Umowa cash poolingu a VAT

W pierwszej kolejności należy dokładniej przyjrzeć się umowie cash poolingu i definicji pool leadera oraz jego roli przy tego typu umowie, gdyż dopiero wtedy będzie można dogłębniej poddać analizie sposób rozliczenia VAT.

Autopromocja

Istota umowy cash-poolingu

Umowa cash poolingu w praktyce stanowi pewną formę zarządzania finansami stosowaną przez firmy wchodzące do jednej grupy kapitałowej (holdingu) lub też podmioty, które są powiązane ze sobą z innych powodów (najczęściej ekonomicznych). Podstawową cechą umów cash poolingu jest możliwość koncentracji środków kilku podmiotów, jak również możliwość kompensowania przejściowych nadwyżek wykazywanych przez jedne z podmiotów z przejściowymi niedoborami zaistniałymi u innych podmiotów. Innymi słowy, firma, u której występują nadwyżki „budżetowe”, ma możliwość ich przerzucenia do innej firmy, która ma przejściowe kłopoty finansowe (choć czasami może być to związane z dużymi inwestycjami). W ten sposób następuje minimalizowanie kosztów kredytowania działalności podmiotów z grupy holdingu (w praktyce poprzez kredytowanie się przy wykorzystaniu środków własnych grupy, bez konieczności zaciągania przykładowo drogiego kredytu bankowego). Z tego tytułu ponosi się niewielkie opłaty za zarządzanie wspólnym rachunkiem dla pool leadera i stosunkowo niskie odsetki za używanie „cudzego” kapitału.

W praktyce umowa cash poolingu może przyjąć dwie formy, a mianowicie:

Autopromocja

Webinar: VAT 2025

Sprawdź

1) notional cash pooling, który dokonywany jest bez fizycznego transferu środków - fundusze przekazywane są wyłącznie można powiedzieć „na papierze”. Salda podlegające potrąceniu fizycznie są pozostawiane na własnych rachunkach uczestników systemu, zaś odsetki naliczane są od kwoty netto zgromadzonych sald,

2) zero-balancing cash pooling, w którym dokonywany jest fizyczny transfer środków pomiędzy rachunkami uczestników (ewentualnie specjalnie wyodrębnionymi subkontami) i rachunkiem głównym grupy. Nadwyżki (tj. salda dodatnie) są przekazywane na rachunek główny, natomiast deficyt (tj. salda ujemne) na rachunkach uczestników pokrywane są z rachunku głównego.

Pool leader

Autopromocja

Webinar: VAT 2025

Sprawdź

Kto to jest natomiast pool leader i jaka jest jego rola przy umowach cash poolingu? Jak widać z powyższego, w ramach grupy kapitałowo-holdingowej może dochodzić do przerzucenia kapitału z jednej firmy grupy do drugiej, dwoma kanałami - bądź „papierowo” bądź „fizycznie”. W praktyce prowadzenie takich operacji wymaga posiadania rozbudowanego działu księgowości, gdyż należy sprawować kontrolę nad poprawnością tak dokonanych operacji. W praktyce podmiotem odpowiedzialnym za sposób dokonywanych rozliczeń jest właśnie przywoływany pool leader. Pool leaderem jest zazwyczaj wyznaczony podmiot z grupy, do którego obowiązków należy zarządzanie rachunkiem wspólnym grupy, przy czym chodzi tutaj o rachunek, na którym lokowane są nadwyżki finansowe podmiotów z grupy.

Cash pooling jak pożyczka?

Autopromocja

Kasowy PIT 2025 – webinar.
Nowe przepisy

Sprawdź

Jeśli chodzi natomiast o umiejscowienie umów cash poolingu i pozycji pool leadera w przepisach prawa, należy stwierdzić, że polskie regulacje prawne milczą w tym zakresie. W praktyce, z uwagi na zbliżony charakter, przyjęto, że jest to umowa nienazwana, do której można stosować - choć wydaje się, że nie do końca właściwie - przepisy dotyczące pożyczki. Istotną cechą pożyczki jest zobowiązanie jednego podmiotu (pożyczkodawcy) do przekazania pewnej określonej z góry kwoty środków, a drugiego (pożyczkobiorcy) do jej spłaty w sposób i w terminach ustalonych w drodze zawartej umowy. Jak łatwo się domyślić, umowa cash poolingu tych cech nie zawiera, gdyż przy tego typu umowach nigdy nie wiadomo, który podmiot z grupy (holdingu), kiedy i w jakiej wysokości będzie potrzebował zastrzyku gotówki. W zasadzie można powiedzieć, że przy umowach cash poolingu tylko pool leader ma określoną z góry rolę i to jest jedyna wiadoma przy zawarciu takiej umowy.

Powyższe oznacza, że w sytuacji gdy firma pełni w ramach zawartych umów rolę pool leadera, w rzeczywistości mamy do czynienia z dwoma rodzajami usług, które, co do zasady, mieszczą się w ramach zawartej umowy. Po pierwsze, jest to usługa stałego administrowania (a w zasadzie zarządzania) rachunkiem wspólnym uczestników zawartej umowy cash poolingu. Po drugie, mamy do czynienia w takim przypadku również z usługą udostępniania własnych nadwyżek innemu podmiotowi z grupy o debetowym saldzie na rachunku (przerzucenie środków).

