REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Jak rozliczać podatkowo opcje, swapy i inne pochodne instrumenty finansowe

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
inforCMS

REKLAMA

REKLAMA

Nasza spółka zawiera z nabywcami umowy na sprzedawane wyroby. Aby ograniczyć skutki wahań rynkowych cen sprzedawanych produktów, spółka zawiera z wyspecjalizowanymi podmiotami transakcje na instrumentach pochodnych (opcje, swapy, forward, futures). Zawierane kontrakty obejmują często rozliczenie pieniężne samego instrumentu, bez dostawy towaru (tzw. transakcje nierzeczywiste). Gdy wystawiającym opcje walutowe jest spółka, otrzymuje ona od brokera premię opcyjną. Natomiast gdy spółka jest nabywcą opcji, dokonuje ona płatności premii na rzecz brokera. Spółka albo dokonuje realizacji praw z nabytych opcji, albo rezygnuje z tej realizacji. Jak rozliczyć te transakcje w podatku dochodowym od osób prawnych?

RADA

REKLAMA

W przypadku transakcji rzeczywistych mających za przedmiot pochodne instrumenty finansowe koszt podatkowy powinien zostać rozliczony (zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8b updop) w momencie, gdy podatnik:

1) zrealizował prawa wynikające z tych instrumentów, albo

2) zrezygnował z realizacji praw wynikających z tych instrumentów, albo

3) dokonał odpłatnego zbycia tych praw.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Koszt ten powinien być ustalony w wysokości wydatków na nabycie pochodnego instrumentu finansowego (np. premia opcyjna) oraz na nabycie tzw. instrumentu bazowego (waluta, towar etc.). Przychód z transakcji rzeczywistej mającej za przedmiot pochodne instrumenty finansowe powinien być rozliczony w momencie zbycia instrumentu bazowego - zgodnie z art. 12 ust. 3a updop.

Natomiast przy transakcjach nierzeczywistych koszt podatkowy może nie wystąpić - jeżeli podatnik zrealizował zysk z tej transakcji. Przychód należy rozpoznać w momencie jego uzyskania, czyli w dacie realizacji kontraktu.

UZASADNIENIE

REKLAMA

Warto na wstępie przybliżyć, choć w podstawowym zakresie, problematykę pochodnych instrumentów finansowych i kontraktów terminowych. Jak wiadomo, są one coraz częściej wykorzystywane w praktyce, choć niekoniecznie oznacza to powszechną znajomość zasad ich rozliczeń.

Najbogatszą normatywną definicję tych instrumentów finansowych znajdziemy w § 3 rozporządzenia Ministra Finansów z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uznawania, metod wyceny, zakresu ujawniania i sposobu prezentacji instrumentów finansowych (Dz.U. Nr 149, poz. 1674; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 228, poz. 1508).

W myśl tej definicji instrumentem pochodnym jest instrument finansowy, który spełnia łącznie następujące warunki:

a) jego wartość jest zależna od zmiany wartości tzw. instrumentu bazowego (czyli np. określonej stopy

procentowej, ceny papieru wartościowego lub towaru, kursu wymiany walut, indeksu cen lub stóp, oceny wiarygodności kredytowej lub indeksu kredytowego albo innej podobnej wielkości) i

b) jego nabycie nie powoduje poniesienia żadnych wydatków początkowych albo wartość netto tych wydatków jest niska w porównaniu do wartości innych rodzajów kontraktów, których cena podobnie zależy od zmiany warunków rynkowych, i

c) jego rozliczenie nastąpi w przyszłości.

Do instrumentów pochodnych należy zaliczać w szczególności transakcje terminowe, takie jak: kontrakty forward lub futures, opcje oraz kontrakty swap.

PRZYKŁAD 1 - FORWARD

Spółka Malina przewiduje, że za pół roku będzie musiała nabyć 100 tys. USD. Spółka chce się uniezależnić od ryzyka kursowego i zawiera kontrakt forward po cenie 3,50 zł za 1 USD. Innymi słowy - nabywa prawo zakupu za pół roku 100 tys. USD po kursie 3,50 zł za 1 USD. Za pół roku w momencie realizacji transakcji kurs rynkowy wynosi 4 zł za 1 USD. Spółka Malina osiągnęła więc zysk 0,5 zł na każdym zakupionym dolarze.

