Kiedy VAT jest kosztem kwalifikowanym

Jeżeli gmina nie ma możliwości odzyskania VAT od realizowanego przedsięwzięcia, zarówno w podatku od towarów i usług, jak i w podatku dochodowym, może uznać go za koszt kwalifikowany w ramach programu SAPARD.

Specjalny program akcesyjny na rzecz rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich w Polsce – wieloletnia umowa finansowa (M.P. z 2001 r. Nr 30, poz. 502 ze zm.) określa, że bez kategorycznej i wyraźnej decyzji Komisji nie będą kwalifikowały się do współfinansowania przez Wspólnotę w ramach programu SAPARD podatki, cła i opłaty importowe, gdy mogą być odzyskiwane, refundowane lub kompensowane w jakikolwiek inny sposób.

Wątpliwości związane z klasyfikowaniem VAT jako kosztu kwalifikowanego występowały już w okresie realizowania programów przedakcesyjnych. W szczególności dotyczyło to programu SAPARD. Oficjalne stanowisko w tej sprawie zajęło Ministerstwo Finansów. W piśmie z 29 lipca 2004 r. nr BC2/033/JO/304/04 uznało, że nie jest kosztem kwalifikowanym VAT, który jest odzyskiwany przez beneficjenta w jakikolwiek sposób, czy to w systemie VAT (poprzez odliczenie podatku naliczonego lub bezpośredni zwrot tego podatku), czy też poza nim. Zgodnie z wykładnią Ministerstwa VAT powinien być kosztem kwalifikowanym jedynie w przypadku beneficjentów, którzy nie są podatnikami VAT. Nie mają więc możliwości odzyskania go w żaden inny sposób. Chodzi tu o uniknięcie sytuacji, w których podatnik odliczyłby sobie VAT podwójnie.

VAT nie jest kosztem kwalifikowanym. Z wyjątkiem przypadków, gdy jest on faktycznie i ostatecznie poniesiony przez końcowego beneficjenta lub indywidualnego odbiorcę w ramach programu pomocowego. Także w przypadku pomocy finansowanej przez instytucję wyznaczoną przez państwo członkowskie. VAT, który podlega zwrotowi, przy zastosowaniu jakichkolwiek środków, nie może być uznany za wydatek kwalifikowany. Nawet gdy końcowy beneficjent lub indywidualny odbiorca faktycznie go nie odzyska. Przy ustalaniu, czy VAT stanowi wydatek kwalifikowany zgodnie z zapisami niniejszej zasady, nie jest brany pod uwagę publiczny lub prywatny status końcowego beneficjenta lub odbiorcy.

Dlatego beneficjent funduszy strukturalnych, będący podatnikiem VAT, co do zasady, nie może zaliczyć VAT zawartego w cenie nabycia towarów i usług związanych z realizacją inwestycji współfinansowanej z tych funduszy do kosztów kwalifikowanych. Przepisy nie precyzują, czy chodzi tutaj o prawo do odliczenia podatku naliczonego w całości czy w części. Należy zatem uznać, że beneficjent – podatnik będzie pozbawiony możliwości zaliczenia VAT do kosztu kwalifikowanego, gdy przysługuje mu prawo do choćby częściowego odliczenia podatku (nabywane towary i usługi związane ze sprzedażą opodatkowaną i zwolnioną).

Bez znaczenia jest to, czy beneficjent programu, będący podatnikiem VAT, rzeczywiście skorzysta z prawa do odliczenia. Odliczenie podatku naliczonego jest prawem, a nie obowiązkiem podatnika. Oznacza to, że może, ale nie musi z niego skorzystać.

Dla porządku warto zaznaczyć, że do refundacji podatku ze środków programu SAPARD nie mają prawa ci, którzy mogą otrzymać zwrot podatku z urzędu skarbowego w trybie przepisu § 27a rozporządzenia wykonawczego. Zwrot podatku przysługuje podmiotom, które przed 1 maja 2004 r. zawarły z Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa umowy w ramach programu SAPARD, dotyczące refundacji ze środków Unii Europejskiej części kosztów kwalifikowanych, związanych z realizacją przedsięwzięć w ramach tego programu. Jeżeli umowa została zwarta po tej dacie, podatnik nie może ubiegać się o zwrot na podstawie ww. przepisu.

Zgodnie z przedstawionym na wstępie stanowiskiem Ministerstwa Finansów podatek VAT może być uznany za koszt kwalifikowany, jeżeli beneficjent programu nie jest podatnikiem VAT. Również gdy nie może tego podatku skompensować w żaden inny sposób, np. poprzez zaliczenie kwoty nieodliczonego podatku do kosztów uzyskania przychodu w podatku dochodowym (art. 16 ust. 1 pkt 46 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych). Należy jednak mieć na uwadze, że gmina, jako jednostka samorządu terytorialnego, korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób prawnych.

Dlatego kosztem kwalifikowanym dla podatnika VAT może być również podatek naliczony, gdy współfinansowane z funduszy strukturalnych towary i usługi służą wykonywaniu czynności wyłącznie zwolnionych lub znajdujących się poza zakresem przedmiotowym ustawy o VAT. Beneficjenci nie mają prawnej możliwości odzyskania tego podatku w żaden inny sposób.

Konrad Michalski

ekspert w zakresie VAT, pracownik samorządu terytorialnego