Jak określić datę powstania przychodu dla przedawnionych zobowiązań? Czy w sytuacji gdy są prowadzone negocjacje z wierzycielem co do wysokości zobowiązania, ze względu na jakość wykonanych urządzeń, również następuje przedawnienie tego zobowiązania? Czy zapłacenie wierzycielowi ustalonej wspólnie w negocjacjach kwoty po dacie przedawnienia zobowiązania wobec niego może zostać uznane za koszt uzyskania przychodu, jeśli wcześniej przedawnione zobowiązanie zaliczono do przychodu?
Przedmiotowy przychód powstaje z dniem przedawnienia się zobowiązań. Fakt prowadzenia negocjacji z wierzycielem pozostaje bez wpływu na przedawniające się zobowiązania. Zobowiązania uregulowane po przedawnieniu się stanowią koszt uzyskania przychodu podatnika.
Roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Oznacza to, że po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia (zobowiązanie staje się tzw. zobowiązaniem naturalnym). Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.
Termin przedawnienia w przypadku roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej wynosi trzy lata (art. 118 Kodeksu cywilnego). Aczkolwiek przepisy przewidują sytuacje, gdy bieg przedawnienia ulega zawieszeniu lub przerwaniu, żaden z nich nie ma zastosowania, gdy z wierzycielem prowadzone są negocjacje dotyczące przedawniających się zobowiązań. Prowadzenie takich negocjacji pozostaje więc bez wpływu na ewentualne przedawnienie zobowiązania.
Przedawnienie zobowiązania wywołuje określone skutki na gruncie podatku dochodowego. Przychodem jest wartość umorzonych lub przedawnionych zobowiązań (art. 12 ust. 1 pkt 3 updop). Przepisy nie przewidują szczególnego momentu powstawania takiego przychodu. Należy uznać, iż przychód ten powstaje w momencie przedawnienia się zobowiązania.
Jednocześnie uważam, że ewentualne uregulowanie przedawnionego zobowiązania umożliwia zaliczenie wydatku do kosztów uzyskania przychodu. Przedawnienie nie powoduje bowiem wygaśnięcia zobowiązania, lecz jego przekształcenie się w zobowiązanie naturalne (zobowiązanie, którego dochodzenie przed sądem może zostać uniemożliwione przez podniesienie zarzutu przedawnienia). Co prawda, dłużnik może skutecznie uchylić się od uregulowania takiego żądania, lecz nie jest wykluczone, że dobrowolne spełnienie zobowiązania będzie korzystne dla podatnika w kontekście dobrych stosunków z wierzycielem. Jest to zatem wydatek ponoszony w celu osiągnięcia przychodu.
• art. 117 i 118 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny – Dz.U. Nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 281, poz. 2783
• art. 15 ust. 1 i art. 16 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. Nr 57, poz. 491
