Jak przygotować firmę do badania sprawozdania finansowego. 8 kroków

• Krok 1 - Podjęcie uchwały w sprawie wyboru biegłego rewidenta 
• Krok 2 - Podpisanie umowy
• Krok 3 - Przegląd i uzupełnienie dokumentów stanowiących podstawę zapisów w księgach rachunkowych
• Krok 4 - Aktualizacja polityki rachunkowości
• Krok 5 - Analiza sprawności systemu kontroli wewnętrznej
• Krok 6 - Rozliczenie inwentaryzacji
• Krok 7 - Analiza zapisów w księgach rachunkowych
• Krok 8 - Wsparcie pracowników

Krok 1 - Podjęcie uchwały w sprawie wyboru biegłego rewidenta 

Podjęcie uchwały w sprawie wyboru biegłego rewidenta to istotny krok podejmowany przez organy zarządzające lub właścicielskie jednostek gospodarczych. 

Podmiot odpowiedzialny za przeprowadzenie audytu jest zatem wybierany uchwałą organu zatwierdzającego sprawozdanie finansowe. Przykładowo, w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, audytora wybiera zwykłe zgromadzenie wspólników, z zastrzeżeniem postanowień umowy spółki. Zarząd jednostki nie posiada uprawnień do bezpośredniego wyboru audytora. Jednak po dokonaniu wyboru, zawiera on umowę z wybranym biegłym rewidentem.

Krok 2 - Podpisanie umowy

Kluczowym etapem rozpoczęcia współpracy między firmą a audytorem jest należyte zawarcie umowy dotyczącej badania sprawozdania finansowego. 

Umowa powinna być podpisana wystarczająco wcześnie, aby umożliwić biegłemu rewidentowi skuteczne uczestnictwo w inwentaryzacji.

W ramach umowy obie strony precyzują swoje prawa i obowiązki w trakcie przeprowadzania audytu, ustalają termin zakończenia badania oraz datę wydania opinii na temat sprawozdania finansowego. Dodatkowo, umowa określa również koszty związane z realizacją audytu, które pokrywane są przez badaną jednostkę. 

Szczegółowe postanowienia umowy obejmują także inne kluczowe elementy, mające istotne znaczenie dla przejrzystości i skuteczności procesu audytu.

Krok 3 - Przegląd i uzupełnienie dokumentów stanowiących podstawę zapisów w księgach rachunkowych

Kierownik badanej jednostki powinien zapewnić dostęp biegłemu rewidentowi do:

• ksiąg rachunkowych,
• dokumentów stanowiących podstawę dokonanych w nich zapisów,
• wszelkich innych dokumentów w postaci:
  • istotnych umów handlowych i bankowych, których stroną jest badana jednostka,
  • uchwał z posiedzeń Zarządu, Rady Nadzorczej,
  • innych ważnych dokumentów.

Powinien także udzielić wyczerpujących informacji:

• wyjaśnień i oświadczeń, które są niezbędne do wydania opinii biegłego rewidenta o badanym sprawozdaniu finansowym jednostki,
• związanych z przebiegiem badania, z upoważnienia kierownika badanej jednostki, od kontrahentów, banków, radców prawnych badanej jednostki,
• o terminach spisów z natury składników majątku jednostki.

W przypadku, gdy spółka należy do grupy kapitałowej i jest stroną transakcji z podmiotami powiązanymi, audytor z pewnością będzie chciał się zapoznać z dokumentacją cen transferowych, wymaganą przez ustawę o podatku dochodowym od osób prawnych.

Krok 4 - Aktualizacja polityki rachunkowości

Jednostka powinna dokładnie przeanalizować politykę rachunkowości, która stanowi podstawę rejestracji operacji gospodarczych w księgach rachunkowych. Przed przystąpieniem do sporządzenia sprawozdania finansowego, w razie konieczności, należy ją zaktualizować. W przypadku decyzji o modyfikacji obowiązujących zasad, należy wdrożyć te zmiany od początku danego roku obrotowego.

Spośród dostępnych rozwiązań przewidzianych w ustawie o rachunkowości jednostka powinna wybierać te, które zapewniają wiarygodność sporządzonego sprawozdania finansowego.