PRZYKŁAD 2 - OPCJA WALUTOWA

Spółka Malina przewiduje, że za pół roku będzie musiała nabyć 100 tys. USD. Spółka nabywa (za premię opcyjną) opcję zakupu 100 tys. USD po cenie 3,50 zł za 1 USD do zrealizowania w określonym dniu wygaśnięcia opcji. W dniu wygaśnięcia opcji cena rynkowa wynosi 3 zł za 1 USD. Skorzystanie z prawa, jakie daje opcja, nie jest dla spółki opłacalne (na rynku można kupić taniej), więc rezygnuje ona z realizacji opcji. Ceną tej rezygnacji jest poniesiony wcześniej koszt premii.

PRZYKŁAD 3 - SWAP1

Swap może polegać na umowie między dwoma podmiotami, w której płatność o oprocentowaniu zmiennym zamieniana jest na płatność o oprocentowaniu stałym. Pozwala to uzyskać korzyści obu stronom.

Przykładowo:

Spółka 1 otrzymuje propozycję kredytów oprocentowanych: 5% rocznie lub WIBOR + 1% rocznie.

Spółka 2 otrzymuje propozycję kredytów oprocentowanych: 5,1% rocznie lub WIBOR + 1,3% rocznie.

Spółka 1 jest zainteresowana kredytem o oprocentowaniu stałym, a spółka 2 o oprocentowaniu zmiennym. W takiej sytuacji może dojść do transakcji, w której oba podmioty biorą przeciwne kredyty i następuje wymiana:

Spółka 1:

WIBOR + 1% - [WIBOR - 3,95%] = 4,95%

Spółka 2:

5,1% + [WIBOR - 3,95%] = WIBOR + 1,15%

Jak widać, po wymianie obie strony płacą mniej, niż gdyby każda wzięła kredyt bezpośrednio w banku.

Pochodne instrumenty finansowe w podatku dochodowym

REKLAMA

Pochodne instrumenty finansowe to w podatku dochodowym prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych, albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów, a w szczególności opcje i kontrakty terminowe (art. 16 ust. 1b updop). Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie normują szczegółowo kwestii podatkowych związanych z różnymi pochodnymi instrumentami finansowymi. Nie ma zatem przepisów oddzielnych dla opcji, swapów czy forwardów. Przepisy updop określają tylko pewne zasady ogólne, według których należy kwalifikować i rozliczać skutki podatkowe tych transakcji.

Koszty uzyskania przychodów z pochodnych instrumentów finansowych. W związku z rozliczaniem wydatków na nabycie pochodnych instrumentów finansowych powstaje pytanie, kiedy można zaliczyć je do kosztów podatkowych.

 

Wydatki związane z nabyciem pochodnych instrumentów finansowych mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, dopiero jeżeli podatnik:

1) zrealizował prawa wynikające z tych instrumentów, albo

2) zrezygnował z realizacji praw wynikających z tych instrumentów, albo

3) dokonał odpłatnego zbycia tych praw (art. 16 ust. 1 pkt 8b updop).

Jeżeli dochodzi do realizacji prawa z kontraktu terminowego, za moment potrącenia kosztu uzyskania przychodów należy uznać dzień realizacji kontraktu terminowego określony zwykle jako „value date”. W tym momencie rozliczany jest bowiem wynik finansowy między stronami, ale nie jest dokonywany przelew środków pieniężnych.

Termin ten nie może być tożsamy z datą rozliczenia, określaną zwykle jako „delivery date”, czyli dniem przepływu środków pieniężnych wynikających z rozliczenia. Stanowisko takie prezentują organy podatkowe - przykładowo Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 23 stycznia 2009 r. (nr ILPB3/423W-101/08-2/BN). Również tak samo widzą te kwestie sądy administracyjne - przykładem jest wyrok WSA w Warszawie z 11 września 2008 r. (sygn. akt III SA/Wa 536/08).

