Pokrycie kapitału zakładowego przy przekształcaniu spółki z o.o. w spółkę akcyjną

Tomasz Kurnicki

asesor sądowy w Sądzie Rejonowym dla Krakowa-Śródmieścia w Krakowie, doktorant w Katedrze Prawa Prywatnego Gospodarczego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego

Istotne znaczenie w tej mierze ma analiza konieczności podwyższenia wysokości kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością celem osiągnięcia pułapu kapitału niezbędnego do skutecznego dokonania przekształcenia. W tym zakresie problematyczne staje się jak najszybsze dokonanie wszelkich zmian w wysokości kapitału zakładowego wymagane przez przepisy, a także przeprowadzenie tego rodzaju działań w toku jednego - połączonego postępowania, na które składać się będzie podwyższenie kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz przekształcenie tego rodzaju spółki w spółkę akcyjną.

W wielu przypadkach może się okazać, iż procedura przekształcenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę akcyjną będzie podyktowana okolicznościami związanymi z pojawieniem się nowego inwestora. W takim przypadku wszystkim stronom stosunku prawnego zależeć będzie na jak najszybszym jej przekształceniu i - przy pominięciu dodatkowej procedury podwyższenia kapitału zakładowego spółki - scalenie postępowania w przedmiocie podwyższenia kapitału zakładowego z postępowaniem kształcenia.

Należy również zauważyć, iż przepisy dotyczące przekształcenia lakonicznie odnoszą się do kwestii wysokości kapitału zakładowego a tym samym zastosowanie znajdą regulacje dotyczące rejestracji spółki kapitałowej, które kładą, obok wysokości kapitału, znaczny nacisk na kwestię związaną z jego pokryciem. Może to mieć istotne znaczenie z punktu widzenia procesu przekształcenia.

Ustawowe przesłanki przekształcenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę akcyjną

Unormowania kreujące zasady przekształcenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę akcyjną zawarte są przede wszystkim w art. 551-570 oraz 577-580 k.s.h.¹. Wskazane przepisy, z racji ich niepełności i dosyć znacznego ograniczenia objętych nimi dyspozycji. nie wyczerpują w pełni regulacji znajdujących zastosowanie przy przeprowadzeniu omawianej procedury². W celu uniknięcia deficytu normatywnego przy dokonywaniu przekształcenia ustawodawca zasadnie w art. 555 k.s.h. umieścił ogólną normę odsyłającą stwierdzającą w dyspozycji, że do przekształcenia spółki stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące powstania spółki przekształconej, jeżeli przepisy działu dotyczącego przekształcania spółek nie stanowią inaczej³.

W świetle unormowania art. 556 k.s.h., do przekształcenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę akcyjną wymagane jest: sporządzenie planu przekształcenia spółki wraz z załącznikami oraz opinią biegłego rewidenta, powzięcia uchwały o przekształceniu spółki, powołanie członków spółki przekształconej, podpisanie statutu przekształconej spółki akcyjnej oraz dokonania w rejestrze wpisu spółki przekształconej i wykreślenia spółki przekształcanej. Zgodnie z regulacją art. 552 k.s.h., spółka przekształca się z chwilą wpisu spółki przekształconej do rejestru, który to dzień jest dniem przekształcenia i wykreślenia z urzędu spółki przekształcanej. Należy podkreślić, iż w świetle art. 558 k.s.h. plan podziału powinien zawierać ustalenie wartości bilansowej majątku spółki przekształconej na określony dzień w miesiącu poprzedzającym przedłożenie wspólnikom planu przekształcenia oraz określenie wartości udziałów wspólników zgodnie ze sprawozdaniem finansowym sporządzonym dla celów przekształcenia. Ponadto, do planu należy dołączyć projekt uchwały w sprawie przekształcenia spółki, projekt statutu przekształconej spółki akcyjnej, wycenę składników majątku spółki oraz sprawozdanie finansowe sporządzone dla celów przekształcenia⁴.

Spełnienie powyżej wskazanych przesłanek stanowi podstawę do wszczęcia i przeprowadzenia przekształcenia. Po przeprowadzeniu badania planu przekształcenia przez biegłego rewidenta, wyznaczonego przez sąd rejestrowy, spółka ma obowiązek dwukrotnego zawiadomienia wspólników o zamiarze powzięcia uchwały o przekształceniu spółki w odstępie nie krótszym niż dwa tygodnie i nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem powzięcia uchwały. Zawiadomienie powinno zawierać istotne elementy planu przekształcenia oraz opinii biegłego rewidenta, informacje o tym, gdzie plan oraz opinia są wyłożone do wglądu i zapoznania się. Termin do zapoznania się z tymi dokumentami nie może być krótszy niż dwa tygodnie przed planowanym dniem powzięcia uchwały o przekształceniu. Wskazane wyżej terminy to terminy minimalne. Z tego względu spółka może w rzeczywistości zastosować terminy dłuższe.

