Finansowe skutki dokonywania odpisów amortyzacyjnych

Trudno wyobrazić sobie przedsiębiorstwo nieposiadające żadnych rzeczowych aktywów trwałych, choć teoretycznie jest to możliwe. Samochody, komputery czy sprzęt biurowy znajdują się właściwie w każdej jednostce. Dla niektórych firm funkcjonowanie bez rozbudowanego parku maszynowego lub zaawansowanych technicznie i technologicznie urządzeń byłoby niemożliwe. Stąd oczywista potrzeba odpowiedniego zarządzania takimi aktywami trwałymi, również poprzez narzędzia rachunkowości, jakim jest m.in. amortyzacja.

Ustawa o rachunkowości przewiduje dla składników aktywów trwałych wycenę według kosztu historycznego. Środki trwałe, wartości niematerialne i prawne oraz inwestycje w nieruchomości i wartości niematerialne i prawne wycenia się według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości.

Przedsiębiorstwa zwykle nie mają większych problemów z ustaleniem odpisów amortyzacyjnych. Pewne wątpliwości związane są zwykle z doborem metod dokonywania tych odpisów. Każda metoda ma inne konsekwencje finansowe, tj. w poszczególnych okresach w różnym stopniu wpływają na wynik finansowy.

Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu środka trwałego do używania, a jej zakończenie - nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub stwierdzenia jego niedoboru, z ewentualnym uwzględnieniem przewidywanej przy likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości środka trwałego.

Przy ustalaniu okresu amortyzacji i rocznej stawki amortyzacyjnej uwzględnia się okres ekonomicznej użyteczności środka trwałego, na określenie którego wpływają w szczególności:

• liczba zmian, na których pracuje środek trwały,

• tempo postępu techniczno-ekonomicznego,

• wydajność środka trwałego mierzona liczbą godzin jego pracy lub liczbą wytworzonych produktów albo innym właściwym miernikiem,

• prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego,

• przewidywana przy likwidacji cena sprzedaży netto istotnej pozostałości środka trwałego.

Na dzień przyjęcia środka trwałego do używania należy ustalić okres lub stawkę i metodę jego amortyzacji. Poprawność stosowanych okresów i stawek amortyzacji środków trwałych powinna być przez jednostkę okresowo weryfikowana, powodując odpowiednią korektę odpisów amortyzacyjnych dokonywanych w następnych latach obrotowych.