Warto jednak pamiętać, że wydatki te mogą być zaliczone wprost do kosztów, jeżeli stosownie do art. 16g ust. 3 i 4 updop nie powiększają wartości początkowej środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych.

Koszt podatkowy z tytułu zapłaconej premii opcyjnej (w przypadku rezygnacji z praw do wykonania opcji) trzeba uwzględnić w dacie wykonania praw z opcji, określonej jako „expiry date”. W tej dacie wygasają wszelkie prawa z opcji, a więc również prawo nabywcy do wyrażenia woli co do realizacji opcji bądź też rezygnacji z tego prawa. Nie ma więc znaczenia, że premia opcyjna jest płacona wcześniej - w momencie zawierania kontraktu.

Nie należy też zapominać o podstawowych zasadach rozliczania kosztów podatkowych. Jeżeli nabywca w wyniku realizacji np. opcji zakupu blach stalowych nabył w marcu te blachy, a następnie wykonał z nich blachodachówkę, to koszt nabycia tych blach powinien rozliczyć w momencie uzyskania przychodu ze sprzedaży blachodachówki, czyli zgodnie z art. 15 ust. 4 updop. Powyższe zasady dotyczą jednak tylko transakcji rzeczywistych.

W pytaniu wspomniano, że spółka zawiera często kontrakty o charakterze nierzeczywistym. Warto wyjaśnić, że przykładowo zakupione w transakcji nierzeczywistej aktywa (np. środki pieniężne w walucie obcej) nie są w trakcie realizacji transakcji własnością podatnika ani też nie wpływają na jego konto walutowe. W przypadku zamknięcia transakcji nie następuje faktyczne przekazanie waluty. Należy rozliczać tylko różnicę między wartością kontraktu a wartością waluty, której dotyczył kontrakt.

Odwrotnie jest w transakcji rzeczywistej - tu w wyniku realizacji kontraktu dochodzi do faktycznego świadczenia - przekazania tzw. instrumentu bazowego (np. waluty czy towarów).

W transakcji nierzeczywistej podatnik nie ponosi kosztów nabycia instrumentu bazowego (np. waluty, towaru). Może również nie ponieść kosztów nabycia instrumentu pochodnego. Zatem koszt podatkowy w takiej sytuacji nie wystąpi.

Przychody z pochodnych instrumentów finansowych. W transakcji nierzeczywistej podatnik uzyskuje przychód należny w myśl art. 12 ust. 3 updop, dopiero gdy zostały zrealizowane prawa wynikające z instrumentu pochodnego. Realizacja praw wynikających z instrumentu pochodnego jest warunkiem tego, by powstał przychód należny.

Gdy strony kontraktów nierzeczywistych dokonują rozliczenia finansowego stanowiącego różnicę między bieżącą wartością instrumentu bazowego a jego wartością określoną w kontrakcie, przychód należny powstaje w dacie realizacji kontraktu (value date).

W przypadku przychodów z premii opcyjnej otrzymujący premię osiągnie przychód w dniu zawarcia kontraktu ustalającego zapłatę tej premii. Premia jest przecież opłatą niezależną od „wyniku” zawartego kontraktu i stanowi zapłatę dla jej wystawcy za samo ryzyko związane z jej wystawieniem. Argumentację taką prezentują również organy podatkowe - przykładowo Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z 23 stycznia 2009 r. (nr ILPB3/423W-101/08-2/BN). Podobnie zresztą jak sądy administracyjne (wyrok WSA w Warszawie z 11 września 2008 r., sygn. akt III SA/Wa 536/08).

SŁOWNICZEK

Kontrakt forward - to umowa nakładająca na jedną stronę obowiązek dostarczenia, a na drugą - odbioru aktywów (waluty, towarów etc.) o określonej ilości, w określonym terminie w przyszłości i po określonej cenie, ustalonej w momencie zawierania kontraktu. Forward nierzeczywisty polega na tym, że w dniu realizacji transakcji można nie dostarczyć danego aktywa (np. waluty), tylko zapłacić różnicę między ceną ustaloną w umowie a ceną rynkową obowiązującą w dniu realizacji kontraktu.