W świetle art. 563 k.s.h., uchwała o przekształceniu spółki powinna określać m.in. wysokość kapitału zakładowego przekształconej spółki akcyjnej. Ponadto, regulacja art. 577 § 1 k.s.h. przewiduje, że przekształcenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę akcyjną może nastąpić jedynie w sytuacji gdy kapitał zakładowy spółki przekształconej będzie nie niższy od kapitału zakładowego spółki przekształcanej⁵. Wymaganie w tym zakresie ogranicza się przede wszystkim do przyjętego w statucie przekształconej spółki wysokości kapitału zakładowego, nie określając jej kwotowo ani nie odnosząc się do kwestii jego pokrycia.

Kapitałowe uwarunkowania przekształcenia spółki z o.o. w spółkę akcyjną

Wskazana wyżej procedura przekształcenia odnosi się jedynie wycinkowo do kwestii związanej z wysokością kapitału zakładowego. W rzeczywistości ogranicza się do zawartego w art. 563 pkt 2 k.s.h. stwierdzenia, że uchwała o przekształceniu powinna określać wysokość kapitału zakładowego przekształconej spółki akcyjnej oraz znajdującego się w art. 577 § 1 pkt 4 k.s.h. obowiązku określenia wysokości kapitału zakładowego spółki przekształconej na poziomie nie niższym niż w spółce przekształcanej⁶. Ponadto, w art. 558 § 1 pkt 1 k.s.h. umieszczono obowiązek zawarcia w planie przekształcenia wartości bilansowej majątku spółki przekształcanej.

W rzeczywistości pojawia się szereg problemów i wątpliwości przy przekształcaniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę akcyjną związanych z rzeczywiście pokrytym i umownie (statutowo) określonym poziomem kapitału zakładowego.

W tej mierze, w zakresie nieuregulowanym przepisami o przekształceniu spółki kapitałowej, na podstawie art. 555 k.s.h., zastosowanie znajdą przepisy dotyczące tworzenia poszczególnych spółek. Postanowienie to ma istotne znaczenie praktyczne. Zgodnie z art. 154 § 1 k.s.h., kapitał zakładowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinien wynosić co najmniej 50 000 zł. W świetle zaś art. 308 § 1 k.s.h., kapitał zakładowy spółki akcyjnej musi wynosić co najmniej 500 000 zł. Jednakże w przypadku spółki akcyjnej art. 309 § 3 i 4 k.s.h. przewiduje, że jedynie gdy akcje obejmowane są za wkłady pieniężne powinny być pokryte, czyli opłacone przed zarejestrowaniem spółki co najmniej w jednej czwartej ich wartości nominalnej. W sytuacji gdy akcje są obejmowane wyłącznie za wkłady niepieniężne albo za wkłady niepieniężne i pieniężne, wówczas kapitał zakładowy powinien być pokryty przed zarejestrowaniem przynajmniej w jednej czwartej jego wysokości określonej w art. 308 § 1 k.s.h., a więc w wysokości co najmniej 125 000 zł.

Wskazane regulacje powinny zostać w sposób racjonalny zastosowane w sytuacji gdy mamy do czynienia z przekształceniem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która posiada kapitał zakładowy na poziomie 50 000 zł, w spółkę akcyjną. Wątpliwości wzbudzają przede wszystkim dwie kwestie. Pierwsza, dotycząca wysokości kapitału zakładowego, jaki powinna posiadać przekształcona spółka i w jakiej części powinien być on pokryty w chwili przekształcenia. Druga natomiast dotyczy możliwości przeprowadzenia procedury przekształcenia z jednoczesnym podwyższeniem wysokości kapitału zakładowego do poziomu wymaganego ustawą, a nawet przeprowadzenie przekształcenia bez konieczności podwyższania kapitału zakładowego.

Wysokość kapitału zakładowego i zakres jego pokrycia chwili przekształcenia

Analizując kwestię wysokości kapitału zakładowego i zakres jego pokrycia w chwili przekształcenia, należy odwołać się przede wszystkim do regulacji dotyczących tego przedmiotu, zawartych w dziale III, tytułu IV kodeksu spółek handlowych. Jednakże zawarte tam przepisy w żaden sposób nie wskazują nam jaką wysokość powinna mieć przekształcona spółka akcyjna. Kapitał zakładowy spółki akcyjnej powinien być nie niższy niż kapitał zakładowy dotychczasowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Wskazana lakoniczność regulacji nakazuje - na podstawie art. 555 k.s.h. - sięgnąć po przepisy normujące powstanie spółki akcyjnej przy uwzględnieniu specyfiki procesu przekształcania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę akcyjną związaną w szczególności z problemem pokrycia akcji wkładami pieniężnymi i niepieniężnymi.

