Jakie są możliwości finansowania eksportu

Nie ma wątpliwości, że sprzedaż za granicę wyprodukowanych przez przedsiębiorstwo towarów każdorazowo będzie wiązała się z zastosowaniem długich okresów kredytowania (najczęściej do 60 dni). Trzeba również podkreślić, iż okresy te będą zdecydowanie dłuższe niż przy podobnych transakcjach realizowanych w kraju. A przecież przedsiębiorstwo musi w tym czasie normalnie funkcjonować, finansować swoją bieżącą działalność, zaopatrywać się w środki do dalszej produkcji. Warto również dodać, iż zagraniczni odbiorcy odzieży są często mniej znani niż klienci krajowi.

Powyższe uwarunkowania sprawiają, iż transakcje z zagranicznymi odbiorcami produkcji są obciążone znacznie większym ryzykiem niż z klientami krajowymi. Ryzyko tych transakcji, a szczególnie ryzyko związane z opóźnieniem lub niedotrzymaniem zapłaty za dostarczone towary, będzie relatywnie duże. Nie dziwi więc fakt, iż w takich okolicznościach przedsiębiorstwa poszukują nowych możliwości łagodzenia problemów z przepływem pieniędzy. Wśród dostępnych na rynku metod na szczególną uwagę zasługują: faktoring, weksle, akredytywa dokumentowa i forfaiting.

Powszechnie znaną i najczęściej wykorzystywaną metodą usprawniania przepływu gotówki w przedsiębiorstwie eksportującym jest faktoring. Jest to nie tylko sposób na bieżące finansowanie przedsiębiorstwa, ale również kompleksowe narzędzie wspomagające zarządzanie należnościami przez obsługę księgową dłużników, dyscyplinowanie płatności oraz możliwość przejęcia ryzyka ich wypłacalności.

Wśród organizacji faktoringowych zdecydowaną większość stanowią jednostki podległe banków. Oferują one przedsiębiorstwom następujący zakres usług:

1. Finansowanie – dostarczanie środków finansowych przez wypłatę z góry dużej części kwoty, na którą opiewa faktura (pozostała część zostaje wypłacona po uregulowaniu należności przez odbiorcę klienta). Umożliwia to większą aktywność dostawcy w sezonie lub w okresach rosnącego popytu. Pozyskanie środków obrotowych w chwili sprzedaży, bez oczekiwania na otrzymanie ich od odbiorcy, umożliwia dostawcy zakup surowców lub towarów oraz uzyskanie odpowiednich rabatów, jednocześnie zwiększając jego wiarygodność jako kontrahenta.

2. Przejęcie ryzyka wypłacalności odbiorcy – klienci krajowi oraz zagraniczni są oceniani pod względem zdolności kredytowej i terminowości regulowania zobowiązań. Odbiorcy są na bieżąco monitowani podczas współpracy, ewentualne zagrożenia zgłaszane są dostawcy. Firma faktoringowa może, za dodatkową opłatą, oferować finansowanie bez regresu, tj. gwarantować uregulowanie należności nawet w sytuacji, gdy odbiorca jej nie spłaci.

3. Prowadzenie kont rozliczeniowych – każda faktura, faktura korygująca, nota kredytowa lub obciążeniowa są księgowane przez firmę faktoringową. Dostawca na bieżąco otrzymuje raporty informujące o stanie kont rozliczeniowych. Zestawienia zawierają otwarte saldo odbiorców, kwoty skupionych faktur, wykaz zapłat, ewentualne różnice w zapłacie, informacje o wysłanych monitach.

4. Egzekwowanie należności – firma faktoringowa prowadzi działania zmierzające do spłacenia należności odbiorcy wobec dostawcy, z jednoczesnym wysyłaniem monitów i naliczaniem odsetek za zwłokę. Firma ta przejmuje w ten sposób wszelkie negatywne aspekty współpracy dostawcy z odbiorcą, pozostawiając dostawcy tylko pozytywne kontakty handlowe.

Przykład 1 prezentuje zakres usług faktoringowych oferowanych przez znany polski bank komercyjny. Pokazuje on również podstawowe korzyści z zastosowania tej metody w praktyce.

Przykład 1

Weksel jest instrumentem zbywalnym, trasowanym przez jedną osobę na drugą, np. przez dostawcę dóbr na klienta, który akceptując (podpisując) weksel uznaje dług, który może być płatny natychmiastowo (za okazaniem) albo w określonym terminie w przyszłości. Posiadacz weksla może odtąd użyć akceptowanego weksla w celu spłacenia długu stronie trzeciej lub zdyskontować go, aby uzyskać gotówkę. Generalnie weksel jest więc pisemnym potwierdzeniem długu.