Kontrakt futures - to umowa o określonej standardowej charakterystyce, będąca przedmiotem obrotu w obrocie regulowanym (na giełdzie). Nakłada na jedną stronę obowiązek dostarczenia, a na drugą - odbioru aktywów o określonej ilości, w określonym terminie w przyszłości i po określonej cenie, ustalonej w momencie zawierania kontraktu. Czyli zasadniczo umowa futures jest taka sama jak umowa forward. Różnica polega na tym, że futures jest rozliczany na giełdzie na koniec każdego dnia.

Opcja - to kontrakt, w wyniku którego jednostka nabywa prawo kupna - opcja kupna (call) lub sprzedaży - opcja sprzedaży (put) aktywów (waluta, towar) po określonej z góry cenie i w określonym czasie. Z opcji można się wycofać, jeżeli uznamy, że będzie to dla nas niekorzystne, ale karą za to jest utrata zapłaconej przy nabyciu opcji premii opcyjnej.

Kontrakt swap - to umowa zamiany przyszłych płatności na warunkach z góry określonych przez strony.

• art. 2 ust. 1 pkt 2 lit. c) i d) ustawy z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi - Dz.U. Nr 183, poz. 1538; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 171, poz. 1056

• art. 12 ust. 3a, art. 16 ust. 1b ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 19, poz. 100

Paweł Huczko

konsultant podatkowy

 

 

1 Źródło przykładu - Wikipedia.

Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Monitor Księgowego

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Kolejna rewolucja i sensacyjne zmiany w KSeF i elektronicznym fakturowaniu. Czy są nowe terminy, co z możliwością fakturowania offline

Deregulacja idzie pełną parą. Rząd zmienia nie tylko obowiązujące już przepisy, ale i te, które dopiero mają wejść w życie. Przykładem takiej deregulacji są przepisy o KSeF czyli o obowiązkowym przejściu na wyłącznie cyfrowe e-faktury. Co się zmieni, co z terminami obowiązkowego przejścia na e-fakturowanie dla poszczególnych grup podatników?

BPO jako most do innowacji: Jak outsourcing pomaga firmom wyjść ze swojej bańki i myśleć globalnie

W dzisiejszym dynamicznym środowisku biznesowym, gdzie innowacyjność decyduje o przewadze konkurencyjnej, wiele przedsiębiorstw boryka się z paradoksem: potrzebują dostępu do najnowszych technologii i świeżych perspektyw, ale ograniczają ich własne zasoby, lokalizacja czy kultura organizacyjna. Business Process Outsourcing (BPO) staje się w tym kontekście nie tylko narzędziem optymalizacji kosztów, ale przede wszystkim bramą do globalnej puli wiedzy i innowacji.

Nowelizacja ustawy o VAT dot. obowiązkowego KSeF. Rząd podjął decyzję

W dniu 17 czerwca 2025 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów oraz zmieniająca ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, przedłożony przez Ministra Finansów. Ta nowelizacja ma na celu wprowadzenie obowiązkowego modelu Krajowego Systemu e-Faktur („KSeF”), czyli specjalnego systemu elektronicznego do wystawiania i odbierania faktur (tzw. faktur ustrukturyzowanych). Oznaczać to będzie odejście od papierowych faktur VAT. Ponadto, w związku z wejściem w życie nowego systemu, o 1/3 skrócony zostanie podstawowy termin zwrotu VAT – z 60 do 40 dni. Wprowadzenie tego systemu zostanie podzielone na 2 etapy, aby firmy lepiej mogły się do niego dostosować.

