Kiedy opłaca się zatrudnić kontrolera wewnętrznego

Zatrudnienie kontrolera wewnętrznego powinno mieć miejsce w firmach o skomplikowanym systemie rozliczeń finansowych i księgowych, mających wielu kontrahentów. Należy pamiętać, że kontroler nie zajmuje się jedynie obszarem księgowości, ale sprawuje kontrolę nad wszystkimi głównymi funkcjami firmy, dba o prawidłowość zachodzących procesów oraz bierze udział w tworzeniu odpowiednich procedur.

Jak już pisaliśmy w opracowaniach zamieszczonych w nr 1 i 2 „Brifu”, kontrola wewnętrzna odgrywa bardzo istotną rolę w działalności każdego przedsiębiorstwa. Kontrola ta jest przeprowadzana przez różne osoby i organy firmy. Często jednak jest ona przez nie dokonywana niejako przy okazji sprawowania innych obowiązków. W takiej sytuacji istnieje niebezpieczeństwo, że będzie ona nierzetelna i nie będzie spełniać postawionych przed nią celów. Warto zatem zastanowić się nad powierzeniem funkcji kontrolera wewnętrznego osobie, która będzie się zajmować wyłącznie sprawowaniem kontroli nad działalnością przedsiębiorstwa.

Podejmując decyzję o zatrudnieniu kontrolera wewnętrznego należy wziąć pod uwagę co najmniej następujące kwestie.

Po pierwsze, każde przedsiębiorstwo musi podjąć taką decyzję uwzględniając specyfikę swojej działalności. Nie można wskazać jednoznacznie granicznych wielkości przychodów, liczby zatrudnianych pracowników i innych wielkości, po przekroczeniu których należy zatrudnić osobę o takich kompetencjach. Czasami bowiem taka konieczność występuje w firmie o obrotach rzędu 10 mln zł, ze względu np. na skomplikowany model rozliczeń, rozbudowaną strukturę własnościową. I na odwrót, takiej konieczności może nie być w firmach kilkakrotnie większych, gdzie występuje tylko kilku głównych odbiorców, o nieskomplikowanej księgowości, strukturze i procedurach wewnętrznych.

Po drugie, należy zdawać sobie sprawę, że kontroler wewnętrzny nie jest tylko kontrolerem księgowości. Rachunkowość firmy jest dla kontrolera wewnętrznego jedynie elementem działalności przedsiębiorstwa. Działania kontrolera dotyczą bowiem funkcjonowania całej firmy i, mówiąc bardzo ogólnie, sprowadzają się do kontroli procesów w niej występujących, opracowywaniu procedur, które pozytywnie wpływają na zarządzanie przedsiębiorstwem.

Można nawet powiedzieć, że kontroler nie powinien za bardzo angażować się w funkcjonowanie księgowości i sprawozdawczości, ponieważ w takim przypadku nie będzie mógł sprawować kontroli nad innymi obszarami firmy. Wyjątkiem są naprawdę duże firmy, które stać na stworzenie całego działu kontroli wewnętrznej, dzięki czemu jeden z kontrolerów będzie mógł zająć się wyłącznie kontrolą księgowości. W mniejszych firmach kontrolerzy wewnętrzni powinni zajmować się głównie opracowywaniem procedur wewnętrznych rachunkowości (ze szczególnym uwzględnieniem procedur obiegu dokumentów oraz kontroli merytorycznej i formalnej), biorąc czynny udział w tworzeniu i zmianach dokumentacji zasad (polityki) rachunkowości.

Jeżeli zdecydujemy się na zatrudnienie kontrolera wewnętrznego, trzeba wziąć pod uwagę, że osoba ta musi posiadać odpowiednie cechy interpersonalne oraz bardzo wysokie kwalifikacje merytoryczne. Musi to być osoba bardzo dobrze zorganizowana, mająca umiejętność strategicznego myślenia, dociekliwa i uczciwa, posiadająca wiedzę z zakresu prawa, finansów i księgowości.

Jako dodatkową informację warto podać, że uznawanym na całym świcie certyfikatem z zakresu audytu wewnętrznego jest certyfikat CIA (Certified Internal Auditor). Egzaminy na CIA przeprowadza Institut of Internal Auditors (IIA), ale szkolenia przygotowawcze i same egzaminy odbywają się również w Polsce. Egzaminy CIA składają się z czterech części i obejmują 80 pytań wielokrotnego wyboru. Sesje egzaminacyjne odbywają się dwa razy w roku. Koszt kursu przygotowawczego to wydatek około 1000 euro za każdą część.

Adam Stolarczyk

specjalista w zakresie rachunkowości i finansów