Wycena rezerw na świadczenia pracownicze a zmiany stopy dyskontowej

 

W niniejszym artykule omówiona zostanie stopa dyskontowa (należąca do grupy założeń finansowych) i jej wpływ na wartość rezerw na świadczenia pracownicze.

Zgodnie z Międzynarodowym Standardem Rachunkowości nr 19 „Świadczenia Pracownicze”:

1) stopa stosowana do dyskontowania zobowiązań z tytułu świadczeń po okresie zatrudnienia powinna być ustalona na podstawie występujących na dzień bilansowy rynkowych stóp zwrotu z wysoko ocenianych obligacji przedsiębiorstw. W krajach, w których brak jest rozwiniętego rynku takich obligacji (w tym w Polsce), należy zastosować występujące na dzień bilansowy rynkowe stopy zwrotu z obligacji skarbowych. Waluta i termin wykupu obligacji przedsiębiorstw i obligacji skarbowych powinny być zgodne z walutą i szacunkowym terminem realizacji zobowiązań z tytułu świadczeń po okresie zatrudnienia.

 

2) stopa dyskontowa odzwierciedla wartość pieniądza w czasie, ale nie ryzyko aktuarialne lub inwestycyjne. Ponadto stopa dyskontowa nie odzwierciedla konkretnie związanego z daną jednostką ryzyka kredytowego, jakie ponoszą wierzyciele jednostki, ani ryzyka tego, że przyszłość może się różnić od założeń aktuarialnych.

 

3) stopa dyskontowa odzwierciedla przewidywane rozłożenie w czasie płatności świadczenia. W praktyce jednostka często osiąga ten cel poprzez stosowanie tylko jednej średniej ważonej stopy dyskontowej, która odzwierciedla przewidywane rozłożenie w czasie i poziom płatności świadczeń oraz walutę, w jakiej będzie należało wypłacić świadczenia.

Aktualnie w Polsce, wobec słabo rozwiniętego rynku obligacji przedsiębiorstw, aktuariusze w celu dokonania kalkulacji rezerw na świadczenia pracownicze wyznaczają stopy dyskontowe na podstawie obserwacji rentowności obligacji skarbowych.

 

Jeśli w Twojej firmie musisz tworzyć rezerwy na świadczenia pracownicze (emerytalne, rentowe i inne) - służymy Ci pomocą! Wypełnij formularz a eksperci z firmy Attuario, która współpracuje z serwisem Księgowość, dokonają tych wyliczeń dla Ciebie. Zapraszamy do wypełnienia formularza!

 

W realiach polskich ze względu na niedostępność obligacji skarbowych o odpowiednio odległym terminie wykupu, który odpowiadałby szacowanemu terminowi płatności wszystkich świadczeń, wyznaczenie rentowności obligacji skarbowych nie prowadzi bezpośrednio do odpowiedniego oszacowania stopy dyskontowej. W takich wypadkach, zgodnie z MSR 19, w celu zdyskontowania płatności o krótszym terminie wymagalności jednostka stosuje bieżące stopy rynkowe dotyczące odpowiedniego terminu wykupu, a w celu zdyskontowania płatności o dłuższym terminie wymagalności szacuje stopę dyskontową poprzez ekstrapolację bieżących stóp rynkowych wzdłuż krzywej rentowności. Jest mało prawdopodobne, aby łączna wartość bieżąca zobowiązania z tytułu określonych świadczeń była szczególnie wrażliwa na stopę dyskontową stosowaną do tej części świadczenia, która będzie podlegała zapłacie po upływie końcowego terminu wykupu dostępnych na rynku obligacji przedsiębiorstw i obligacji skarbowych.

W celu ilustracji wpływu stopy dyskontowej na wartość rezerw na świadczenia pracownicze przeprowadzona została analiza jej wrażliwości na przykładzie jednostki zatrudniającej 900 pracowników według następującej struktury wiekowej oraz liczby zatrudnionych w poszczególnych grupach wiekowych.

 

 

Przedział wiekowy Autopromocja	22 - 27	28 - 32	33 - 38
Liczba pracowników	650	150	100
Średni staż w jednostce (w latach)	5	7	9
Średnia podstawa do odpraw emerytalnych (w złotych)	2 800	3 000	3 200

 

Dla ułatwienia procedury obliczeń, wycenione zostaną rezerwy na odprawy emerytalne przyznawane zgodnie z zasadami określonymi w art. 92¹ Kodeksu Pracy. W uproszczeniu, wzór na wysokość rezerwy na odprawę emerytalną dla pojedynczego pracownika na  dzień bilansowy d można zapisać jako:

 

S

R_d = O ^{. _________ .} P ^. vⁿ

S + n

 

gdzie:

R_d  - wartość rezerwy na dzień bilansowy d,

O   - przewidywana wartość przyszłej odprawy emerytalnej w dniu jej wypłaty,

S    - staż pracy w jednostce (w latach) na dzień bilansowy d,

n    - liczba lat do emerytury (w latach) od dnia bilansowego d,

P    - prawdopodobieństwo wypłaty odprawy emerytalnej, uwzględniające ruchy kadrowe i demograficzne,

v    - współczynnik dyskontujący.

Powyższy wzór na wysokość rezerwy na odprawy emerytalne obok założeń demograficznych (na potrzeby projekcji przyjęto wskaźnik rotacji pracowników na poziomie 2% rocznie), uwzględnia również założenia finansowe związane ze zmianą wartości pieniądza w czasie. Prognozowaną roczną stopę wzrostu wynagrodzeń uwzględniającą inflację przyjęto na poziomie 5% rocznie. Niezbędnym krokiem w kalkulacji rezerw jest ustalenie współczynnika dyskontującego, zawartego w powyższym wzorze, który uwzględnia dyskontowanie przyszłych świadczeń pracowniczych.

Z kolei do wyznaczenia wartości współczynnika, niezbędne jest założenie, na potrzeby projekcji, wartości stopy dyskontowej i  takiej, że:

          1

v = ^_______   

         1 + i

Założono wartość stopy dyskontowej na poziomie 5% rocznie oraz zbadano jest spadek i wzrost o 10% do poziomu odpowiednio 4,5% i 5,5%. Na podstawie powyższych założeń oszacowano rezerwy na odprawy emerytalne dla podanej jednostki. Wyniki kalkulacji kształtują się następująco:

 

	Stopa dyskontowa (4,5%)	Stopa dyskontowa (5%)	Stopa dyskontowa (5,5%)
Rezerwa na odprawy emerytalne (w złotych) (wartości rezerw zostały zaokrąglone do pełnych tysięcy)	231 000	198 000	170 000

Wysokość szacowanych rezerw na świadczenia pracownicze jest szczególnie wrażliwa na poziom przyjętej stopy dyskontowej. Wzrost stopy dyskontowej o 10% w rozważanym przykładzie spowodował obniżenie rezerw o ok. 14%. Z drugiej strony zaś przyjęcie stopy dyskontowej niższej o 10% spowodowało podwyższenie rezerw o ok. 17%. Dlatego też tak ważnym aspektem w wycenie rezerw na świadczenia pracownicze jest przyjęcie odpowiedniego poziomu stopy dyskontowej. Jednocześnie należy przy tym uważać, aby założenie to nie było zbyt konserwatywne, ani nieostrożne. Zmiana w czasie stopy procentowej stosowanej do dyskontowania wpływa bowiem również na wysokość kosztu odsetkowego oraz rachunku zysków i strat aktuarialnych, stąd tak istotne jest jej właściwe określenie.

Biuro Aktuarialne ATTUARIO