Prawo do odliczenia VAT przysługuje, gdy zakupione towary i usługi będą wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanej. Aby z tego prawa skorzystać, należy tego dokonać w terminie otrzymania faktury lub w następnym. Nie może to nastąpić, co do zasady, wcześniej niż w rozliczeniu za okres, kiedy wykonano usługę lub nabyto prawo do rozporządzania towarem jak właściciel.
Jak wynika z art. 86 ust. 12 ustawy, powyższe zasady mają zastosowanie, gdy podatnik otrzyma faktury z tytułu nabycia towarów i usług, określonych w art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a), przed nabyciem prawa do rozporządzenia towarem jak właściciel albo przed wykonaniem usługi. Dlatego gdy podatnik w miesiącu otrzymania faktury lub następnym nie ma prawa do rozporządzania towarem jak właściciel lub gdy nie wykonano usługi, jest uprawniony odliczyć VAT w miesiącu, w którym to prawo nabędzie. W poprzednim stanie prawnym ustawodawca posługiwał się sformułowaniem: „Obniżenie kwoty podatku należnego nie może nastąpić jednak wcześniej niż w miesiącu otrzymania przez nabywcę towaru lub wykonania usługi albo otrzymania faktury potwierdzającej dokonanie przedpłaty (zaliczki, zadatku, raty) podlegającej opodatkowaniu”. Obecnie natomiast wyraźnie stwierdza, że prawo to powstaje z chwilą nabycia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Potwierdza to także art. 86 ust. 13 ustawy, który stanowi, że jeśli podatnik nie odliczył w terminie nabycia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (traktując ten termin jako dodatkowy obok terminu otrzymania faktury), może dokonać korekty. W tych sytuacjach prawo do obniżenia kwoty podatku należnego powstaje dopiero z chwilą nabycia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel lub z chwilą wykonania usługi.
Brak dodatkowego warunku odliczenia VAT
Należy podkreślić, iż art. 86 ust. 12 ustawy nie dotyczy przypadków, gdy faktura dokumentuje czynności, w stosunku do których obowiązek podatkowy powstał zgodnie z art. 19 ust. 13 pkt 1, 2, 4, 7, 9-11 ustawy o VAT. Wyjątek ten generalnie dotyczy usług, przy świadczeniu których obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty lub z upływem terminu płatności. Są to następujące czynności:
• dostawa energii elektrycznej i cieplnej, gazu przewodowego, usługi telekomunikacyjne i radiokomunikacyjne, usługi w zakresie rozprowadzania wody, usługi w zakresie gospodarki ściekami oraz wywozu i unieszkodliwiania odpadów, usługi sanitarne i pokrewne;
• usługi transportu osób i ładunków kolejami, taborem samochodowym, statkami pełnomorskimi, środkami transportu żeglugi śródlądowej i przybrzeżnej, promami, samolotami i śmigłowcami, spedycyjnych i przeładunkowych, w portach morskich i handlowych, budowlanych lub budowlano-montażowych;
• usługi najmu, dzierżawy, leasingu lub usługi o podobnym charakterze, a także usługi ochrony osób oraz usługi ochrony, dozoru i przechowywania mienia, usługi w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego oraz usługi stałej obsługi prawnej i biurowej;
• usługi komunikacji miejskiej;
• sprzedaży praw lub udzielania licencji i sublicencji, przeniesienia lub cesji praw autorskich, patentów, praw do znaków fabrycznych, handlowych, oddania do używania wspólnego znaku towarowego albo wspólnego znaku towarowego gwarancyjnego, albo innych pokrewnych praw;
• ustanowienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego lub ustanowienie na rzecz członka spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, lub ustanowienie na rzecz członka odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu, lub przeniesienie własności lokalu w rozumieniu przepisów o spółdzielniach mieszkaniowych;
• przeniesienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej własności domu jednorodzinnego w rozumieniu przepisów o spółdzielniach mieszkaniowych;
• wykonywanie na rzecz członków spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze prawa do lokali, członków spółdzielni będących właścicielami lokali lub na rzecz właścicieli lokali niebędących członkami spółdzielni, za które są pobierane opłaty, zgodnie z art. 4 ust. 1, 2, 4 i 5 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 oraz Dz.U. z 2004 r. Nr 19, poz. 177).
Gramatyczna wykładnia zawartego w art. 86 ust. 12 ustawy wyłączenia nie budzi wątpliwości. Wyrażenie „powstał” jest jednoznaczne i wskazuje na to, że wyłączenie jest skuteczne jedynie w przypadku zaistnienia obowiązku podatkowego z tytułu ww. czynności. W przeciwnym razie otrzymanie faktury dokumentującej daną transakcję przed powstaniem obowiązku podatkowego u jej wystawcy nie powinno rodzić prawa do odliczenia podatku naliczonego z tej faktury aż do momentu, w którym u dostawcy (świadczącego usługę) powstanie obowiązek z tytułu tej transakcji.
