Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania podatkowe spółki kapitałowej
REKLAMA
REKLAMA
Wyroki te przede wszystkim przełamują dotychczasową linię orzeczniczą WSA, NSA i SN, a tym samym mogą stanowić istotną informację dla podatników oczekujących rozstrzygnięć sądowych w analogicznych sprawach zawisłych przed sądami administracyjnymi (podatkowe) i powszechnymi (należności wobec ZUS),
REKLAMA
Ponadto z uwagi na uwzględnienie przez WSA w Warszawie podniesionych przeze mnie zarzutów: naruszenia zasady lex retro non agit oraz niekonstytucyjności przepisu przejściowego z art. 8 ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. zmieniającej ordynację podatkową z dniem 01.01.2009 r., stanowią novum w interpretacji tego przepisu przejściowego.
Wyroki zapadły w kontekście przepisu przejściowego z art. 8 ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 28 listopada 2008 r.).
Dotychczas zarówno organy podatkowe jak i wojewódzkie sądy administracyjne; interpretując a contrario przepis przejściowy z art. 8 ustawy z dnia 7 listopada 2008r. zmieniającej ordynację podatkową z dniem 01.01.2009 r., błędnie przyjmowały, że - w przeciwieństwie do innych osób trzecich odpowiedzialnych podatkowo z art. 112, 114a i art. 115 § 1 OP wyraźnie wskazanych w art. 8 ustawy zmieniającej - wobec członków zarządu spółek kapitałowych odpowiedzialnych podatkowo z art. 116 § 2 OP i pełniących swe funkcje przed 01.01.2009 r. na podstawie art.10 ustawy zmieniającej ma zastosowanie art.116 § 2 op w nowym brzmieniu nadanym nowelą.
Skutkiem takiej interpretacji organów podatkowych było ustalenie, że członkowie zarządu spółki kapitałowej pełniący swe funkcje przed datą 01.01.2009 r. odpowiadają za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, a nie za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu.
Stan prawny przed i po 1 stycznia 2009 r.
Przepis art. 116 ordynacji podatkowej, stanowiący podstawę odpowiedzialności członków zarządu spółki kapitałowej za jej zobowiązania podatkowe, w brzmieniu od 1997 roku do nowelizacji, wprowadzonej z dniem 01.01.2009 r. miał następującą treść:
2005.01.14 tekst jednolity Dz.U.2005.8.60
Art. 116. § 1. Za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:
1) nie wykazał, że:
a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo
b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy;
2) nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.
§ 2. Odpowiedzialność członków zarządu, określona w § 1, obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu.
Z dniem 01.01.2009 r. ustawodawca diametralnie zmienił krąg podmiotowy osób odpowiedzialnych za te zobowiązania, wskazując w § 2 n/w przepisu, że odpowiedzialnymi członkami zarządu w spółce kapitałowej są inne - niż dotychczas - osoby; a mianowicie wyłącznie ci członkowie zarządu, za kadencji, których upłynął termin płatności podatków oraz zaległości z art. 52 ordynacji podatkowej powstałe w czasie pełnienia funkcji.
2009.01.01 zmiana Dz.U.2008.209.1318 art. 1
Art. 116. § 1. Za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:
1) nie wykazał, że:
a) we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo
b) niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy;
2) nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.
§ 2. Odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu.
Powyższa zmiana zasad odpowiedzialności członków zarządu spółek kapitałowych dokonana została przez ustawodawcę n/w nowelą:
Dz.U.2008.209.1318
USTAWA z dnia 7 listopada 2008 r.
o zmianie ustawy - Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw1)
(Dz. U. z dnia 28 listopada 2008 r.)
Art. 1. W ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.2)) wprowadza się następujące zmiany:
27) w art. 116 § 2 otrzymuje brzmienie:
REKLAMA
"§ 2. Odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu.";
Art. 8. Do odpowiedzialności podatkowej osób trzecich za zaległości podatkowe powstałe przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się art. 112, 114a i art. 115 § 1 ustawy zmienianej w art. 1 w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.
Art. 9. Do wykonywania decyzji doręczonych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy ustaw zmienianych w art. 1 i 2 w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.
Art. 10. Ustawa wchodzi w życie z dniem 1 stycznia 2009 r.
ZARZUTY SKARGI NA DECYZJE PODATKOWE
I PRZEDMIOT ROZSTRZYGNIĘCIA WSA W WARSZAWIE:
Istotą sprawy w prowadzonych przeze mnie postępowaniach sądowoadministracyjnych przed WSA w Warszawie było ustalenie, która z w/w różnych zasad odpowiedzialności (powstanie zobowiązania czy termin płatności podatku) ma zastosowanie do członków zarządu spółki kapitałowej, którzy:
a) pełnili swe funkcje w dacie, gdy upływał termin płatności podatku VAT i PDOP,
b) jednak nie pełnili funkcji w zarządzie wcześniej tj. nie byli członkami zarządu spółki kapitałowej w dacie powstania tych zobowiązań podatkowych.
Organa podatkowe stały na stanowisku, że - w przeciwieństwie do innych osób trzecich odpowiedzialnych podatkowo z art. 112, 114a i art. 115 § 1 OP wyraźnie wskazanych w art. 8 ustawy zmieniającej - wobec członków zarządu spółek kapitałowych odpowiedzialnych podatkowo z art. 116 § 2 OP i pełniących swe funkcje przed 01.01.2009 r. na podstawie art.10 ustawy zmieniającej ma zastosowanie art. 116 § 2 op w nowym brzmieniu nadanym nowelą i stosując wykładnię językową wydawały decyzje o odpowiedzialności podatkowej tych członków zarządu, za kadencji, których upływał termin zapłaty podatków, choć niepełniących swych funkcji wcześniej tj. w dacie powstania zobowiązań tych zobowiązań podatkowych w PDOP i VAT.
