią kluczową jest przy tym wymóg posiadania oświadczenia użytkownika końcowego, gdyż jest to dokument, którego pozyskanie jest najbardziej problematyczne i czasochłonne.

Wymienione w ustawie o obrocie elementy wniosku o wydanie zezwolenia nie zawierają wymogu posiadania oświadczenia użytkownika końcowego zagranicznego. Przepisy te mówią jedynie o  poświadczeniu oświadczenia użytkownika końcowego, wydanym przez polski organ kontroli obrotu jednak jedynie pod warunkiem, że importer lub końcowy użytkownik zobowiązał się do uzyskania uprzedniej zgody właściwego zagranicznego organu. Przepis ten odnosi się do uzyskania takiego oświadczenia przez polski podmiot na żądanie zagranicznych importerów lub użytkowników końcowych.

Jeżeli natomiast chodzi o konieczność uzyskania oświadczenia końcowego od podmiotów zagranicznych przez podmioty polskie, to ustawa o obrocie stanowi, że na potrzeby wywozu lub transferu wewnątrzunijnego z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej towarów o znaczeniu strategicznym organ kontroli obrotu żąda od podmiotu dostarczenia certyfikatu importowego lub oświadczenia końcowego użytkownika poświadczonego przez właściwe organy kraju zagranicznego importera lub odbiorcy. Oświadczenie końcowego użytkownika jest wystawiane przez zagranicznego końcowego użytkownika i zawiera treść wymaganą przez organ kontroli obrotu.

Autopromocja

Sprawozdanie finansowe 2024
Przykłady, schematy, tabele, wzory

Sprawdź

Przepis ten wyraźnie ogranicza możliwość żądania dostarczenia oświadczenia końcowego użytkownika do przypadków wywozu lub transferu wewnątrzunijnego. Możliwość ta nie została przewidziana dla tranzytu i usług pośrednictwa, co oznacza, że w przypadku tranzytu i usług pośrednictwa dostarczenie oświadczenia końcowego użytkownika nie powinno być wymagane.

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź

Podsumowując, podmioty chcące dostarczać towary podwójnego zastosowania na Ukrainę, powinny w pierwszej kolejności określić swoją rolę w tej operacji: czy dokonując wywozu, usług pośrednictwa czy tylko tranzytu? Od odpowiedzi na te pytania zależeć będzie konieczność uzyskania zezwolenia oraz jego zakres.

Radosław Urban, doradca podatkowy, KWKR