Jak prawidłowo ująć program komputerowy

Programy komputerowe zgodnie z art. 1 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych zaliczane są do utworów będących przedmiotem prawa autorskiego. Nie oznacza to jednak, że zawsze ewidencjonowane są w księgach rachunkowych jako wartości niematerialne i prawne. Decydującą kwestią jest tu definicja, którą ustawa o rachunkowości (art. 3 ust. 1 pkt 14) przewiduje dla tej grupy aktywów. Zastrzega ona bowiem, że poza dwoma wyjątkami, do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się te prawa majątkowe, które zostały nabyte przez jednostkę. Oznacza to, że takimi składnikami nie są programy komputerowe wytworzone we własnym zakresie na własny użytek.

Wytworzenie programu

Programu wytworzonego nie można ujmować jako aktywa w ewidencji księgowej ani amortyzować. Koszty wytworzenia takiego programu zalicza się w trakcie jego tworzenia (np.: wynagrodzenia pracowników) do bieżących okresów sprawozdawczych. W przypadku gdy koszty są znaczne, a sam program stanowi produkt długoterminowego użytku, należy je skalkulować i zaksięgować na koncie - Czynne rozliczenia międzyokresowe. Następnie spółka rozlicza je w kolejnych okresach sprawozdawczych, co pozwala na zachowanie zasady współmierności przychodów i kosztów.

W przypadku odpłatnego nabycia oprogramowania, ujmuje się je na koncie Wartości niematerialne i prawne i amortyzuje. Jego wartość początkową stanowi cena nabycia, czyli cena zakupu, obejmująca kwotę należną sprzedającemu, bez podlegającego odliczeniu podatku od towarów i usług, powiększona m.in. o koszty bezpośrednio związane z zakupem, a obniżona o rabaty, opusty oraz inne podobne zmniejszenia.

W związku z tym należy pamiętać, że do wartości początkowej programu komputerowego zalicza się m.in. koszty instalacji, uruchomienia i testowania. Wartości początkowej nie powiększają natomiast wydatki poniesione na przeszkolenie pracowników w zakresie korzystania z programu.

Jego amortyzacja następuje na ogólnych zasadach określonych w ustawie o rachunkowości. Oznacza to, że przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności. Przepisy podatkowe odnoszą się do tej kwestii bardziej szczegółowo. Nakazują, aby okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych od licencji na programy komputerowe oraz od praw autorskich nie był krótszy niż 24 miesiące.

Ewidencja zakupu

Poszczególne operacje związane z zakupem programu komputerowego w księgach rachunkowych mogą przebiegać w poniższy sposób:

1. Otrzymanie faktury na zakup programu komputerowego: strona Wn konta - 300 Rozliczenie zakupu - wartość w cenie zakupu, strona Wn konta 225 - Rozliczenie VAT naliczonego - VAT naliczony podlegający odliczeniu, strona Ma konta 240 - Inne rozrachunki - wartość brutto,

2. Wprowadzenie programu do ewidencji wartości niematerialnych i prawnych w cenie zakupu: strona Wn konta 020 - Wartości niematerialne i prawne, strona Ma konta 300 - Rozliczenie zakupu,

3. Zarachowanie odpisu amortyzacyjnego: strona Wn konta 400 - Amortyzacja Ma konto 060 - Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych.

Aktualizacja programu

Zakupione programy komputerowe ulegają często aktualizacji. Warto w tym kontekście zauważyć, że zwiększenie wartości początkowej o koszty poniesione na ulepszenie polegające na przebudowie, rozbudowie, modernizacji lub rekonstrukcji dotyczy wyłącznie środków trwałych. Obowiązek zwiększania wartości początkowej nie dotyczy wartości niematerialnych i prawnych. W związku z tym aktualizację programu komputerowego w księgach rachunkowych można ująć na dwa sposoby:

• wprowadzając do ksiąg nową wartość niematerialną i prawną: strona Wn konta 020 - Wartości niematerialne i prawne, strona Ma konta 300 - Rozliczenie zakupu,

• zaliczając do kosztów: strona Wn konta 400 - Koszty według rodzajów, Ma konta 300 - Rozliczenie zakupu.

Jednostka może potraktować aktualizację programu jako wartość niematerialną i prawną, jeżeli spełnia ona warunki art. 3 ust. 1 pkt 14 ustawy o rachunkowości. Jeżeli nie spełnia tych warunków, ujmuje ją w kosztach. Metoda ewidencji ulepszenia programu komputerowego w księgach rachunkowych powinna być zapisana w polityce rachunkowości.

Należy też brać pod uwagę zasadę istotności. Na tej podstawie kierownik jednostki może podjąć decyzję o bezpośrednim zaliczeniu w koszty wydatków o małej wartości.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

Ewidencja zakupionego programu

AMORTYZACJA PODATKOWA

Zgodnie z art. 22m ust. 1 pkt 1 ustawy o PIT i 16m ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych od licencji (sublicencji) na programy komputerowe oraz od praw autorskich nie może być krótszy niż 24 miesiące.

Agnieszka Pokojska

agnieszka.pokojska@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

• Art. 3 ust. 1 pkt 14 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2002 r. nr 76, poz. 694 z późn. zm.).

• Art. 1 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2006 r. nr 90, poz. 631 z późn. zm.).