Broniąc członków zarządu; w treści wniesionej przeze mnie skargi - celem zobrazowania, jaki skutek prawny ma zastosowanie w/w nowych zasad odpowiedzialności (termin zapłaty podatku) do członków zarządu pełniących swe funkcje przed wejściem w życie nowelizacji - obok niżej opisanych zarzutów, przedstawiłam przed sądem administracyjnym poniższą konstatację:
Gdyby hipotetycznie przyjąć, że zmieniony z dniem 01.01.2009 r. przepis art. 116 § 2 ordynacji podatkowej stosuje się wobec członków zarządu pełniących swe funkcje w spółkach kapitałowych przed 01.01.2009 r., to powyższe prowadziłoby do - kuriozalnego i sprzecznego z zasadą demokratycznego państwa prawa z art.2 Konstytucji RP - wniosku, że te osoby pełniące funkcje np. w latach 2004-2008 nie znały zasad swojej odpowiedzialności ukształtowanej przez ustawodawcę dopiero w roku 2009 inaczej (termin zapłaty podatku) niż w okresie, gdy podejmowały one decyzję o objęciu mandatu (termin powstania zobowiązania).
WSA w Warszawie w czterech orzeczeniach uwzględnił podniesione przeze mnie n/w zarzuty:
a) naruszenia art. 120 OP poprzez zastosowanie do oceny stanu faktycznego zaistniałego w roku 2008 materialnoprawnego przepisu art. 116 § 2 OP obowiązującego od dnia 01.01.2009 r. czyli naruszenie zasady LEX RETRO NON AGIT.
b) naruszenia art. 120 OP poprzez błędną - opartą na niewłaściwej wykładni a contrario - interpretację przepisów art.8 jako przepisów przejściowych ustawy o zmianie ustawy ordynacja podatkowa (...) z dnia 07.11.2008 r. w zakresie ustalenia daty wejścia w życie zmienionego przepisu art. 116 § 2 OP i sprzecznego z art.120 OP uznania, że - wobec milczenia ustawodawcy (pominięcie w art.8 ustawy nowelizującej przepisu art.116 OP w zakresie nakazu stosowania poprzednich - obowiązujących przed wejściem w życie noweli - przepisów kształtujących odpowiedzialność członków zarządu wobec członków zarządu pełniących swe funkcje przed zmianą zasad tj. przed dniem 01.01.2009 r.) - rzekomo należy stosować te zmienione przepisy wstecz tj. w stosunku do tych członków zarządu, którzy pełnili swe funkcje przed dniem 01.01.2009 r. i tym samym nie byli świadomi grożącej im odpowiedzialności ukształtowanej przez ustawodawcę odmiennie po zakończeniu przez nich kadencji (vide nowela ustawy OP zmieniająca zasady odpowiedzialności).
W ustawie nowelizującej ordynację podatkową (Dz.U.2008.209.1318) nie zamieszczono przepisów intertemporalnych zmieniających zasadę niedziałania nowego prawa wstecz; nota bene taki ewentualny nakaz ustawodawcy, aby stosować ten zmieniony przepis art. 116 § 2 ordynacji podatkowej retroaktywnie tj. w stosunku do osób, które pełniły funkcje w zarządzie przed datą 01.01.2009 r. byłby niekonstytucyjny jako naruszający zasadę demokratycznego państwa prawa: LEX RETRO NON AGIT.
WSA w Warszawie uwzględnił zarzuty niekonstytucyjności i uznał za słuszną przedstawioną przeze mnie interpretację przepisów przejściowych; czyli stanął na stanowisku, że przepis art. 116 § 2 ordynacji podatkowej ustanawiający zasady odpowiedzialności osób trzecich za zobowiązania spółki kapitałowej jest przepisem prawa materialnego, a nie proceduralnego i wobec powyższego dokonana ostatnią nowelizacją diametralna zmiana zasad odpowiedzialności - i tym samym kręgu podmiotowego - członków zarządu odpowiedzialnych za zobowiązania spółki z o.o. - ma zastosowanie do zobowiązań podatkowych, których termin płatności przypadł po 1 stycznia 2009 r. jako wskazanej w art. 10 dacie wejścia w życie Ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw.
Z wydanych orzeczeń wynika, że mająca zastosowanie do stanu faktycznego w 2008 roku zasada odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki kapitałowej (które powstały w dacie pełnienia funkcji) nie została zmieniona i jako przepis prawa materialnego nadal ma zastosowanie do tych członków zarządu spółek kapitałowych, którzy sprawowali swój mandat od dnia wejścia w życie ordynacji podatkowej tj. od dnia 1 stycznia 1998 r. do dnia 31 grudnia 2008 r.
Wyroki WSA w Warszawie omawiane w tekście - sygnatury akt:
III SA/Wa 2429/11 z 18 maja 2012 r.,
III SA/Wa 2430/11 z 18 maja 2012 r.,
III SA/Wa 2403/11 z 22 maja 2012 r.,
III SA/Wa 2404/11 z 22 maja 2012 r..
Hanna Szarejko, radca prawny
hanna.szarejko@pierwszaprawna.pl
tel. 501 678 246
REKLAMA
REKLAMA
- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat