Czy lepiej jest mieszkanie darować, czy pozostawić w spadku

RADA

Autopromocja

Najkorzystniejsza w opisanej sytuacji jest darowizna dokonana ze zwolnieniem z obowiązku zaliczenia do spadku, ale tylko pod warunkiem, że matka nie pozostawi testamentu. Wówczas po jej śmierci do dziedziczenia zostaną powołane jej dzieci - córka i syn, a ponieważ syn nie żyje - jego córki. W skład spadku wejdą przedmioty i prawa, które spadkodawczyni posiadała w chwili śmierci. Spadek nie obejmie mieszkania, które zostało przekazane córce w drodze darowizny. Córka nie będzie też miała żadnych zobowiązań wobec pozostałych spadkobierców - córek brata. Szczegóły - w uzasadnieniu.

UZASADNIENIE

W przypadku braku testamentu dochodzi do dziedziczenia ustawowego. Wówczas w pierwszej kolejności powołani do spadku są: dzieci i małżonek spadkodawcy. Przyjmując zatem, że ojciec zmarł przed synem, spadek po nim przejdzie na matkę i dzieci - syna i córkę, w częściach równych, czyli każde z nich otrzyma 1/3 spadku po ojcu. Natomiast po śmierci syna spadek po nim przypada jego dzieciom.

Autopromocja

Webinar:
KSeF 2.0 – co biuro rachunkowe musi wiedzieć przed wejściem w życie obowiązku?

Sprawdź

W omawianej sytuacji nie wiadomo, czy mieszkanie należy wyłącznie do matki, czy było wspólną własnością matki i ojca. Zakładając, że współwłaścicielem mieszkania był również ojciec, jego udział w mieszkaniu, czyli 1/2, przechodzi na żonę oraz dzieci - syna i córkę. Odziedziczą oni po 1/3 udziału ojca, czyli własność mieszkania będzie się przedstawiała następująco: 4/6 - matka, 1/6 - córka, 1/6 - syn. Następnie po śmierci syna udział, który mu przypadał w mieszkaniu, otrzymują jego dzieci. Ponieważ syn ma dwie córki, odziedziczą one po 1/2 jego udziału w mieszkaniu, czyli po 1/12 całości mieszkania. W takiej sytuacji matka będzie dysponowała 8/12 mieszkania, jej córka 2/12, a córki syna po 1/12 każda. Matka będzie mogła zatem darować córce jedynie 8/12 mieszkania.

Przyjmując jednak, że mieszkanie należy w całości do matki, a jej mąż i syn nie żyją, to po jej śmierci powołane do dziedziczenia będą córka oraz dzieci syna.

PRZYKŁAD

Spadkodawczyni nie sporządziła testamentu, pozostawiła po sobie mieszkanie. Syn nie żyje. Jedynymi żyjącymi członkami rodziny są córka i dzieci syna. Córka i syn spadkodawczyni dziedziczą w częściach równych - po 1/2, a ponieważ syn nie żyje, jego udział spadkowy przypada jego dzieciom w częściach równych, czyli każde z nich otrzyma 1/2 udziału, jaki syn otrzymałby w drodze dziedziczenia po matce, czyli po 1/4 majątku spadkowego. Stąd córka spadkodawczyni otrzyma 1/2, a córki syna po 1/4 mieszkania.

Autopromocja

Konferencja: Kongres KSeF. Cyfrowa rewolucja w fakturowaniu

Sprawdź

W przypadku sporządzenia testamentu obowiązuje zasada swobody testowania, która polega na tym, że spadkodawca może powołać do całego spadku także osobę spoza grona spadkobierców ustawowych. Do grona spadkobierców ustawowych należą m.in.: dzieci, małżonek spadkodawcy, rodzice i rodzeństwo. W takiej sytuacji osobie najbliższej spadkodawcy, która nie została uwzględniona w testamencie, przysługuje roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej w wysokości 1/2 albo 2/3 udziału spadkowego, który przypadałby jej przy dziedziczeniu ustawowym. Ma to na celu zabezpieczenie interesów osób najbliższych spadkodawcy.

Dlatego, jeżeli matka pozostawi testament, w którym ustanowi córkę jedyną spadkobierczynią swojego majątku, córki syna (wnuczki) będą miały prawo żądać zapłaty zachowku.

Sama wysokość zachowku jest określana następująco:

• jeżeli córki syna spadkodawczyni uprawnione do zachowku są małoletnie albo trwale niezdolne do pracy, otrzymają zachowek w wysokości 2/3 udziału spadkowego, który przypadałby im przy dziedziczeniu ustawowym,

Autopromocja

Webinar:
KSeF w małym biurze rachunkowym

Sprawdź

• w pozostałych przypadkach - w wysokości 1/2 udziału spadkowego, który przypadałby im przy dziedziczeniu ustawowym.

Przy obliczaniu zachowku istotną kwestią jest obliczenie wartości całego majątku wchodzącego w skład spadku. Do wartości spadku należy zaliczyć wartość majątku pozostawionego przez spadkodawcę, a także darowizny uczynione przez spadkodawcę jeszcze za życia, z wyjątkiem:

• drobnych darowizn,

• darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty od otwarcia spadku, czyli od chwili śmierci spadkodawcy, oraz

• darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami czy uprawnionymi do zachowku.

W omawianym przypadku mogą zachodzić dwa zdarzenia:

1) matka podaruje córce mieszkanie, a potem sporządzi testament, w którym ustanowi ją jedyną spadkobierczynią pozostałego majątku,

2) matka przekaże córce w drodze testamentu mieszkanie, które będzie jedynym majątkiem, jaki posiada.

Zarówno pierwsze, jak i drugie rozwiązanie zwiększa ogólną wartość spadku, od której należy obliczyć wartość zachowku (art. 993 k.c.), bo w skład masy spadkowej w obu tych przypadkach wchodzi mieszkanie.

Darowizna jest najkorzystniejszym wyjściem z sytuacji, jeśli zastrzeże się, że została dokonana ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia jej do schedy spadkowej (art. 1039 k.c.). Warunkiem jest, że matka nie pozostawi testamentu. Jeżeli matka pozostawi testament, w którym ustanowi córkę jedyną spadkobierczynią, córka spadkodawczyni będzie musiała wypłacić córkom brata zachowek, doliczając do wartości spadku otrzymane mieszkanie.

Darowizna podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Jednak córka zostanie zwolniona od podatku od darowizn, jeżeli zgłosi fakt nabycia własności mieszkania do właściwego naczelnika urzędu skarbowego w ciągu miesiąca od dnia darowizny. Przekroczenie tego terminu oznacza, że córka będzie musiała zapłacić podatek, z tym że przysługuje jej ulga polegająca na tym, że opodatkowaniu podlega powierzchnia użytkowa mieszkania powyżej 110 m² (art. 16 ustawy o podatku od spadków i darowizn).

Należy wspomnieć, że podobne zasady opodatkowania obowiązują w przypadku nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze dziedziczenia. Wówczas zwolnieni od podatku są małżonkowie, dzieci, rodzice, rodzeństwo, pasierb, macocha i ojczym, jeśli w ciągu miesiąca od dnia uprawomocnienia orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku zgłoszą nabycie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego.

• art. 4a oraz art. 16 ust. 1 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - j.t. Dz.U. z 2004 r. Nr 142, poz. 1514; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 222, poz. 1629

• art. 922 i nast. ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 82, poz. 557

Dorota Kwapisz

aplikant radcowski