Biorąc pod uwagę, że przepisy dotyczące minimalnego kapitału zakładowego spółki akcyjnej mają charakter imperatywny, z racji ich gwarancyjnego charakteru, nie może budzić żadnych wątpliwości fakt, iż przekształcona spółka akcyjna powinna mieć kapitał zakładowy określony na poziomie co najmniej 500 000 zł⁷. Zarazem określony kapitał zakładowy spółki przekształconej nie może być niższy niż kapitał zakładowy dotychczasowej spółki z o.o.⁸. Jednakże dla oceny kapitału zakładowego uwzględnia się jego poziom bezpośrednio z chwili przed wszczęciem przekształcenia, co nie wyklucza możliwości wcześniejszego obniżenia kapitału zakładowego spółki przekształcanej⁹. Z powyższych względów, co zasadniczo nie powinno wzbudzać żadnych wątpliwości, art. 308 § 1 k.s.h. w opisanej wyżej sytuacji znajdzie bezpośrednie zastosowanie¹⁰.

Większy kłopot interpretacyjny pojawia się przy analizie konieczności pokrycia kapitału w odpowiedniej części i wykorzystania w związku z tym art. 309 k.s.h. Problemem jest zastosowanie wskazanej normy z racji charakteru pokrycia akcji przekształconej spółki. Wydaje się zasadne przyjęcie, że pokrycie akcji przekształcanej spółki nie następuje za wkłady pieniężne, wobec faktu, iż nie zostają dokonane żadne wpłaty na poczet akcji przez wspólnika. Pojawia się pytanie, czy mamy w takiej sytuacji do czynienia z pokryciem akcji wkładem niepieniężnym. Pokrycie akcji wkładem niepieniężnym (aportem) następuje, jeżeli w zamian za uzyskanie praw udziałowych przysługujących z akcji akcjonariusz przenosi na rzecz spółki określone prawa posiadające zdolność aportową (np. prawo własności ruchomości lub nieruchomości, wierzytelności, inne prawa o charakterze obligacyjnym posiadające zdolność aportową). Przy przekształceniu spółki - jeśli nie jest dodatkowo podwyższany kapitał zakładowy - nie mamy do czynienia z taką sytuacją. W takim przypadku następuje swoista, wynikająca z mocy uchwały o przekształceniu i konstytutywnego wpisu, konwersja praw udziałowych wynikających z udziałów w spółce z o.o. w prawa udziałowe przysługujące z akcji spółki przekształconej¹¹. Nie sposób uznać tego za pokrycie akcji wkładem niepieniężnym¹². Przyjęcie odmiennego stanowiska miało pewne uzasadnienie normatywne na gruncie uchylonych przepisów kodeksu handlowego, a wynikało z treści art. 496 k.h.¹³. Wątpliwości jednak w tej mierze może wzbudzać brzmienie art. 336 § 3 k.s.h. Wskazane uregulowanie stwierdza, że unormowań mówiących o przymusowym zasyndykowaniu akcji pokrytych wkładami niepieniężnymi, czyli § 1 i 2 wskazanego przepisu, nie stosuje się m.in. do akcji wydawanych w przypadku przekształcenia spółki. Skoro owo wyłączenie obejmuje wszystkie akcji aportowe i zostało zastosowane w stosunku do akcji wydawanych w związku z przekształceniem spółki, to wydawać by się mogło, że te akcje mają charakter aportowy.

Wskazanej interpretacji nie sposób uznać za prawidłową. Po pierwsze, nie sposób przypisać aportowego charakteru tego rodzaju akcjom na podstawie bliżej niesprecyzowanego domniemania. Po drugie, ustawodawca jeżeli chciałby nadać tym akcjom charakter aportowy dokonałby tego w sposób wyraźny i nie wzbudzający wątpliwości jak miało to miejsce w przypadku art. 496 k.h. Po trzecie, należy zauważyć, iż wola ustawodawcy co do nie traktowania jak aportowych walorów wydawanych w przypadku przekształcania spółki została - chociaż nie wprost - jednak wyrażona. Świadczy o tym usunięcie z kodeksu spółek handlowych przepisu art. 496 k.h., nadającego tego rodzaju akcjom charakter „quasi-aportowy”. Jedynie taki sposób interpretacji umożliwia racjonalne wytłumaczenie wyeliminowania art. 496 k.h. z regulacji kodeksu spółek handlowych. Stąd zasadna wydaje się taka interpretacja, która wskazuje, że unormowanie art. 336 § 3 k.s.h. zostało umieszczone przez ustawodawcę wyjątkowo, w celu podkreślenia zawartego w tym punkcie wyłączenia i wyraźnego podkreślenia wyłączenia, w sytuacji gdyby ktokolwiek miał wątpliwości co do charakteru tego rodzaju akcji.

