Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Dotacje to wydatki z budżetu podlegające szczególnym zasadom rozliczenia. Z budżetu jednostki samorządu terytorialnego może być udzielana dotacja podmiotowa, przedmiotowa i celowa. Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych odnosi się do każdej dotacji określonej w ustawie z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych. Rozliczenie dotacji należy do obowiązków otrzymującego dotację, ale i udzielający dotacji ma obowiązek żądać od beneficjenta przedstawienia rozliczenia udzielonej dotacji.

Odpowiedzialność udzielającego dotacji

Donator (udzielający dotacji) ponosi odpowiedzialność wynikającą z realizacji zadania związanego z przekazaniem dotacji. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest (art. 8 ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych):

- przekazanie dotacji z naruszeniem zasad lub trybu jej udzielenia,

- nierozliczenie przekazanej dotacji lub nieterminowe jej rozliczenie,

- nieustalenie kwoty dotacji podlegającej zwrotowi do budżetu.

PRZEKAZANIE DOTACJI Z NARUSZENIEM ZASAD LUB TRYBU JEJ UDZIELANIA

Przekazanie dotacji z naruszeniem zasad lub trybu jej udzielania oznacza, że przekazano dotację przez dotującego na rzecz beneficjenta w sposób uchybiający przepisom. Zasady przekazywania, udzielania i rozliczania dotacji zostały uregulowane przepisami zawartymi w ustawie o finansach publicznych. Reguły przyznawania dotacji z budżetu wynikają z przepisów szczególnych, np. ustawy o samorządzie gminnym, ustawy o samorządzie powiatowym, ustawy o samorządzie wojewódzkim, ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej czy ustawy o systemie oświaty. Przekazanie dotacji z naruszeniem zasad lub trybu jej udzielania podlega również odpowiedzialności karnej skarbowej.

NIEROZLICZENIE PRZEKAZANEJ DOTACJI LUB NIETERMINOWE JEJ ROZLICZENIE

Nierozliczenie przekazanej dotacji lub nieterminowe jej rozliczenie to niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie udzielającego dotacji. Rozliczenie dotacji jest obowiązkiem zastrzeżonym do kompetencji beneficjenta dotacji, do donatora zaś należy przyjęcie rozliczenia przedstawionego przez beneficjenta, obejmujące merytoryczną, formalną i rachunkową kontrolę dokumentów przekazanych przed podmiot, który dotację otrzymał. Wyniki tak dokonanego rozliczenia będą stanowić podstawę ewentualnego ustalenia kwoty dotacji podlegającej zwrotowi do budżetu.

NIEUSTALENIE KWOTY DOTACJI PODLEGAJĄCEJ ZWROTOWI DO BUDŻETU

Obowiązki nałożone na donatora w zakresie ustalania kwoty dotacji podlegającej zwrotowi do budżetu w razie wykorzystania dotacji niezgodnie z przeznaczeniem, pobrania dotacji nienależnie albo w nadmiernej wysokości reguluje art. 146 ustawy o finansach publicznych.

W przypadku niedokonania przez beneficjenta dotacji zwrotu dotacji w ustawowym terminie, donator wydaje decyzję określającą kwotę przypadającą do zwrotu i termin, od którego nalicza się odsetki. Zaniechanie wydania decyzji o zwrocie dotacji skutkuje odpowiedzialnością za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Odpowiedzialność otrzymującego dotację

Beneficjent (otrzymujący dotację) ponosi odpowiedzialność wynikającą z rozliczenia otrzymanej dotacji. Naruszeniem dyscypliny finansów publicznych jest (art. 9 ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych):

- wydatkowanie niezgodnie z przeznaczeniem określonym przez udzielającego dotacji,

- nierozliczenie otrzymanej dotacji lub nieterminowe rozliczenie tej dotacji,

- niedokonanie zwrotu dotacji w należnej wysokości lub nieterminowe dokonanie zwrotu tej dotacji.

WYDATKOWANIE DOTACJI NIEZGODNIE Z PRZEZNACZENIEM

Wydatkowanie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem określonym przez donatora następuje przede wszystkim wtedy, gdy wydatek został poniesiony na inny cel niż wskazany w umowie. Za dotację wydatkowaną niezgodnie z przeznaczeniem uważa się także dotację wydatkowaną po terminie, na jaki została przyznana, albowiem środki publiczne stanowiące dotację nie pozostają już w dyspozycji jednostki, która ją otrzymała.

Zapamiętaj!

Konsekwencją wykorzystania dotacji niezgodnie z przeznaczeniem jest wykluczenie prawa otrzymania dotacji przez kolejne 3 lata, licząc od dnia stwierdzenia nieprawidłowego wykorzystania dotacji, oraz obowiązek jej zwrotu wraz z odsetkami jak dla zaległości podatkowych. Wykluczenie z otrzymywania dotacji nie obejmuje dotacji celowych przyznawanych jednostkom samorządu terytorialnego na realizację zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych ustawami oraz na realizację zadań własnych, których obowiązek dotowania z budżetu państwa wynika z odrębnych ustaw (art. 146 ust. 6 pkt 1 i 2 ustawy o finansach publicznych).