Rozliczenie VAT

Z przedstawionej przez Państwa opinii klasyfikacyjnej wynika, że usługi powyższe organ statystyki zaklasyfikował do grupowania PKWiU 65.23.10-00.00 jako „Usługi pośrednictwa finansowego, gdzie indziej nie sklasyfikowane”. Z uwagi na przedstawioną klasyfikację dla określenia stawki podatkowej w podatku od towarów i usług należy sięgnąć do regulacji art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, zgodnie z brzmieniem którego zwalnia się od podatku usługi wymienione w załączniku nr 4 do ustawy, tj. m.in. usługi pośrednictwa finansowego, z wyłączeniem:

1) działalności lombardów, z wyjątkiem usług świadczonych przez banki,

2) usług polegających na oddaniu w odpłatne użytkowanie rzeczy ruchomej,

3) usług doradztwa finansowego (PKWiU ex 67.13.10-00.20),

4) usług doradztwa ubezpieczeniowego oraz wyceny dla towarzystw ubezpieczeniowych (PKWiU ex 67.20.10-00.20, -00.30), z wyjątkiem świadczonych przez zakład ubezpieczeń w rozumieniu przepisów o działalności ubezpieczeniowej oraz świadczonych w tym zakresie przez podmioty działające w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń,

5) usług ściągania długów oraz faktoringu,

6) usług zarządzania akcjami, udziałami w spółkach lub związkach, obligacjami i innymi rodzajami papierów wartościowych, z wyjątkiem wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 12 ustawy,

7) usług przechowywania akcji, udziałów w spółkach lub związkach, obligacji i innych rodzajów papierów wartościowych, z wyjątkiem wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 12 ustawy,

8) transakcji dotyczących dokumentów ustanawiających tytuł własności,

9) transakcji dotyczących praw w odniesieniu do nieruchomości.

Usługi świadczone w ramach umowy cash poolingu świadczone przez Państwa firmę będą korzystały ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od towarów i usług. Przy takiej klasyfikacji pojawia się problem z właściwym rozliczeniem VAT naliczonego. Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, co oznacza, iż firmie nie przysługuje prawo do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony wynikający z faktur VAT dokumentujących zakupy związane z tymi czynnościami. W stosunku do towarów i usług, które są wykorzystywane przez podatnika zarówno do wykonywania czynności opodatkowanych, jak i zwolnionych, podatnik jest obowiązany do odrębnego określenia kwot podatku naliczonego związanych z czynnościami, w stosunku do których podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego. Proporcję należy obliczyć według zasad określonych w art. 90 przywołanej ustawy. Ustala się ją jako udział rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego, w całkowitym obrocie. Jednocześnie do obrotu nie wlicza się obrotu uzyskanego z tytułu transakcji dotyczących nieruchomości lub usług wymienionych w załączniku nr 4 do ustawy w poz. 3, w zakresie, w jakim czynności te są wykonywane sporadycznie. Niestety w Państwa sytuacji należy przyjąć, iż usługi świadczone w ramach umowy cash poolingu nie będą miały takiego charakteru. W związku z powyższym, kwoty otrzymywanych odsetek powinny zostać uwzględnione przy obliczaniu współczynnika proporcjonalnego rozliczenia podatku naliczonego.

Odnośnie do momentu powstania obowiązku podatkowego przy tak świadczonych usługach, należy mieć na względzie regulacje ustawy o VAT w zakresie powstania obowiązku podatkowego w ogólności, które zawarte są w treści art. 19 ust. 1 tej ustawy. Dodatkowo z pytania wynika, że obciążacie Państwo pozostałe strony umowy cash poolingu opłatą za administrowanie rachunkiem, przy czym uzgodniliście stałą płatność za tę usługę regulowaną w określonych odstępach czasu (miesięcznie bądź kwartalnie). Usługi te są zatem wykonywane w ramach umowy zawartej na określony czas bądź bezterminowo, co oznacza, że ustalenie momentu jej wykonania uzależnione będzie od określonych w umowie okresów rozliczeniowych (miesięcznie bądź kwartalnie). Należy pamiętać, że administrowanie rachunkiem wspólnym spółek i udostępnienie środków Waszej firmy innym stronom umowy stanowi świadczenie o charakterze ciągłym, co należy tłumaczyć jako „dziejący się, odbywający się, trwający stale, nieustannie; bezustanny, ustawiczny; stale się powtarzający, stały” (taka definicja wynika ze słownika PWN).

W takiej sytuacji - stosownie do regulacji § 9 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Finansów z 25 maja 2005 r. w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur... (Dz.U. Nr 95 poz. 798 z późn.zm.) - istnieje możliwość wystawienia faktury zawierającej jedynie miesiąc i rok wykonania sprzedaży (co również umożliwia wystawienie jednej faktury za dany okres rozliczeniowy dokumentującej usługi administrowania i udostępnienia własnych środków finansowych Państwa firmy).

Kwotą należną z tytułu usług świadczonych przez Waszą firmę działającą jako pool leader jest stała opłata administracyjna (za zarządzanie) oraz odsetki (za korzystanie z kapitału), co oznacza, że całość świadczenia należnego od innego podmiotu stanowić będzie podstawę opodatkowania.

Michał Szczypiór

Podstawa prawna:

art. 19 ust. 1-4, art. 43 ust. 1 pkt 1, art. 86 ust. 1, art. 90 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535 z późn.zm.).