Pomimo specyficznego sposobu konwersji uprawnień, należy uznać, iż w zakresie obejmującym kapitał zakładowy dotychczasowej spółki nastąpiło w tej części pokrycie akcji. Przy odpowiednim zastosowaniu art. 309 k.s.h. wydaje się słuszne pominięcie kwestii, czy objęcie w takim wypadku będzie mieć charakter objęcia za wkłady pieniężne, czy też na podstawie wkładu aportowego i przyjęcia założenia, że do skuteczności przekształcenia wystarczające będzie aby kapitał zakładowy został pokryty do wysokości co najmniej 125 000 zł. Podstawowym argumentem przemawiającym za przyjęciem powyższego stanowiska jest uznanie, iż warunki do przekształcenia spółki nie powinny być bardziej restrykcyjne niż warunki konieczne do spełnienia przy tworzeniu spółki. Wyeliminowanie tego przepisu przy przekształceniu - na podstawie niemożności zidentyfikowania charakteru pokrycia - statuowałoby w rzeczywistości sytuację, w której przekształcenie spółki z o.o. w spółkę akcyjną poddane zostałoby ostrzejszym restrykcjom normatywnym niż przy pierwotnym utworzeniu takiej spółki. Wskazana wykładnia byłaby sprzeczna z ratio legis regulacji kodeksu dotyczącej przekształcenia spółek.

Jeżeli chodzi o kwestię związaną z pokryciem kapitału zakładowego, to - zgodnie z treścią art. 309 k.s.h., mającego zastosowanie przy przekształceniu - powinien on być pokryty w dniu rejestracji przekształcenia w wysokości co najmniej 125 000 zł lub jednej czwartej wartości nominalnej akcji. Oczywiście statut przekształconej spółki akcyjnej powinien zawierać regulacje dotyczące zasad i terminów pokrycia kapitału zakładowego w całości. Objęcie tej sytuacji dyspozycją art. 309 § 2 lub 3 k.s.h. będzie uzależnione od układu kapitału zakładowego dotychczasowej spółki z o.o. Jeżeli dotychczasowe udziały zostały objęte wyłącznie za wkłady pieniężne i nowe akcje (jeżeli powstanie konieczność dokapitalizowania spółki) zostaną pokryte wkładami pieniężnymi, konieczność pokrycia zostanie objęta dyspozycją art. 309 § 2 k.s.h. Natomiast gdy dotychczasowe udziały zostały objęte za wkłady pieniężne oraz niepieniężne i nowe akcje (w przypadku koniecznego dokapitalizowania spółki) zostaną pokryte wkładami pieniężnymi oraz niepieniężnymi, konieczność pokrycia zostanie objęta dyspozycją art. 309 § 3 k.s.h. Oczywiście, z powodów wskazanych powyżej nie sposób zakwalifikować konwersji udziałów na akcje jako pokrycia wkładem pieniężnym lub niepieniężnym¹⁴, jednak jedynie taka wykładnia nadaje wskazanemu uregulowaniu w procesie przekształcenia racjonalny sens.

W tym zakresie wątpliwości pojawiają się w sytuacji gdy majątek przekształcanej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością przekracza wartość 125 000 zł, konieczną do minimalnego pokrycia akcji. W szczególności chodzi o odpowiedź na pytanie, czy istnieje możliwość wypłaty części majątku, stanowiącej nadwyżkę wymaganej przepisami kwoty 125 000 zł, przy oczywistym założeniu, że kapitał zakładowy spółki przekształconej został ustalony na poziomie co najmniej 500 000 zł i nie mniejszym niż w dotychczasowej spółce z o.o.¹⁵. Zasadniczo brak jest zarówno podstaw normatywnych zakazujących, jak i umożliwiających dokonywanie tego rodzaju wypłat. Oczywiście istnieje możliwość upłynnienia tego rodzaju „nadwyżki” majątku, stanowiącego wszak odrębną od kapitału zakładowego jednostkę bilansową i dokonania jej wypłaty jako zysku, chyba że umowa spółki przewiduje konieczność pokrycia innych, obok zakładowego, kapitałów w spółce. Brak jest de lege lata ograniczeń w tym zakresie. Należy jednak pamiętać, iż podjęcie tego rodzaju działań może wpływać na wizerunek spółki i postrzeganie jej wiarygodności przez kontrahentów. Ponadto, zasadniczo takie działania zniweczą sens przekształcenia spółki z o.o. w spółkę akcyjną. Przekształcenie mam na celu rozwój kapitałowy spółki, a nie dokonywanie wypłat z majątku spółki. Tego rodzaju działania powinny zostać negatywnie ocenione przez biegłych rewidentów powołanych do zbadania planu przekształcenia pod kątem ekonomicznej oceny przekształcenia.

