Środki ochrony prawnej w zamówieniach publicznych

Renata Jęsiak

Przepisy ustawy - Prawo zamówień publicznych przewidują 3 rodzaje środków ochrony prawnej: protest, odwołanie i skargę do sądu. Ostatnie zmiany w tym zakresie weszły w życie 12 października br. (zostały one wprowadzone ustawą z 13 kwietnia 2007 r. o zmianie ustawy - Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. Nr 82, poz. 560 - por. „PP” nr 21). W części pierwszej niniejszego opracowania zostaną omówione regulacje dotyczące protestu, natomiast przepisy dotyczące odwołania i skargi do sądu zostaną omówione w części drugiej („Prawo Przedsiębiorcy” nr 45).

Środki ochrony prawnej - przepisy wspólne

Ustawa stanowi, że środki ochrony prawnej przysługują:

• wykonawcom i uczestnikom konkursu, a także innym osobom, jeżeli ich interes prawny w uzyskaniu zamówienia doznał lub może doznać uszczerbku w wyniku naruszenia przez zamawiającego przepisów ustawy (środki ochrony prawnej nie przysługują wobec rozstrzygnięcia sądu konkursowego w zakresie oceny prac konkursowych oraz wyboru najlepszych prac konkursowych),

• również zamawiającemu - skarga do sądu,

• organizacjom zrzeszającym wykonawców, wpisanym na listę organizacji uprawnionych do wnoszenia środków ochrony prawnej, prowadzoną przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych i podlegającą ogłoszeniu w Biuletynie Zamówień Publicznych - przed upływem terminu do składania ofert w przypadku naruszenia przez zamawiającego przepisów ustawy (są to podmioty działające na podstawie przepisów o: izbach gospodarczych, rzemiośle, samorządzie zawodowym niektórych przedsiębiorców, organizacjach pracodawców, samorządach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów).

Szczególny problem interpretacyjny dotyczy sformułowania „interes prawny”, ponieważ jego brak powoduje daleko idące skutki prawne.

Z orzecznictwa:

Skuteczne odrzucenie oferty odwołującego spowodowało, że nie ma on interesu prawnego w domaganiu się unieważnienia dokonanego wyboru najkorzystniejszej oferty, odrzucenia ofert innych podmiotów i nakazania unieważnienia przetargu.

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 4 czerwca 2003 r., sygn. akt V Ca 894/03.

1. Ocena zasadności skargi będącej następstwem procesu odwoławczego polegającego na złożeniu protestu i odwołania musi być poprzedzona zbadaniem, czy istotnie oferent ma interes prawny w złożeniu tej skargi.

2. Oferta skarżącego została odrzucona, a protest dotyczący tej czynności oddalony, od czego oferent nie składał już odwołania. Nie miał on już zatem żadnej szansy uczestniczenia w przetargu w dalszym ciągu. Interes prawny oferenta, którego dalszy udział w przetargu jest niemożliwy, nie może być oceniany przez pryzmat jego ewentualnego przyszłego i niepewnego udziału w przyszłym przetargu, który być może byłby przeprowadzony, co do którego skarżący nie może mieć jednak pewności, jaki byłby jego wynik. Interes prawny skarżącego musi doznać uszczerbku w konkretnym przetargu, w którym on uczestniczy, i musi polegać na tym, że traci on możliwość jego wygrania (...).

Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z 10 kwietnia 2003 r., sygn. akt V Ca 165/03.

Protest

Pierwszym i najczęściej spotykanym ze środków ochrony prawnej jest protest kierowany do zamawiającego. Może on być wniesiony wobec:

- treści ogłoszenia o zamówieniu,

- czynności podjętych przez zamawiającego w toku postępowania,

- zaniechania przez zamawiającego czynności, do której jest obowiązany na podstawie ustawy.

Protest należy wnieść w terminie 7 dni od dnia, w którym powzięto lub można było powziąć wiadomość o okolicznościach stanowiących podstawę jego wniesienia. Protest uważa się za wniesiony z chwilą, gdy dotarł on do zamawiającego w taki sposób, że mógł zapoznać się z jego treścią.

Na mocy art. 180 ust. 3 prawa zamówień publicznych, odrębne terminy wprowadzono w przypadku, gdy protest dotyczy treści ogłoszenia, a jeżeli postępowanie jest prowadzone w trybie przetargu nieograniczonego - także postanowień specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ). Protest należy wówczas wnieść w terminie:

• 7 dni od dnia zamieszczenia ogłoszenia w Biuletynie Zamówień Publicznych lub zamieszczenia SIWZ na stronie internetowej - jeżeli wartość zamówienia jest mniejsza niż kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8 ustawy (to jest w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z 19 maja 2006 r. w sprawie kwot wartości zamówień oraz konkursów, od których jest uzależniony obowiązek przekazywania ogłoszeń Urzędowi Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, Dz.U. Nr 87, poz. 604 z późn.zm.),

• 14 dni od dnia publikacji ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej lub zamieszczenia SIWZ na stronie internetowej - jeżeli wartość zamówienia jest równa lub przekracza kwoty określone powyżej.

