Współpraca z biegłym rewidentem w trakcie badania

Po dokonaniu wyboru biegłego rewidenta i podpisaniu z nim umowy o współpracy nastąpi ustalenie harmonogramu przeprowadzenia badania. Pierwszym punktem tego harmonogramu (etap trzeci współpracy) jest zapewnienie udziału biegłego rewidenta w inwentaryzacji.

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia zastrzeżeń do inwentaryzacji, kierownik badanej jednostki powinien przeanalizować warunki i dokonać oceny stopnia osobistego zaangażowania biegłego w inwentaryzację.

Udział biegłego w inwentaryzacji zależy m.in. od:

• terminu podpisania umowy o badanie sprawozdania finansowego,

• znaczącego lub nieznaczącego udziału zapasów albo ich określonych grup w aktywach wykazanych w sprawozdaniu finansowym, sumie zasobów majątkowych,

• wstępnej oceny poprawności zorganizowania inwentaryzacji,

• sposobu zorganizowania ewidencji oraz obrotu rzeczowymi aktywami obrotowymi,

• przydatności osobistego udziału biegłego rewidenta w dowodzeniu wiarygodności występowania danych składników majątkowych.

Udział audytora w spisie (lub osoby skierowanej do obserwowania spisu) warunkuje data podpisania umowy o badanie sprawozdania finansowego. Jeżeli wielkość zapasów stanowi znaczący składnik aktywów jednostki, a biegły rewident nie mógł wziąć udziału w spisie z natury ani zastosować innych czynności potwierdzających ich występowanie, wówczas zachodzi ograniczenie zakresu badania. Takiej też treści stwierdzenie biegły umieści w opinii z badania sprawozdania finansowego. Dlatego wskazane jest odpowiednio wcześniejsze rozpoczęcie współpracy, co gwarantuje spokojne, także bezkonfliktowe przebrnięcie przez czynności związane z badaniem sprawozdania finansowego.

UWAGA

Jeżeli kierownik jednostki oczekuje osobistego udziału biegłego w spisie z natury (nie wyraża zgody na udział w niej asystentów), powinien wyrazić swoje stanowisko oraz oczekiwania przed podpisaniem umowy o badanie.

Badanie wstępne

Etap czwarty współpracy zależy od daty podpisania umowy oraz strategii uzgodnionej w planie: daty rozpoczęcia badania, konieczności (możliwości) udziału biegłego rewidenta w spisie z natury oraz zakończenia badania sprawozdania finansowego. Wskazane jest, by badanie wstępne - najczęściej organizowane przed dniem bilansowym - przeprowadzał ten sam zespół, który będzie dokonywał badania właściwego.

Zorganizowanie prac przed dniem bilansowym, tj. w czwartym kwartale okresu sprawozdawczego, jest konieczne przede wszystkim wówczas, gdy termin zakończenia badania przewidziano w pierwszym miesiącu po dniu bilansowym.

Przykładowe czynności wykonywane przez biegłego na etapie badania wstępnego:

• rozpoznanie sytuacji badanej jednostki, w tym określenie całościowego wizerunku firmy,

• identyfikacja zasadniczych kwestii, głównych obszarów ryzyka,

• badanie sytuacji prawnej podmiotu gospodarczego (umowy spółki, statutu, wyciągów z rejestru handlowego oraz ksiąg wieczystych, składu osobowego zarządu, a także pozostałych organów spółki, schematu organizacyjnego, istotnych umów, powiązań kapitałowych i osobowych, protokołów z posiedzeń oraz uchwał podjętych przez organy spółki),

• zapoznanie się ze stosowanym w jednostce systemem księgowości i kontroli wewnętrznej,

• zapoznanie się z trwającymi postępowaniami sądowymi, skarbowymi lub administracyjnymi,

• określenie ryzyka badania, a zwłaszcza ryzyka przeoczenia, aby dostosować do tego swój sposób postępowania,

• sporządzenie planu badania.

Na tym etapie biegły rewident rozważa, czy zachodzi istotna niepewność związana ze zdarzeniami lub uwarunkowaniami, które mogą świadczyć o zagrożeniu zdolności do kontynuowania działalności przez jednostkę.

Przykładowe objawy wskazujące na brak zasadności przyjęcia założenia kontynuacji działalności przedstawiono w trzech grupach.

I. Finansowe objawy zagrożenia kontynuacji działalności:

1) wycofanie zasilania finansowego przez banki lub dostawców (zamiana kredytu kupieckiego na zapłatę gotówką),

2) nieterminowe regulowanie zobowiązań wobec banków i wierzycieli,

3) odmowa wznowienia kredytowania przez banki,

4) znaczące straty na działalności operacyjnej,

5) ujemny kapitał własny i/lub kapitał obrotowy,

6) załamanie rynku kluczowych odbiorców.

II. Operacyjne objawy zagrożenia kontynuacji działalności:

1) konflikty z załogą,

2) odejście osób sprawujących ważne funkcje kierownicze i trudności w skompletowaniu kadry kierowniczej,

3) utrata koncesji, licencji, głównych dostawców lub odbiorców,

4) uzależnienie od jednego dostawcy, produktu lub odbiorcy,

5) niedostatki kluczowych surowców lub pogorszenie ich jakości.

III. Inne objawy zagrożenia kontynuacji działalności:

1) nierozstrzygnięte sprawy sporne (sądowe, skarbowe, celne, administracyjne), których niekorzystne rozstrzygnięcie może doprowadzić do powstania zobowiązań niemożliwych do zaspokojenia,

2) zagrożenie pozycji jednostki na rynku,

3) niekorzystne zmiany przepisów.

Lista powyższych ujemnych czynników nie jest zamknięta. Podobnie nie jest przedstawiona - a tym bardziej zamknięta - lista czynników łagodzących ujemne skutki. Zarówno ujemne, jak i niwelujące je dodatnie czynniki są przedmiotem badania, analiz oraz dyskusji z zarządem badanej jednostki. Należy pamiętać, że nieujawnienie przykładowych zagrożeń w objaśnieniach do informacji oraz w sprawozdaniu z działalności będzie odebrane przez badającego sprawozdanie finansowe jako np. chęć ukrycia niekorzystnych zjawisk. Na pewno biegły rewident po zgromadzeniu wystarczających i odpowiednich dowodów dokona oceny oraz podejmie dyskusję na temat uwarunkowań mogących zagrażać zdolności kontynuowania działalności przez jednostkę.

Więcej na ten temat przeczytasz w Internetowym Serwisie Księgowego w artykule Współpraca z biegłym rewidentem w trakcie badania

• art. 64, 65 i 66 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. Nr 47, poz. 278

dr Weronika Gackowska

biegły rewident