Ponieważ wpis sądu rejestrowego przekształconej spółki ma charakter konstytutywny, w chwili jego dokonania spółka musi spełniać określone ustawą wymagania dotyczące pokrycia kapitału zakładowego spółki akcyjnej.

Możliwość przekształcenia spółki a konieczność podwyższenia wysokości kapitału zakładowego do poziomu wymaganego ustawą

W związku z powyższymi uwagami, w szczególności odnoszącymi się do chwili pokrycia kapitału zakładowego w wysokości minimalnej wymaganej ustawą, pojawia się pytanie dotyczące konieczności i ewentualnych sposobów jego podwyższenia, w sytuacji gdy przekształcana spółka z o.o. posiada kapitał zakładowy na poziomie niższym niż wymagana dla spółki akcyjnej wartość 500 000 zł.

Wiele spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, mających znaczny majątek, posiada kapitał zakładowy ustalony na pierwotnym poziomie 50 000 zł. Wynika to z faktu, że w toku funkcjonowania i rozwoju spółki nie pojawiała się potrzeba podwyższania kapitału zakładowego ani jej dokapitalizowania i w takim przypadku często minimalna wysokość kapitału, ustalona w pierwotnej umowie spółki, nie była przez wiele lat podwyższana.

Najprostszym i najpowszechniej stosowanym w praktyce rozwiązaniem jest podwyższenie kapitału zakładowego spółki z o.o. do wysokości wymaganej przez ustawę (co najmniej 500 000 zł), następnie pokrycie tego kapitału zakładowego przez wspólników, a w dalszej kolejności przeprowadzenie przekształcenia¹⁶.

Za wyjątkiem sytuacji, w której podwyższenie kapitału zakładowego następuje w drodze kapitalizacji rezerw (art. 260 k.s.h.), podwyższony kapitał zakładowy powinien zostać pokryty w całości przez dokonanie wpłat lub wniesienie aportu do spółki z chwilą zgłoszenia wniosku o zarejestrowanie podwyższonego kapitału zakładowego. Zasada ta wynika z treści art. 262 § 2 pkt 3 k.s.h. stwierdzającego, że do zgłoszenia podwyższenia kapitału zakładowego należy dołączyć oświadczenie wszystkich członków zarządu, że wkłady na podwyższony kapitał zakładowy zostały w całości wniesione. Nie eliminuje to jednak możliwości skorzystania z regulacji art. 309 k.s.h. Jeżeli wspólnicy przekształcanej spółki pragnęliby skorzystać z regulacji art. 309 k.s.h., muszą podnieść kapitał zakładowy przekształcanej spółki do wysokości co najmniej 125 000 zł i w pełni pokryć podwyższony kapitał, a w uchwale o przekształceniu określić kapitał zakładowy przekształconej spółki akcyjnej na poziomie 500 000 zł lub wyższym.

Ten sposób jest najbardziej naturalny i przejrzysty. Wiąże się on jednak w praktyce z przeprowadzeniem dwóch postępowań: wstępnego - polegającego na podwyższeniu kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do wymaganego ustawą pułapu oraz następczego - polegającego na przeprowadzeniu właściwego przekształcenia.

Choć opisany sposób jest najprostszy, nie zawsze musi być optymalny. Konieczność przeprowadzenia rejestracji podwyższonego kapitału zakładowego wprowadza dodatkowe wydłużające w czasie proces przekształcenia postępowanie rejestrowe, przy uwzględnieniu że już sama właściwa procedura przekształcenia jest - z racji uregulowania kodeksowego - procesem dosyć skomplikowanym i długotrwałym¹⁷. W niektórych sytuacjach wspólnikom może zależeć, w szczególności jeżeli pojawia się inwestor z kapitałem, na jak najszybszym przekształceniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę akcyjną.

