Koszt wytworzenia aktywów trwałych

Środki trwałe to rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi składniki o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki. Zalicza się do nich w szczególności:

a) nieruchomości – w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

b) maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,

c) ulepszenia w obcych środkach trwałych,

d) inwentarz żywy.

Natomiast przez środki trwałe w budowie ustawodawca rozumie zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego.

Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne wycenia się między innymi według kosztów wytworzenia, a środki trwałe w budowie – w wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości (art. 28 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości).

Koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu. Koszty bezpośrednie natomiast obejmują wartość zużytych materiałów bezpośrednich, koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje w dniu wyceny. Do uzasadnionej, odpowiedniej do okresu wytwarzania produktu, części kosztów pośrednich zalicza się zmienne pośrednie koszty produkcji oraz tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

Za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowych remontów. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia produktu, jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży netto takiego samego lub podobnego produktu, pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk brutto ze sprzedaży, a w przypadku produktu w toku – także z uwzględnieniem stopnia jego przetworzenia.

Do kosztów wytworzenia produktu nie zalicza się zaś kosztów:

1) będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych,

2) ogólnego zarządu, które nie są związane z doprowadzaniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje na dzień wyceny,

3) magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów, chyba że poniesienie tych kosztów jest niezbędne w procesie produkcji,

4) sprzedaży produktów.

Koszt wytworzenia środków trwałych oraz środków trwałych w budowie obejmuje ogół ich kosztów poniesionych przez jednostkę za okres budowy, montażu, przystosowania i ulepszenia, do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania, w tym również:

1) niepodlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy,

2) koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i związane z nimi różnice kursowe, pomniejszony o przychody z tego tytułu.

Odsetki, prowizje i różnice kursowe naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania zwiększają jego wartość początkową zgodnie z art. 28 ust. 8 pkt 2 cytowanej ustawy.

Wszelkie nakłady ponoszone w związku z budową środka trwałego ewidencjonuje się na koncie „Środki trwałe w budowie”. Jednakże rozwinięcie analityczne tego konta powinno uwzględniać podział na koszty bezpośrednie mające powstać w wyniku budowy oraz koszty pośrednie dotyczące pewnych grup środków lub całej budowy.

Jako koszty bezpośrednie będziemy rozumieć tutaj tę część ponoszonych nakładów, którą można ściśle przypisać do danego obiektu inwentarzowego.

Koszty pośrednie gromadzi się zaś analitycznie w podziale na poszczególne grupy obiektów, których dotyczą. Będą to np. koszty finansowania, wywóz gruzu, zużyta w toku budowy energia, gaz, wynagrodzenie kierownika budowy, pomiary geodezyjne.

Pamiętać jednak należy, że zarówno koszty pośrednie, jak i bezpośrednie pomniejsza się o odzyski uzyskane w trakcie prowadzenia budowy, np. sprzedaż złomu, odzyski z zużywanych materiałów.

Przykładowe operacje na kontach związane z kosztem wytworzenia aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych przedstawiają się następująco:

1) wartość netto zakupu maszyn i urządzeń oraz usług budowlano-montażowych: Wn konto „Środki trwałe w budowie” / Ma konto „Rozliczenie zakupu”,

2) podatek VAT naliczony podlegający odliczeniu: Wn konto „VAT naliczony i jego rozliczenie” / Ma konto „Rozliczenie zakupu”,

3) podatek VAT niepodlegający doliczeniu: Wn konto „Środki trwałe w budowie” / Ma konto „Rozliczenie zakupu”,

4) koszty finansowania zewnętrznego, tj. koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu finansowania budowy środka trwałego, np. jeśli budowę sfinansowano z zaciągniętego na ten cel kredytu lub pożyczki:

a) prowizja oraz odsetki od zaciągniętego kredytu lub pożyczki:

– naliczone do momentu przekazania środka trwałego do używania: Wn konto „Środki trwałe w budowie” / Ma konto „Kredyt bankowy” lub „Pozostałe rozrachunki” (w analityce: pożyczka),

– po oddaniu środka trwałego do używania: Wn konto „Koszty finansowe” / Ma konto „Kredyt bankowy” lub „Pozostałe rozrachunki” (w analityce: pożyczka),

b) zrealizowane różnice kursowe ujemne:

– przed oddaniem środka trwałego do używania: Wn konto „Środki trwałe w budowie” / Ma konto „Kredyt bankowy” lub „Pozostałe rozrachunki” (w analityce: pożyczka),

– po oddaniu środka trwałego do używania: Wn konto „Koszty finansowe” / Ma konto „Kredyt bankowy” lub „Pozostałe rozrachunki” (w analityce: pożyczka),

c) zrealizowane różnice kursowe dodatnie:

– przed oddaniem środka trwałego do używania: Wn konto „Kredyt bankowy” lub „Pozostałe rozrachunki” (w analityce: pożyczka)/ Ma konto „Środki trwałe w budowie”,

– po oddaniu środka trwałego do używania: Wn konto „Kredyt bankowy” lub „Pozostałe rozrachunki” (w analityce: pożyczka) / Ma konto „Przychody finansowe”,

5) przyjęcie do użytkowania środków trwałych: Wn konto „Środki trwałe” / Ma konto „Środki trwałe w budowie”,

6) przyjęcie do używania wartości niematerialnych i prawnych: Wn konto „Wartości niematerialne i prawne” / Ma konto „Środki trwałe w budowie”.