Jeżeli postępowanie jest prowadzone w trybie innym niż przetarg nieograniczony, protest dotyczący postanowień SIWZ wnosi się w terminie 7 dni od dnia jej doręczenia, jednak nie później niż:

• 3 dni przed upływem terminu składania ofert - jeżeli wartość zamówienia jest mniejsza niż kwoty określone we wskazanym wyżej rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z 19 maja 2006 r.,

• 6 dni przed upływem terminu składania ofert - jeżeli wartość zamówienia jest równa lub przekracza kwoty określone powyżej.

Kwoty wartości zamówień, od których - we wskazanych wyżej przypadkach - uzależniony jest termin wniesienia protestu są zróżnicowane i wynoszą:

1) przy zamówieniach udzielanych przez zamawiających z sektora finansów publicznych, z wyłączeniem uczelni publicznych, jednostek badawczo-rozwojowych, państwowych instytucji kultury oraz podsektora samorządowego, a także udzielanych przez zamawiających będących innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej - wyrażoną w złotych równowartość: a) 137 000 euro - dla dostaw lub usług, bądź b) 5 278 000 euro - dla robót budowlanych,

2) przy zamówieniach udzielanych przez zamawiających innych niż określeni w pkt 1, z wyjątkiem zamówień, o których mowa w pkt 3 - wyrażoną w złotych równowartość:

a) 211 000 euro - dla dostaw lub usług bądź

b) 5 278 000 euro - dla robót budowlanych,

3) przy zamówieniach sektorowych - wyrażoną w złotych równowartość:

a) 422 000 euro - dla dostaw lub usług, bądź

b) 5 278 000 euro - dla robót budowlanych.

Warto wiedzieć:

W przypadku wniesienia protestu dotyczącego treści ogłoszenia lub postanowień SIWZ zamawiający może przedłużyć termin składania ofert.

Treść protestu

Do protestu odpowiednie zastosowanie mają przepisy art. 27 ust. 1-3 prawa zamówień publicznych, zgodnie z którymi w postępowaniach o udzielenie zamówienia oświadczenia przekazuje się, zgodnie z wyborem zamawiającego, pisemnie, faksem lub drogą elektroniczną. Jeśli pisma przesyłane są faksem lub drogą elektroniczną, każda ze stron na żądanie drugiej niezwłocznie potwierdza fakt ich otrzymania. Ustawa podkreśla także, że (z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie) zawsze dopuszczalna jest forma pisemna.

Protest powinien wskazywać:

• oprotestowaną czynność lub zaniechanie zamawiającego,

• zgłaszane żądanie oraz

• zwięzłe przytoczenie zarzutów oraz okoliczności faktycznych i prawnych uzasadniających wniesienie protestu.

Protest można wnieść tylko przed zawarciem umowy.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Skutki wniesienia protestu

Jeśli protest zostanie wniesiony po upływie terminu składania ofert, to bieg terminu związania ofertą ulega zawieszeniu do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia protestu, o czym zamawiający powinien niezwłocznie poinformować wykonawców, którzy złożyli oferty.

Konsekwencją wniesienia protestu jest także konieczność przedłużenia ważności wadium. W tym celu zamawiający w dowolnym czasie, jednak nie później niż na 7 dni przed upływem ważności wadiów, wzywa wykonawców, pod rygorem wykluczenia z postępowania, do przedłużenia ważności wadium albo wniesienia nowego wadium na okres niezbędny do zabezpieczenia postępowania do zawarcia umowy, po ostatecznym rozstrzygnięciu protestu. Zamawiający jest także zobowiązany przekazać wykonawcom uczestniczącym w postępowaniu kopię wniesionego protestu, a jeżeli protest dotyczy treści ogłoszenia lub postanowień SIWZ, zamieszcza ją również na stronie internetowej, na której jest udostępniana specyfikacja, wzywając wykonawców do wzięcia udziału w postępowaniu toczącym się w wyniku wniesienia protestu.

Uczestnikami postępowania toczącego się w wyniku wniesienia protestu stają się wykonawcy, którzy mają interes prawny w tym, aby protest został rozstrzygnięty na korzyść jednej ze stron, i którzy przystąpili do postępowania:

- w terminie 3 dni od dnia otrzymania wezwania, o którym mowa powyżej,

- do upływu terminów przewidzianych na wniesienie protestu (o których mowa w art. 180 ust. 3 prawa zamówień publicznych) - jeżeli protest dotyczy treści ogłoszenia lub w przypadku przetargu nieograniczonego także postanowień SIWZ.