W związku z tym pojawia się pytanie, czy nie istnieje możliwość połączenia w jednym postępowaniu wymaganego podwyższenia kapitału zakładowego i przekształcenia spółki. Polegać miałoby to na możliwości przygotowania wszystkich dokumentów i przyjęcie dwóch uchwał - o podwyższeniu kapitału zakładowego i jednocześnie o przekształceniu spółki z o.o. w spółkę akcyjną. Zgodnie z art. 255 § 1 w zw. z § 3 k.s.h., uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego powinna zostać umieszczona w protokole sporządzonym przez notariusza. Pomimo braku expressis verbis wskazówek, co do formy uchwały o przekształceniu, wydaje się zasadne przyjęcie, że jest to uchwała zmieniająca umowę spółki i jako taka powinna również zostać zaprotokołowana w protokole sporządzonym przez notariusza. Natomiast statut spółki akcyjnej - na podstawie art. 301 § 2 k.s.h. - powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Umożliwienie połączenia postępowania o podwyższenie kapitału oraz przekształcenia spółki skróciłoby i usprawniłoby cały proces.

Z punktu widzenia celowościowego brak jest normatywnych i aksjologicznych podstaw do przyjęcia zakazu tego rodzaju połączenia¹⁸. W takim przypadku do sądu rejestrowego zostaną zgłoszone dwa wnioski: jeden - o podwyższenie kapitału zakładowego oraz drugi - o przekształcenie spółki na podstawie dwóch podjętych uchwał. Dopuszczalność takiego rozwiązania jest dosyć jednolicie postrzegana w doktrynie¹⁹.

Należy jednak zastanowić się, czy do przekształcenia spółki z o.o. w spółkę akcyjną w rzeczywistości niezbędne jest podwyższenie kapitału w spółce przekształcanej co najmniej do poziomu, o którym mowa w art. 309 k.s.h.

Zasadniczo, na podstawie opisanego wyżej założenia, należy dojść do wniosku, iż przekształcenie spółki może nastąpić tylko i wyłącznie w sytuacji gdy kapitał zakładowy spółki przekształcanej został pokryty w wysokości co najmniej 125 000 zł (a w przypadku objęcia całości akcji za wkłady pieniężne pokryty co najmniej w jednej czwartej ich wartości nominalnej). Analizując unormowanie zawarte w art. 309 k.s.h., należy wskazać, iż ustawa wymaga dla zarejestrowania spółki, aby kapitał w zakresie wskazanym w tym przepisie został jedynie pokryty. Przenosząc to stwierdzenie na grunt przekształcenia, można dojść do wniosku, iż ustawodawca do przekształcenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę akcyjną nie wymaga, aby spółka przekształcana miała zarejestrowany kapitał zakładowy w odpowiedniej wysokości, a jedynie aby był on w rzeczywistości w odpowiedniej części pokryty w chwili przekształcenia. Pokrycie kapitału w tym znaczeniu będzie dotyczyć okoliczności faktycznych, a nie stanu prawnego w postaci zarejestrowania podwyższonego kapitału zakładowego.

Tym samym wydaje się całkowicie dopuszczalne przyjęcie stanowiska, według którego istnieje możliwość przekształcenia spółki przekształcanej bez konieczności podwyższania kapitału zakładowego. Odnosząc się do pokrycia kapitału zakładowego, jako okoliczności faktycznej, prawnie niełatwe jest to, że wpisany w Krajowym Rejestrze Sądowym poziom kapitału zakładowego jest na poziomie niższym niż wartość z art. 309 k.s.h., umożliwiająca zarejestrowanie spółki akcyjnej. Zgodnie z regulacją art. 262 § 2 pkt 4 k.s.h., członkowie zarządu muszą złożyć oświadczenie, że wkłady na podwyższony kapitał zakładowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zostały w całości wniesione. Jednak to nie ten przepis będzie mieć w analizowanym przypadku zastosowanie. Na podstawie art. 555 k.s.h., opisywana sytuacja zostanie objęta dyspozycją art. 320 § 1 k.s.h. stwierdzającą, iż do zgłoszenia spółki - w omawianym przypadku zgłoszenia przekształcenia spółki - zarząd będzie zobowiązany dołączyć oświadczenie wszystkich swoich członków o tym, że wymagane statutem wpłaty na akcje, a także wkłady niepieniężne zostały dokonane zgodnie z prawem oraz potwierdzony przez bank lub firmę inwestycyjną dowód wpłaty na akcje, dokonanej na rachunek spółki, a - w przypadku gdy statut spółki przekształcanej przewiduje pokrycie kapitału zakładowego wkładami niepieniężnymi po dokonaniu rejestracji - dołączyć również oświadczenie, że wniesienie tych wkładów do spółki jest zapewnione zgodnie z postanowieniami statutu²⁰. Należy powtórzyć, iż przepisy działu III tytułu IV kodeksu w żaden sposób nie precyzują minimalnego zarejestrowanego kapitału zakładowego spółki z o.o. ani nieokreślają minimalnego pokrycia tegoż kapitału wymaganych do skutecznego przekształcenia²¹.