Należy rozróżnić dwa podstawowe rodzaje weksli:

• weksel własny (inaczej suchy, prosty, sola) – zawierający bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej sumy pieniędzy we wskazanym miejscu i czasie,

• weksel trasowany (inaczej ciągniony lub trata) – zawierający skierowane do oznaczonej osoby bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej sumy pieniędzy w oznaczonym czasie i miejscu.

W obrocie gospodarczym weksel może pełnić następujące funkcje:

• płatniczą – jako środek płatniczy może zastępować pieniądz,

• kredytową – może być opatrzony klauzują odsetkową,

• obiegową – może być przekazywany z rąk do rąk poprzez indos,

• gwarancyjną – może stanowić zabezpieczenie kredytu, pożyczki lub operacji gospodarczych,

• refinansową – kwotę weksla minus odsetki dyskontowe można otrzymać przed terminem płatności.

Weksle często są stosowane w transakcjach eksportowych. Dostawca dóbr ma możliwość sprzedania weksla bankowi, tj. zdyskontować weksel, aby otrzymać gotówkę. Dyskontowanie weksla w banku oznacza realizację kwoty niższej niż wartość nominalna weksla, ale rekompensuje to korzyść, jaką daje uzyskanie dochodu gotówkowego w dogodnym momencie. Gdy upływa termin spłaty, posiadacz weksla otrzymuje zapłatę od nabywcy dóbr za okazaniem weksla.

W tym miejscu warto również wskazać na kilka podstawowych elementów, które powinien zawierać weksel, decydujących o jego ważności. W przypadku weksla własnego są to: miejsce wystawienia, data wystawienia, suma wekslowa cyfrowo, oznaczenie terminu płatności, bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej, oznaczenie rodzaju weksla (sola, własny, suchy, prosty), nazwa „weksel” w samym tekście dokumentu, remitent, suma wekslowa słownie, domicyliat, miejsce płatności weksla (domicyl), podpis wystawcy weksla własnego. W przypadku weksla trasowanego są to z kolei: miejsce wystawienia, data wystawienia, suma wekslowa cyfrowo, oznaczenie terminu płatności, bezwarunkowe przyrzeczenie zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej, oznaczenie rodzaju weksla (trasowany, trata, ciągniony), nazwa „weksel” w samym tekście dokumentu, remitent, suma wekslowa słownie, nazwisko osoby (nazwa), która ma zapłacić (trasat), domicyliat, miejsce płatności weksla (domicyl), podpis wystawcy weksla trasowanego (trasanta).

Kolejną metodą zabezpieczenia zapłaty za sprzedane za granicą towary może być akredytywa dokumentowa. Akredytywa jest instrumentem bardzo bezpiecznym dla eksportera, który może również stanowić ciekawą formę krótkoterminowego finansowania przez bank. Jednocześnie jednak nie jest pozbawiona mankamentów. Transakcje przy użyciu akredytyw dokumentowych są bowiem bardzo czasochłonne i kosztowne. Z tego też względu w praktyce jest wykorzystywana z reguły tylko w sytuacjach, w których zachodzi wysokie ryzyko niezapłacenia.

Akredytywa dokumentowa jest jedną z form rozliczeń bezgotówkowych, gwarantującą terminowe otrzymanie należności. Na podstawie akredytywy bank działający we własnym imieniu, ale na zlecenie przedsiębiorcy zobowiązuje się, że dokona zapłaty ustalonej kwoty na rzecz osoby trzeciej (beneficjenta), po spełnieniu przez niego wszystkich warunków określonych w akredytywie.

Zobowiązanie banku do wypłacenia eksporterowi jego należności może być odwołalne lub nieodwołalne. W związku z tym należy rozróżnić akredytywę odwołalną i nieodwołalną. Ta ostatnia może być zmieniona wyłącznie za zgodą wszystkich zainteresowanych stron, a akredytywa odwołalna może być zmieniona lub odwołana przez wystawiający ją bank bez zgody uczestników rozliczeń.

Ponadto trzeba jeszcze wymienić następujące rodzaje akredytywy dokumentowej:

• potwierdzona lub niepotwierdzona – przy akredytywie potwierdzonej, bank pośredniczący, po zbadaniu przedłożonych dokumentów towarowych, dokonuje natychmiastowej wypłaty na rzecz beneficjenta, natomiast przy akredytywie niepotwierdzonej bank pośredniczący jedynie przekazuje dokumenty do banku importera,

• odnawialna (rewolwingowa) – stosowana przy dostawach sukcesywnych; w przypadku tego rodzaju akredytywy otwiera się akredytywę na niższą kwotę niż całkowita wartość umowy, a później się ją sukcesywnie uzupełnia,

• rembursowa – otwierana w banku, który nie jest naszym korespondentem, czyli w banku rembursującym,

• w formie listu kredytowego (akredytywa L/C, letter of credits) – jej otwarcie za granicą awizuje bank zleceniodawcy bezpośrednio beneficjentowi, bez udziału banku pośredniczącego, przesyłając mu tekst akredytywy, kierując do eksportera list kredytowy.