Krok 5 - Analiza sprawności systemu kontroli wewnętrznej

Podczas badania biegły przeprowadza m.in. analizę sprawności systemu kontroli wewnętrznej w oparciu o zidentyfikowane ryzyko działalności jednostki oraz system rachunkowości jednostki.

Podczas weryfikacji systemu kontroli wewnętrznej biegły powinien upewnić się, czy: 

• jednostka wprowadziła odpowiednie mechanizmy zabezpieczające jej aktywa przed utratą wartości z powodu ich bezprawnego używania,
• żadne transakcje nie zostały dokonane bez odpowiedniej autoryzacji,
• wszystkie transakcje są poprawnie księgowane, tj. zgodnie z ustawą o rachunkowości. 

W związku z tym, jednostka powinna przejrzeć oraz ewentualnie zaktualizować obowiązujące dokumenty takie jak instrukcje i regulaminy opisujące procesy kontroli wewnętrznej, a także procedury badania systemów informatycznych. Na podstawie tych dokumentów biegły zapozna się z obowiązującymi w jednostce zasadami oraz przeprowadzi analizę efektywności funkcjonującego w jednostce systemu kontroli wewnętrznej.

Krok 6 - Rozliczenie inwentaryzacji

Umowa z biegłym powinna umożliwiać mu udział w inwentaryzacji. Nawet jeśli biegły nie uczestniczy bezpośrednio w spisie z natury, to konieczne jest, aby zweryfikował jego wyniki. W tym celu należy udostępnić biegłemu dokumentację dotyczącą przeprowadzenia oraz rozliczenia różnic inwentaryzacyjnych stwierdzonych podczas spisu z natury.

Krok 7 - Analiza zapisów w księgach rachunkowych

Podstawowym zadaniem jednostki przed wizytą biegłego rewidenta jest przygotowanie ksiąg rachunkowych do zamknięcia oraz sporządzenia sprawozdania finansowego. Kluczowymi elementami tego procesu są:

• wysłanie potwierdzeń sald rozrachunków,
• uzgodnienie kont rozrachunkowych,
• dokonanie wycen aktywów i pasywów,
• ujęcie ewentualnych odpisów aktualizujących,
• utworzenie rezerw itp.

Dodatkowo, w przypadku występowania aktywów i pasywów w walucie obcej istotne jest ujęcie skutków wyceny bilansowej rozrachunków i kont walutowych. 

Należy także zidentyfikować pozycje, które wymagają utworzenia rezerw. 

Dopiero po przeprowadzeniu analizy kont i wyjaśnieniu wszelkich niejasności można przystąpić do sporządzenia sprawozdania finansowego, które zostanie przedstawione biegłemu rewidentowi.

Krok 8 - Wsparcie pracowników

Skuteczne przeprowadzenie badania sprawozdania finansowego wymaga współpracy audytora z pracownikami firmy. W przypadku, gdy badana jednostka posiada własny dział księgowości, audyt zazwyczaj odbywa się na miejscu, w siedzibie firmy. W takiej sytuacji biegły współpracuje z głównym księgowym oraz innymi pracownikami działu księgowości. 

Natomiast, jeśli firma zleciła prowadzenie ksiąg rachunkowych zewnętrznemu biuru rachunkowemu, badanie przeważnie odbywa się poza siedzibą firmy, tam, gdzie prowadzone są księgi rachunkowe. Wówczas to pracownicy biura rachunkowego obsługują audytorów.

Poza pracownikami zajmującymi się księgowością, biegli zazwyczaj kontaktują się również z kierownikiem jednostki oraz innymi osobami w firmie, które mogą wyjaśnić pojawiające się w trakcie badania wątpliwości. Dlatego ważne jest umożliwienie biegłemu rozmowy z prawnikiem, doradcą podatkowym, informatykiem, a także z kierownikami poszczególnych działów operacyjnych. Warto już na początku badania przygotować harmonogram tych spotkań.

Joanna Gawrońska, biegły rewident

Więcej ważnych informacji znajdziesz na stronie głównej Infor.pl