NIEROZLICZENIE OTRZYMANEJ DOTACJI LUB NIETERMINOWE ROZLICZENIE TEJ DOTACJI

Nierozliczenie otrzymanej dotacji lub nieterminowe rozliczenie tej dotacji dotyczy zaniechania przez beneficjenta dotacji wywiązania się z obowiązków wynikających przede wszystkim z ustawy o finansach publicznych lub umowy przyznającej dotacje.

NIEDOKONANIE ZWROTU DOTACJI W NALEŻNEJ WYSOKOŚCI LUB NIETERMINOWE DOKONANIE ZWROTU DOTACJI

Z niedokonaniem zwrotu dotacji w należnej wysokości lub nieterminowym dokonaniem zwrotu dotacji przez beneficjenta mamy do czynienia w sytuacji, gdy beneficjent dotacji wykorzystał ją niezgodnie z przeznaczeniem, została ona nienależnie udzielona, tj. bez podstawy prawnej, lub pobrana w nadmiernej wysokości (to znaczy w wysokości wyższej niż określona w odrębnych przepisach, umowie lub wyższej niż niezbędna na dofinansowanie lub finansowanie dotowanego zadania).

Kto ponosi odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych ponoszą:

- osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych, np. członkowie zarządu lub jednostki niezaliczanej do sektora finansów publicznych, ale otrzymujące środki publiczne, np. prezes fundacji otrzymującej dotację,

- kierownicy jednostek sektora finansów publicznych, np. dyrektor szkoły,

- pracownicy jednostek sektora finansów publicznych, którym powierzono obowiązki związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków publicznych, w tym także dotacji, np. osoba mająca upoważnienie kierownika jednostki i w zakresie swoich obowiązków zaciąga zobowiązania w imieniu jednostki, udziela dotacji lub wykonuje czynności związane z zamówieniami publicznymi (w zakresie powierzonych obowiązków lub upoważnień).

Kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Karą za naruszenie dyscypliny finansów publicznych jest:

- upomnienie - w przypadku naruszenia dyscypliny finansów publicznych popełnionego nieumyślnie,

- nagana,

- kara pieniężna - wymierza się ją w wysokości od jednomiesięcznego do trzymiesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych,

- zakaz pełnienia funkcji kierowniczych związanych z dysponowaniem środkami publicznymi na okres od roku do 5 lat.

Zapamiętaj!

Ukaranie pracownika jednostki sektora finansów publicznych karą nagany lub karą pieniężną jest równoznaczne z jego ujemną oceną kwalifikacyjną.

Narażenie finansów publicznych na uszczuplenie poprzez nienależne pobranie lub niezgodne z prawem wykorzystanie dotacji stanowi przestępstwo skarbowe zgodnie z ustawą z 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy. Przestępstwa i wykroczenia skarbowe można sklasyfikować według różnych kryteriów. Jedną z pięciu grup przestępstw i wykroczeń skarbowych są rozliczenia z tytułu dotacji i subwencji. Sankcje grożące za popełnienie przestępstwa czy wykroczenia związane z dotacjami mają głównie charakter materialny. Odnosi się to przede wszystkim do kary grzywny określanej za przestępstwa skarbowe w stawkach dziennych, a za wykroczenie - kwotowo. W art. 82 Kodeksu karnego skarbowego zapisano:

§ 1. Kto naraża finanse publiczne na uszczuplenie poprzez nienależną wypłatę, pobranie lub niezgodne z przeznaczeniem wykorzystanie dotacji lub subwencji, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych.

§ 2. Jeżeli wypłata lub pobranie nienależnej, nadmiernej lub wykorzystanej niezgodnie z przeznaczeniem dotacji lub subwencji nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe.

Obowiązki nałożone przez ustawodawcę związane z przyznawaniem, przekazywaniem i rozliczaniem dotacji składają się z wielu nakazów i zakazów zawartych w przepisach. Wszystkich zainteresowanych tematyką dotacji w jednostkach sfery budżetowej odsyłamy do czerwcowego numeru „Poradnika Rachunkowości Budżetowej” (nr 6/2008), w którym omówiono formy stosowane przy udzielaniu, przekazywaniu i rozliczaniu dotacji z budżetu (podmiotowej, przedmiotowej i celowej) oraz wskazano sposób ich ujęcia w ewidencji księgowej. Omówiono także czynności, które powinny być wykonane zarówno w jednostce udzielającej, jak i otrzymującej dotację. Ponadto poradnik zawiera praktyczne aspekty w sprawie zwrotu dotacji wraz ze wzorami, m.in. postanowienia w sprawie wszczęcia postępowania w sprawie prawidłowości wykorzystania dotacji oraz decyzji w sprawie zwrotu dotacji i określenia terminu, od którego nalicza się odsetki.

Podstawy prawne

- Ustawa z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz.U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 79, poz. 551)

- Ustawa z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 249, poz. 2104; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 140, poz. 984)

- Ustawa z 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy (j.t. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 112, poz. 766)