Przykład 2 ilustruje przebieg procesu zapłaty przy użyciu akredytywy dokumentowej.

Przykład 2

Przykład 3 natomiast obrazuje zakres i rodzaje akredytywy dokumentowej oferowanej przez jeden z banków komercyjnych. Przykład ten pokazuje również podstawowe zalety wynikające z zastosowania akredytywy.

Przykład 3

Forfaiting to rodzaj porozumienia, dzięki któremu eksporterzy mogą uzyskać finansowanie średnioterminowe. Definiowany jest jako skupowanie wierzytelności zabezpieczone najczęściej wekslami (czasami występują inne zabezpieczenia – gwarancje albo kontrakty). Zazwyczaj są to weksle awalizowane przez bank, weksle z wystawienia firm lub poręczone przez firmy. Skup ten jest ostateczny, czyli bank przejmuje na siebie całe ryzyko odzyskania pieniędzy od dłużnika. Forfaiting dotyczy dużych transakcji, dużych kwot i dość długich terminów. Są to z reguły transakcje opiewające na sumy kilkuset tysięcy dolarów z terminem płatności co najmniej 180 dni.

Weksle mające zastosowanie w forfaitingu mogą być wystawione w dowolnej z twardych walut. Aby weksle kwalifikowały się do forfaitingu (i w celu zabezpieczenia banku forfaitera), muszą uzyskać gwarancję lub awal wysoko notowanego banku międzynarodowego (często w kraju importera). Forfaiting nie daje prawa regresu, wyklucza wszelkie roszczenia wobec eksportera od momentu wykupu weksli przez bank. Spłatę weksli gwarantuje bank awalizujący.

Jak wynika z powyższego do kluczowych funkcji forfaitingu należy zaliczyć:

• funkcję kredytową – dostarczanie podmiotowi gospodarczemu odpowiednich środków pieniężnych,

• transfer ryzyka związanego z daną transakcją handlową przenosi z wytwórcy, sprzedawcy (wykonawcy usługi) na odpowiednią instytucję forfaitingową; przedsiębiorca nie ponosi żadnego ryzyka związanego z zaspokojeniem zbytej wierzytelności, a zbywając swoją wierzytelność uzyskuje od razu jej równowartość.

W literaturze wymieniane są najczęściej następujące rodzaje forfaitingu:

• właściwy – nabywca wierzytelności przejmuje na siebie całe ryzyko jej ściągalności,

• niewłaściwy – zbywcę obciążają rozmaite rodzaje ryzyka związanego z wierzytelnością,

• poszerzony – instytucja forfaitingowa zawierająca umowę zobowiązuje się do spełnienia dodatkowych świadczeń (np. uzyskania wymaganych zezwoleń lub przeprowadzenia badań rynku),

• pośredni – instytucja forfaitingowa nie nabywa wierzytelności bezpośrednio od wierzyciela, lecz od innej instytucji forfaitingowej,

• tajny – umowa zostaje zawarta bez wiedzy dłużnika.

Z kolei do najczęściej wymienianych zalet forfaitingu należą następujące:

• jest on korzystnym i tanim sposobem finansowania transakcji dla eksportera,

• poprawia płynność finansową eksportera, ponieważ pozbawia go oczekiwania na długi termin zapłaty (wierzytelności są zamieniane na gotówkę dostępną natychmiast),

• pozwala uniknąć ewentualnych strat, jakie mógłby spowodować niewypłacalny dłużnik,

• ponieważ forfaiting działa bez prawa regresu, w bilansie nie pojawia się żadne zobowiązanie warunkowe,

• umożliwia oferowanie odbiorcom korzystnych form płatności (płatność odroczona), co stwarza możliwość zwiększenia wolumenu sprzedaży i wejścia na nowe rynki zbytu,

• eliminowane jest ryzyko przyszłych kursów walutowych i stóp procentowych,

• forfaiting nie wpływa na limity dostępnego kredytu przejściowego i innych rodzajów kredytu,

• weksle sola uczestniczące w forfaitingu są zbywalne.

Przykład 4 prezentuje ofertę forfaitingu eksportowego proronowanego przez jeden z krajowych banków komercyjnych.

Przykład 4

Renata Woźniak

Autorka opracowania jest specjalistą z zakresu finansów i zarządzania;