Oczywiście art. 320 k.s.h. nie znajdą zastosowania, jeżeli przekształcana spółka posiada kapitał zakładowy na poziomie co najmniej 500 000 zł. Wtedy sama konwersja uprawnień będzie zastępować pokrycie kapitału.

Powyższe stanowisko umożliwia elastyczne pokrycie kapitału zakładowego odpowiedniej części (lub całości) kapitału zakładowego przyszłej - przekształconej spółki akcyjnej. Pokrycie takie mogłoby nastąpić przez dokonanie podwyższenia kapitału zakładowego spółki z o.o. oraz przez kapitalizację rezerw²². Ponadto, możliwe staje się w takim przypadku wykorzystanie innych sposobów: przeznaczenia na ten cel zysku przysługującego wspólnikom (w tym części majątku stanowiącego pokrycia innych kapitałów niż zakładowy) lub pokrycie akcji przyszłej spółki za pomocą wykorzystania instytucji dopłat²³. To ostatnie rozwiązanie jest celowe przede wszystkim, jeżeli umowa już przewiduje dopłaty, gdyż dokonanie zmiany umowy spółki znowu wprowadza dodatkowe postępowanie rejestrowe, które wypacza procedurę szybkiego przekształcenia²⁴.

Zaproponowane powyżej rozwiązanie w żaden sposób nie narusza obowiązujących przepisów prawa. Nie stanowi ono również żadnego zagrożenia dla wierzycieli i kontrahentów spółki, ponieważ także nie pozwala na powstanie spółki akcyjnej - „wydmuszki”. Stanowi ono wyłącznie analogiczne przeniesienie na grunt przekształcenia unormowania wykorzystywanego przy rejestracji spółki akcyjnej i dlatego nie stwarza większego niebezpieczeństwa niż wykorzystanie go w procesie pierwotnego powstania spółki²⁵.

Wskazanej wyżej koncepcji nie sprzeciwia się obowiązek wynikający z treści art. 558 § 1 pkt 1 k.s.h., czyli konieczność dołączenia do planu przekształcenia ustalenia wartości bilansowej majątku spółki przekształcanej na określony dzień w miesiącu poprzedzającym przedłożenie wspólnikom planu przekształcenia oraz z § 2 pkt 3 wskazanego przepisu, nakazujący dołączenie do planu wyceny składników majątku spółki przekształcanej. Wskazane obowiązki nie są związane z koniecznością posiadania przez spółkę określonego majątku prawnie umożliwiającego przekształcenie, a mają jedynie znaczenie z punktu widzenia ekonomicznej oceny zasadności przekształcenia, która jest poddana ocenie przez biegłych rewidentów²⁶. Nie stoi w sprzeczności z powyższą tezą okoliczność, iż wartość majątku w rzeczywistości będzie stanowić ekonomiczne uzasadnienie przekształcenia, przy czym wartość ta nie ogranicza się do kapitału zakładowego.

Istotne z praktycznego punktu widzenia jest to, czy wskazana interpretacja regulacji dotycząca przekształcenia spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę akcyjną znajdzie akceptację w orzecznictwie sądów rejestrowych.

Podsumowanie

Syntetyczność i nieznaczna ilość przepisów działu III tytułu IV kodeksu spółek handlowych nie udziela wprost odpowiedzi na wszystkie pytania związane z kwestią wysokości i pokrycia kapitału przekształcanej spółki. Ustanowienie ogólnej normy odsyłającej do przepisów o tworzeniu się spółki przekształcanej umożliwia elastyczne wykorzystanie regulacji dotyczących tworzenia określonego rodzaju spółki, jak również otwiera swobodę interpretacji.

Wykorzystanie przepisów o tworzeniu się spółki przekształconej powinno być dokonywane w sposób maksymalnie ułatwiający przekształcenie. W szczególności odwołanie się do tych regulacji nie może być wykorzystywane do utrudniania i komplikowania tej procedury. Szczególne warunki dotyczące przekształcenia i restrykcje z tym związane ustawodawca umieścił w dziale kodeksu poświęconym przekształceniu.