Wykonawca zgłasza przystąpienie do postępowania toczącego się w wyniku wniesienia protestu, wskazując swój interes prawny w przystąpieniu oraz określając swoje żądanie w zakresie zarzutów zawartych w proteście. Zgłoszenie przystąpienia wnosi się do zamawiającego, przekazując jednocześnie jego kopię wykonawcy wnoszącemu protest.

Wykonawca wnoszący protest oraz wykonawca wezwany przez zamawiającego do wzięcia udziału w postępowaniu toczącym się w wyniku wniesienia protestu nie mogą następnie korzystać ze środków ochrony prawnej na czynności zamawiającego, wykonane zgodnie z ostatecznym rozstrzygnięciem protestu zapadłym w postępowaniu toczącym się w wyniku wniesienia protestu.

Najistotniejszą konsekwencją wniesienia protestu jest fakt, że do czasu jego ostatecznego rozstrzygnięcia zamawiający nie może zawrzeć umowy. Protest jest ostatecznie rozstrzygnięty:

• jeżeli nie przysługuje odwołanie - wraz z rozstrzygnięciem przez zamawiającego protestu lub z upływem terminu na jego rozstrzygnięcie,

• jeżeli nie wniesiono odwołania - z upływem terminu do wniesienia odwołania,

• w przypadku wniesienia odwołania:

a) z dniem wydania postanowienia kończącego postępowanie odwoławcze albo wyroku Krajowej Izby Odwoławczej, albo

b) z dniem wydania wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie przez sąd okręgowy albo z upływem terminu do wniesienia skargi do sądu, jeżeli wartość zamówienia dla robót budowlanych jest równa lub przekracza wyrażoną w złotych równowartość kwoty 20 000 000 euro, a dla dostaw lub usług - 10 000 000 euro.

W przypadku zamówień, których wartość jest niższa niż wyrażona w złotych równowartość kwoty 20 000 000 euro, a dla dostaw lub usług - 10 000 000 euro Prezes Urzędu Zamówień Publicznych, na wniosek zamawiającego - w drodze decyzji administracyjnej - może wyrazić zgodę na zawarcie umowy przed ostatecznym rozstrzygnięciem protestu, jeżeli ze względów społecznych lub gospodarczych zachodzi pilna potrzeba udzielenia zamówienia, której wcześniej nie można było przewidzieć, a nie wynikła ona z winy zamawiającego.

Zamawiający rozstrzyga jednocześnie wszystkie protesty dotyczące: 1) treści ogłoszenia, 2) postanowień SIWZ, 3) wykluczenia wykonawcy z postępowania o udzielenie zamówienia, odrzucenia ofert i wyboru najkorzystniejszej oferty - w postępowaniu prowadzonym w trybie przetargu nieograniczonego, negocjacji bez ogłoszenia i zapytania o cenę oraz 4) wykluczenia wykonawcy z postępowania o udzielenie zamówienia albo odrzucenia ofert i wyboru najkorzystniejszej oferty - w postępowaniu prowadzonym w trybie przetargu ograniczonego, negocjacji z ogłoszeniem, dialogu konkurencyjnego - w terminie 10 dni od upływu ostatniego z terminów na wniesienie protestu. Inne protesty rozstrzyga się w terminie 10 dni od dnia jego wniesienia.

Brak rozstrzygnięcia protestu w terminach określonych powyżej uznaje się za jego oddalenie. Rozstrzygnięcie protestu wraz z uzasadnieniem oraz pouczeniem o sposobie i terminie wniesienia odwołania zamawiający przekazuje jednocześnie podmiotowi, który wniósł protest, oraz wykonawcom, którzy przystąpili do postępowania toczącego się w wyniku wniesienia protestu (a jeżeli protest dotyczy treści ogłoszenia lub postanowień SIWZ w przypadku przetargu nieograniczonego - zamieszcza również na stronie internetowej, na której jest udostępniana).

Jeśli natomiast zamawiający uwzględni protest, to zobowiązany jest powtórzyć oprotestowaną czynność lub dokonać czynności bezprawnie zaniechanej:

• niezwłocznie - jeżeli uwzględnił wszystkie zgłoszone żądania,

• po ostatecznym rozstrzygnięciu protestu - jeżeli co najmniej jedno ze zgłoszonych żądań nie zostało uwzględnione.

O powtórzeniu lub dokonaniu czynności zamawiający informuje niezwłocznie wszystkich wykonawców.

Podstawa prawna:

ustawa z 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (j.t. Dz.U. z 2006 r. Nr 164, poz. 1163 z późn.zm.).