W art. 86 ust. 12 ustawodawca, choć nie wprost, to jednak pośrednio zawarł podstawową zasadę obowiązującą w dyrektywie UE, iż prawo do odliczenia podatku naliczonego przez nabywcę jest związane z powstaniem u dostawcy (świadczącego usługę) obowiązku podatkowego i rozliczeniem podatku należnego z tytułu danej czynności. Prawo do odliczenia powstaje w tym momencie, kiedy usługodawca jest zobowiązany do naliczenia podatku należnego.
Powyższe usługi są jedynym rodzajem czynności, w stosunku do których fakturę można wystawić 30 dni przed powstaniem obowiązku podatkowego. Z literalnego brzmienia powołanego przepisu wynika, że z faktury wystawionej 30 dni przed powstaniem obowiązku podatkowego nie możemy odliczyć VAT. Jednak organy podatkowe są liberalne w tym względzie. Uznają, że prawo do odliczenia przysługuje.
W piśmie z 15 lutego 2006 r. Urzędu Skarbowego w Legionowie nr 1409/PP/005/9/06/MP czytamy: „Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o podatek naliczony powstaje w rozliczeniu za okres, w którym Podatnik otrzymał fakturę, lub za okres następny. Podkreślić należy, że do usług budowlanych nie mają zastosowania uregulowania szczegółowe, dotyczące momentu powstania prawa do odliczenia podatku naliczonego. Mając na uwadze przedstawione powyżej przepisy prawa, uznać należy, iż w odniesieniu do nabywanych przez Podatnika usług budowlanych prawo do odliczenia podatku naliczonego powstaje w rozliczeniu za miesiąc, w którym podatnik otrzymał od kontrahenta faktury dokumentujące wykonanie tych usług, lub w miesiącu następnym”.
Przykład
Spółka remontowała swoją siedzibę. Usługa została wykonana 15 stycznia i w tym dniu wystawiono fakturę. Należność została zapłacona 1 lutego. Mimo że obowiązek podatkowy powstał w lutym, prawo do odliczenia przysługuje w deklaracji za styczeń.
Ponadto ograniczenie dotyczące wykonania usługi lub nabycia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel nie dotyczy:
• podatku wynikającego z faktur potwierdzających dokonanie przedpłaty (zaliczki, zadatku, raty), jeżeli wiązały się one z powstaniem obowiązku podatkowego,
• podatku wynikającego z dokumentu celnego w przypadku importu towarów;
• zryczałtowanego zwrotu podatku, o którym mowa w art. 116 ust. 6;
• kwot podatku należnego od importu usług, kwot podatku należnego od dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca, oraz kwot podatku należnego z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.
WAŻNE!
W przypadku faktur zaliczkowych, chcąc skorzystać z prawa do odliczenia, nie jest wymagane, aby usługa była wykonana lub kupujący nabył prawo do rozporządzania towarami jak właściciel.
Rozporządzanie towarami jak właściciel
Określenie tego terminu bywa trudne, ponieważ przepisy nie definiują, co należy rozumieć przez rozporządzanie towarami jak właściciel lub wykonanie usługi.
Użycie określenia „jak właściciel” oznacza, że moment powstania obowiązku podatkowego nie jest uzależniony od przeniesienia prawa własności rzeczy, ale wystarczy uzyskanie możliwości fizycznego dysponowania rzeczą przez nabywcę. Należy pamiętać, że w przypadku rzeczy oznaczonych co do tożsamości (np. samochód) zawarcie umowy powoduje, że nabywamy prawo do rozporządzania towarami jak właściciel, mimo że nie dysponujemy nimi fizycznie. Organy podatkowe nie zawsze jednak uznają, że takie prawo przysługuje.
Ustawodawca nie określa, jakie dokumenty mają wskazywać, iż doszło do nabycia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel lub do wykonania usługi. Podatnik dokonujący obniżenia podatku należnego o podatek naliczony będzie musiał jednak wykazać, iż został spełniony warunek nabycia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.
W piśmie Izby Skarbowej w Rzeszowie z 7 stycznia 2005 r. nr IS.II/2-443/665/04 stwierdzono między innymi, że służyć temu mogą na przykład dokumenty wskazujące, iż doszło do przyjęcia na magazyn, protokoły zdawczo-odbiorcze.
Przykład
Spółka z o.o. nabyła nieruchomość, która została jej wydana 20 stycznia 2007. i w tym dniu otrzymała fakturę. Natomiast akt notarialny został podpisany 5 lutego. Mimo że własność nabyła 5 lutego, VAT może odliczyć w deklaracji za styczeń.