Analiza unormowań w tym zakresie konieczności osiągnięcia określonej wysokości kapitału zakładowego przy przekształceniu umożliwia wysnucie tezy, że określenie wysokości kapitału zakładowego może nastąpić w statucie przekształconej spółki akcyjnej, natomiast jego pokrycie możliwe jest w trakcie procesu przekształcania spółki nie tylko z kapitału zakładowego spółki przekształcanej ale również w inny sposób. Wskazane stwierdzenie posiada swoje uzasadnienie jurydyczne, ale przede wszystkim ułatwia przekształcenie i skraca całą procedurę. Umożliwia tym samym częstsze i bardziej przystępne wykorzystywania instytucji przekształcenie.

Podstawowe pytanie, od jakiego zależeć będzie praktyczna doniosłość zaproponowanej wyżej wykładni, zależy jednak od sądów rejestrowych. Jeżeli sądy te nie podzielą zaprezentowanego stanowiska, odbije się to negatywnie na praktyce stosowania przepisów prawa spółek.

¹ Por. M. Litwińska-Werner, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2005, s. 1207.

² Por. A. Szumański [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, tom IV, Warszawa 2004, s. 1039.

³ Por. A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, tom II, Zakamycze 2005, s. 1065-1066; R. Pabis, Przekształcanie spółek handlowych w świetle nowej regulacji, cz. II, „Prawo Spółek” 2002 nr 7-8, s. 44.

⁴ Por. R. Pabis, Przekształcanie..., jw., s. 45.

⁵ Por. M. Litwińska-Werner, Kodeks..., jw., s. 1234.

⁶ Por. A. Kidyba, Kodeks..., jw., s. 1133.

⁷ Tak M. Litwińska-Werner, Kodeks..., jw., s. 1234; A. Kidyba, Kodeks..., jw., s. 1066; A. Szumański, Kodeks..., jw., s. 1204.

⁸ Por. R. Pabis, Przekształcanie..., jw., s. 48.

⁹ Por. R. Pabis, Przekształcanie..., jw., s. 49.

¹⁰ Por. A. Szumański, Kodeks..., jw., s. 1204.

¹¹ Por. A. Szumański, Kodeks..., jw., s. 1041.

¹² Tak R. Pabis, Przekształcanie..., jw., s. 47; R. Potrzeszcz, Przekształcenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w spółkę akcyjną. Wybrane problemy, „Rejent” 1997, nr 1, s. 82.

¹³ Por. K. Kruczalak, Formy i tryb przekształcenia spółek handlowych, „Rejent” 1999, nr 8, s. 57; R. Potrzeszcz, Przekształcenie..., jw., s. 59.

¹⁴ W szczególności, jak to słusznie podkreśla A. Szumański, Kodeks..., jw., s. 1042, za pokrycie akcji wkładem niepieniężnym (aportem) nie można uznać wniesienie majątku przekształcanej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do przekształconej spółki akcyjnej.

¹⁵ Wprost możliwości takiej nie wyklucza R. Potrzeszcz, Przekształcenie..., jw., s. 75.

¹⁶ Por. uwagi pojawiające się w uzasadnieniu postanowienia z 13 grudnia 1991 r., sygn. akt III CRN 321/91, OSNC 1992, nr 7-8, poz. 142.

¹⁷ Zwraca uwagę na ten fakt A. Szumański, Kodeks..., jw., s. 1200.

¹⁸ Por. R. Pabis, Przekształcanie..., jw., s. 50.

¹⁹ Por. A. Zawadowski, Kapitałowe aspekty przekształcenia spółek, „Przegląd Prawa Handlowego” 1995, nr 1, s. 6 oraz przytoczona tam literatura.

²⁰ Por. uwagi A. Zawadowskiego, Przekształcenia spółki kapitałowej, „Przegląd Prawa Handlowego” 1995, nr 10, s. 13.

²¹ Por. A. Zawadowski, Kapitałowe..., jw., s. 7.

²² Por. A. Zawadowski, Kapitałowe..., jw., s. 8.

²³ Por. R. Pabis, Przekształcanie..., jw., s. 49.

²⁴ Zwraca na to uwagę R. Potrzeszcz, Przekształcenie..., jw., s. 75-76.

²⁵ Szczególną uwagę na to zwraca R. Pabis, Przekształcanie spółek handlowych w świetle nowej regulacji, cz. I, „Prawo Spółek” 2002 nr 6, s. 2.

²⁶ Por. R. Pabis, Przekształcanie spółek handlowych w świetle nowej regulacji, cz. II, „Prawo Spółek” 2002 nr 7-8, s. 44 i nast.