Standaryzacja i harmonizacja rachunkowości w Europie
REKLAMA
Zmiany w polskim prawie bilansowym, wprowadzające obowiązek stosowania MSR przez niektóre spółki, są skutkiem realizacji strategii Komisji Europejskiej na lata 2000-2005, która już kilka lat temu sformułowała wymóg zastosowania MSR przez wszystkie spółki giełdowe w ich skonsolidowanych sprawozdaniach finansowych, także w bankach, do końca 2005 r., a w dalszej perspektywie także w sprawozdaniach jednostkowych.
Obowiązek taki uregulowało rozporządzenie Unii Europejskiej1.
Ponadnarodowe regulacje rachunkowości o największym znaczeniu w skali światowej to Międzynarodowe Standardy Rachunkowości IAS tworzone przez IASB oraz US GAAP Ogólnie Akceptowane Zasady Rachunkowości, tworzone przez FASB2.
IASB jest niezależną prywatną organizacją. Została powołana w 1973 r. na mocy porozumienia między zawodowymi organizacjami księgowych z Australii, Kanady, Wielkiej Brytanii, Irlandii i USA. Cele IASB, na podstawie konstytucji IASB, to:
• opracowywanie, zgodnie z interesem publicznym, zestawu wysokiej jakości, zrozumiałych i możliwych do wyegzekwowania globalnych standardów rachunkowości, których zastosowanie sprawi, że informacje w sprawozdaniach finansowych i innych formach sprawozdawczości finansowej będą wysokiej jakości, przejrzyste i porównywalne, aby w ten sposób pomóc w podejmowaniu decyzji uczestnikom światowych rynków kapitałowych i innym użytkownikom tych sprawozdań,
• promowanie stosowania i rygorystycznego przestrzegania tych standardów oraz
• doprowadzenie do sytuacji, w której krajowe standardy rachunkowości i MSR będą ze sobą zgodne i oparte na wysokiej jakości rozwiązaniach3.
Tabela 1. Pojęcie harmonizacji i standaryzacji rachunkowości
Źródło: opracowanie na podstawie red. Alicja A. Jaruga, „Międzynarodowe regulacje rachunkowości. Wpływ na rozwiązania krajowe”, Wydawnictwo C.H. BECK, Warszawa 2002, str. 6–7
Obecnie istnieją 34 standardy i 24 interpretacje SKI (Stały Komitet ds. Interpretacji powołany w 1997 r.), publikowane są co roku w zbiorczym wydaniu, które zawiera też konstytucję IASB, historię MSR, słownik terminów. Oficjalnym tekstem jest oryginał w języku angielskim.
Wyróżnia się dwa główne systemy rachunkowości, jakie ukształtowały się w Europie: kontynentalny model rachunkowości, (którego typowym przykładem jest Francja) i anglosaski, którego podwaliny stworzyła Wielka Brytania4. Modele te zostały scharakteryzowane w tabeli 2.
Tabela 2. Ogólna charakterystyka kontynentalnego i anglosaskiego modelu rachunkowości
Źródło: opracowanie na podstawie S. Surdykowska, „Rachunkowość międzynarodowa”, Kantor Wydawniczy Zakamycze, 1999 oraz red. A. Jaruga, „Międzynarodowe regulacje rachunkowości. Wpływ na rozwiązania krajowe”, Wyd. C.H. BECK, Warszawa 2002 oraz red. L. Bednarski i J. Gierusz, „Rachunkowość międzynarodowa”, PWE, Warszawa 2001
Obecnie istnieje trend rozwoju rachunkowości w kierunku modelu anglosaskiego – na skutek:
• rozwoju rynków kapitałowych oraz
• sukcesów w zakresie harmonizacji rachunkowości w UE,
czego potwierdzeniem jest również stale wzrastające znaczenie MSR, ukształtowanych na bazie modelu anglosaskiego.
Tabela 3. Przesłanki rozwoju rachunkowości międzynarodowej
Źródło: opracowanie własne
Kraje członkowskie UE i kraje stowarzyszone mają obowiązek inkorporacji dyrektyw unijnych do swego prawa spółek lub prawa bilansowego.
Tabela 4. Dyrektywy Unii Europejskiej znaczące dla rachunkowości
Źródło: opracowanie na podstawie red. A. Jaruga, „Międzynarodowe regulacje rachunkowości. Wpływ na rozwiązania krajowe”, Wyd. C.H. BECK, Warszawa 2002, str. 30
Dostosowanie prawa bilansowego do regulacji unijnych w Polsce
W Polsce przejawem dostosowywania prawa bilansowego do regulacji unijnych była nowelizacja ustawy o rachunkowości z 9 listopada 2001 r., która weszła w życie 1 stycznia 2002 r.
W Polsce istnieje Komitet Standardów Rachunkowości, którego zakres działania obejmuje:
• wydawanie standardów krajowych,
• opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących rachunkowości,
• analiza Międzynarodowych Standardów Rachunkowości,
• współpraca zagraniczna w sprawie standaryzacji rachunkowości.
Podstawą prawną zastosowania krajowych standardów rachunkowości jest art. 10 ust. 3 ustawy o rachunkowości, który ustala relacje regulacji standardów krajowych w stosunku do przepisów ustawy o rachunkowości.
Na krajowe regulacje rachunkowości największy wpływ mają MSR i prawodawstwo UE. Na podstawie rozporządzenia Unii Europejskiej nr 1606/2002 w sprawie stosowania międzynarodowych standardów rachunkowości wprowadzono zmiany do ustawy o rachunkowości ustawą z 27 sierpnia 2004 r. o zmianie ustawy o rachunkowości oraz o zmianie ustawy o biegłych rewidentach i ich samorządzie (Dz.U. Nr 213, poz. 2155). Najistotniejszą zmianą jest określenie jednostek, które na mocy przepisów prawa bilansowego mają obowiązek stosowania Międzynarodowych Standardów Rachunkowości, do art. 2 dodano ust. 3 w brzmieniu: Jednostki sporządzające sprawozdania finansowe zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości, Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej oraz związanymi z nimi interpretacjami ogłoszonymi w formie rozporządzeń Komisji Europejskiej, zwanymi dalej MSR, stosują przepisy ustawy (o rachunkowości) oraz przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie, w zakresie nieuregulowanym przez MSR.
Schemat 1. Uregulowania prawne rachunkowości i ewidencji podatkowej w Polsce
Źródło: opracowanie własne
Joanna Nieszporek-Wolak
Autorka opracowania jest wykładowcą w Katedrze Rachunkowości Politechniki Częstochowskiej;
Pytania: czytelnicy.rfa@infor.pl
11606/2002 z 19 lipca 2002 r.
2IAS International Accounting Standards, IASB International Accounting Standards Board. GAAP Generally Accepted Accounting Principles, FASB Financial Accounting Standard Board
3 Międzynarodowe Standardy Rachunkowości 2001, SKwP, str. 17.
4S. Surdykowska, Rachunkowość międzynarodowa, Kantor Wydawniczy Zakamycze 1999, str. 64 67.
Autopromocja
REKLAMA
REKLAMA