W przypadku gdy przedmiotem transakcji jest dostawa towarów, możemy wyróżnić następujące sytuacje:
• towar zostaje wydany bezpośrednio nabywcy ze sklepu lub magazynu - dzień wydania towaru jest dniem nabycia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel;
• towar jest wysyłany lub transportowany do nabywcy lub wskazanej przez niego osobie przez sprzedawcę - dzień wydania rzeczy tym osobom jest dniem nabycia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Nie ma w tym przypadku znaczenia termin wysłania rzeczy lub rozpoczęcia transportu;
Przykład
Sklep meblowy dostarcza towar bezpośrednio do klienta. Jan Nowak zamówił sześć krzeseł biurowych. Jednak w czasie transportu jedno krzesło zostało uszkodzone, dlatego 3 stycznia otrzymał pięć krzeseł. Nowe krzesło zostało mu dostarczone 2 lutego. W tym przypadku obowiązek podatkowy powstaje w dwóch momentach: 6 stycznia i 2 lutego. Nie ma w tym przypadku znaczenia, że hurtownia wydała z magazynu sześć krzeseł. W związku z tym w styczniu można odliczyć VAT dotyczący tylko pięciu krzeseł, a w lutym - jednego.
• towar jest transportowany do nabywcy przez osobę przez niego wskazaną - dzień wydania rzeczy jest dniem nabycia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel;
• towar jest wydawany pośrednikowi, agentowi, zleceniobiorcy. W tym przypadku obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania przez niego zapłaty, nie później niż w terminie 30 dni od dnia wykonania usługi przez ten podmiot.
Przykład
Sprzedawca wydał agentowi towar 31 stycznia, za który miał otrzymać należność w terminie 14 dni od dnia sprzedaży. 1 lutego agent sprzedał towar, w związku z tym obowiązek podatkowy powstał 14 lutego.
Nie zawsze dopiero wydanie całego towaru objętego umową powoduje powstanie obowiązku podatkowego. Dlatego gdy towar objęty umową jest wydawany partiami, wydanie każdej partii towarów spowoduje powstanie obowiązku podatkowego. Inaczej będzie wyglądać sytuacja, gdy będą wydawane części np. zamówionej maszyny, wtedy wydanie ostatniej części powoduje, że towar został wydany.
Wykonanie usługi
Ustawa nie definiuje również momentu wykonania usługi. Termin ten jest ważny zarówno dla ustalenia terminu odliczenia VAT po stronie kupującego, jak i dla ustalenia momentu powstania obowiązku podatkowego u sprzedawcy. Ze względu na różnorodność usług podanie jednej definicji nie jest możliwe. Moment ten zależeć będzie przede wszystkim od rodzaju usługi, jej charakteru, specyficznych warunków wykonania czy wreszcie warunków umowy.
Jak podkreślił NSA w wyroku z 12 września 2000 r. (sygn. akt ISA/Ka 680/99), podstawowym kryterium pozwalającym na stwierdzenie, że usługa została wykonana, jest wykonanie czynności świadczonych w ramach danego typu usługi. Jeżeli rezultaty usługi można podzielić na części lub etapy, można uznać, że częściowe wykonanie usługi następuje po zakończeniu każdego etapu, o ile będziemy dysponować dowodem potwierdzającym faktyczne wykonanie tego etapu (np.: ekspertyzą odnoszącą się do danej nieruchomości albo protokołem zdawczo-odbiorczym).
W przypadku niektórego rodzaju usług trudno określić ten moment, dlatego strony mogą w umowie same go wskazać. Na takim stanowisku stoją również organy podatkowe. W odpowiedzi na pytanie podatnika, który jako moment wykonania usługi agencyjnej określił otrzymanie zestawienia prowizyjnego, urząd napisał: „Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, iż strony w zawartej umowie określiły, że terminem odbioru wykonanych w danym miesiącu usług jest termin zakończenia procedury weryfikacyjno-odbiorczej, czyli dzień otrzymania zestawienia prowizyjnego. Mając na uwadze powyższe sformułowania zawartej pomiędzy stronami umowy oraz przepis art. 19 ust. 4 ustawy, należy uznać, iż obowiązek podatkowy dla wykonywanych przez Spółkę usług powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż siódmego dnia, licząc od dnia wykonania usługi, tj. otrzymania zestawienia prowizyjnego” (por. pismo z 10 listopada 2005 r. Zachodniopomorskiego Urzędu Skarbowego nr PO-3/443/295/346/MZ/2005).
Również otrzymanie dokumentów może stanowić o momencie wykonania usług. Na takim stanowisku stanął Opolski Urząd Skarbowy w piśmie z 20 lipca 2005 r. nr PP/443-67-2-BS/05: „Usługa spedycji to zespół czynności organizacyjnych występujących przy przemieszczaniu towarów. Polega ona również na dostarczeniu towaru do odbiorcy, zatem za moment wykonania usługi spedycji można uznać dzień, w którym przewoźnik wyda towar odbiorcy. Dzień otrzymania towaru przez odbiorcę jest datą wykonania usługi spedycji.
Jednakże w tej wyjątkowej sytuacji, kiedy Spółka, świadcząc usługi spedycji, korzysta z usług podwykonawców, za moment wykonania usługi spedycyjnej przez Spółkę można przyjąć moment otrzymania faktury lub listu przewozowego od podwykonawcy. Są to bowiem pierwsze dokumenty, na podstawie których Spółka może stwierdzić, że usługa zlecona podwykonawcy została faktycznie wykonana”.
Agnieszka Jasiorowska
ekspert w zakresie VAT
Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji
kliknij tutaj.
Potwierdź zapis
Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.