Nowelizacja ustawy o VAT dot. obowiązkowego KSeF. Rząd podjął decyzję

W dniu 17 czerwca 2025 r. Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów oraz zmieniająca ustawę o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, przedłożony przez Ministra Finansów. Ta nowelizacja ma na celu wprowadzenie obowiązkowego modelu Krajowego Systemu e-Faktur („KSeF”), czyli specjalnego systemu elektronicznego do wystawiania i odbierania faktur (tzw. faktur ustrukturyzowanych). Oznaczać to będzie odejście od papierowych faktur VAT. Ponadto, w związku z wejściem w życie nowego systemu, o 1/3 skrócony zostanie podstawowy termin zwrotu VAT – z 60 do 40 dni. Wprowadzenie tego systemu zostanie podzielone na 2 etapy, aby firmy lepiej mogły się do niego dostosować.

REKLAMA

Wzmożone kontrole upoważnionych i zarejestrowanych eksporterów w UE

Od czerwca 2025 r. unijne służby celne rozpoczęły skoordynowane i intensywne kontrole firm posiadających status upoważnionego eksportera (UE) oraz zarejestrowanego eksportera (REX). Działania te są odpowiedzią na narastające nieprawidłowości w dokumentowaniu preferencyjnego pochodzenia towarów i mają na celu uszczelnienie systemu celnego w ramach umów o wolnym handlu.

8 Najczęstszych błędów przy wycenie usług księgowych

Prawidłowa wycena usług księgowych pozwala prowadzić rentowne biuro rachunkowe. Za niskie wynagrodzenie za usługi księgowe spowoduje w pewnym momencie zapaść zdrowotną księgowej, wypalenie zawodowe, depresję, problemy w życiu osobistym.

Audytor pod lupą – IAASB zmienia zasady współpracy i czeka na opinie

Jak audytorzy powinni korzystać z wiedzy zewnętrznych ekspertów? IAASB proponuje zmiany w międzynarodowych standardach i otwiera konsultacje społeczne. To szansa, by wpłynąć na przyszłość audytu – głos można oddać do 24 lipca 2025 r.

Zamiast imigrantów na stałe ich praca zdalna. Nowa szansa dla gospodarki dzięki deregulacji

Polska jako hub rozliczeniowy: Jak deregulacja podatkowa może przynieść miliardowe wpływy? Zgodnie z szacunkami rynkowych ekspertów, gdyby Polska zrezygnowała z obowiązku przedstawiania certyfikatów rezydencji podatkowej, mogłaby zwiększyć liczbę zagranicznych freelancerów zatrudnianych zdalnie przez polskie firmy do około 1 mln osób rocznie.

REKLAMA

Zmiany w zamówieniach publicznych od 2026 r. Wyższy próg stosowania Prawa zamówień publicznych i jego skutki dla zamawiających i wykonawców

W ostatnich dniach maja br Rada Ministrów przedłożyła Sejmowi projekt ustawy deregulacyjnej (druk nr 1303 z dnia 27 maja 2025 r.), który przewiduje m.in. podwyższenie minimalnego progu stosowania ustawy Prawo zamówień publicznych (Pzp) oraz ustawy o umowie koncesji z dnia 21 października 2016 r. z obecnych 130 000 zł netto do 170 000 zł netto. Planowana do wejścia w życie 1 stycznia 2026 r. zmiana ma charakter systemowy i wpisuje się w szerszy trend upraszczania procedur oraz dostosowywania ich do aktualnych realiów gospodarczych.

Obowiązkowy KSeF 2026: będzie problem z udostępnieniem faktury ustrukturyzowanej kontrahentowi. Prof. Modzelewski: Większość nabywców nie będzie tym zainteresowana

W 2026 roku większość kontrahentów nie będzie zainteresowanych tzw. „udostępnieniem” faktur ustrukturyzowanych – jedną z dwóch form przekazania tych faktur w obowiązkowym modelu Krajowego Systemu e-Faktur. Oczekiwać będą wystawienia innych dokumentów, które uznają za wywołujące skutki cywilnoprawne. Wystawcy prawdopodobnie wprowadzą odrębny dokument handlowy, który z istoty nie będzie fakturą ustrukturyzowaną. Może on być wystawiony zarówno przed jak i po wystawieniu tej faktury ustrukturyzowanej - pisze prof. dr hab. Witold Modzelewski.

REKLAMA