Strona główna » Księgowość » Wiadomości » Kiedy przedsiębiorca powinien stosować hipotekę kaucyjną

Kiedy przedsiębiorca powinien stosować hipotekę kaucyjną

29 lipca 2005, 06:00

REKLAMA

Przedsiębiorcy często trudno jest określić wartość zobowiązania, jakie wyniknie z danej umowy. Właściciel firmy w takiej sytuacji może być poproszony o ustanowienie zabezpieczenia wierzytelności, pomimo że jej ostateczna wysokość jest nieznana w chwili obecnej.

Zabezpieczeniem nieznanych dokładnie kwot zobowiązań jest hipoteka kaucyjna. Ten typ hipoteki zabezpiecza np. interesy banku udzielającego wieloletnich kredytów inwestycyjnych albo hipotecznych. Bank zabezpiecza kredyt do oznaczonej przez siebie sumy najwyższej, w której powinny się zmieścić przewidywane odsetki od kredytu. Prowadząc firmę, można nie tylko ustanawiać hipotekę kaucyjną na własnych nieruchomościach, ale i żądać od kontrahentów jej ustanowienia na swoją rzecz.

WAŻNE!

Hipoteka kaucyjna może zabezpieczać nie tylko istniejące wierzytelności, których wysokości dziś nie znamy, ale także mogące powstać wierzytelności z np. umowy albo roszczenia związane z wierzytelnością hipoteczną, lecz nieobjęte z mocy ustawy hipoteką zwykłą.

Hipotekę kaucyjną można zastosować również w przypadku zabezpieczenia wierzytelności wynikających z dokumentów zbywalnych przez indos, chociażby ich wysokość była z góry ustalona. Przykładem może być tu weksel będący podstawowym dokumentem, jaki właściciel firmy musi podpisać, otrzymując kredyt w banku.

Hipoteka kaucyjna zabezpiecza odsetki oraz koszty postępowania mieszczące się w sumie wymienionej we wpisie tej hipoteki. Przy tym wierzyciel nie może powołać się na wpis hipoteki kaucyjnej w celu udowodnienia istnienia wierzytelności zabezpieczonej.

Zastosowanie hipoteki kaucyjnej ma konsekwencje podatkowe. Stawka podatku pcc od ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności istniejących wynosi bowiem 0,1% od kwoty zabezpieczonej wierzytelności. Natomiast 19 zł – przy zabezpieczeniu wierzytelności o wysokości nieustalonej.

Przykład

Spółka z o.o. otrzymała kredyt inwestycyjny w wysokości 2 000 000 zł. Jego zabezpieczenie to obejmująca odsetki hipoteka kaucyjna na kwotę 2 500 000 mln zł. W umowie kredytowej bank zastrzegł możliwość dokonywania zmiany oprocentowania w czasie trwania umowy bez konieczności jej wypowiedzenia. Interesów spółki chronił zapis, że zmiana oprocentowania będzie wynikać ze zmiany stawki WIBOR. Jedynie w przypadku niespełnienia przez kredytobiorcę warunków określonych w umowie kredytu (np. niepłacenia rat w terminie) bank miał prawo zmienić te zasady oprocentowania kredytu, dostosowując jego wysokość do ryzyka związanego z wypłacalnością spółki. W celu zabezpieczenia wierzytelności wynikających z tego kredytu (obejmujących kwotę kredytu wraz z kwotą odsetek, której wysokość w momencie udzielania kredytu była nieznana) została ustanowiona hipoteka kaucyjna do najwyższej kwoty 2 500 000 zł. Stawka podatku od tej czynności cywilnoprawnej wyniosła 19 zł.

Przedsiębiorcy mogą mieć problem, czy stosować kwotową stawkę podatku 19 zł, czy też należy od kwoty zabezpieczonej wierzytelności pobrać podatek w wysokości 0,1%. Podatek od hipoteki zabezpieczającej istniejące zobowiązanie o wartości 2 500 000 zł według tej stawki wyniósłby 250 zł. Jednak gdyby zobowiązania przedsiębiorcy nie sięgnęły tej kwoty, pojawiłby się problem, jak rozwiązać kwestię zwrotu nadpłaconego podatku. Dlatego wygodniejsza dla fiskusa, jak i przedsiębiorców jest stawka kwotowa.

Problemy ze stosowaniem hipoteki kaucyjnej przedsiębiorcy mają też przy szukaniu odpowiedzi na pytanie: czy powstaje przychód u przedsiębiorcy, w przypadku gdy wystąpi różnica pomiędzy wartością nominalną hipoteki kaucyjnej a rzeczywistą wartością zobowiązań, jakie zabezpiecza.

Przykład

Właściciele spółki z o.o. podjęli decyzję o sprzedaży nieruchomości należącej do spółki. Nieruchomość położona w centrum miasta X uzyskała wysoką wycenę rzeczoznawców. Dla zwiększenia wartości transakcji spółka spłaciła kredyt bankowy zabezpieczony hipoteką kaucyjną na tej nieruchomości. Kredyt ten miał dwukrotnie wyższe oprocentowanie niż kredyty zaciągane obecnie i nowy właściciel nieruchomości nie był zainteresowany przejęciem jego obsługi. Wartość hipoteki kaucyjnej wyniosła 4 000 000 zł, ostateczna wartość zobowiązania spółki z tytułu kredytu – 3 000 000 zł. Księgowa spółki miała wątpliwości, czy różnica 1 000 000 zł między wysokością hipoteki kaucyjnej a rzeczywistą wartością zobowiązania z tytułu kredytu nie jest przychodem. Zwróciła się z zapytaniem do właściwego dla siebie urzędu skarbowego. Okazało się, że w przepisach ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych brak jest regulacji, które wiążą zmiany w zakresie prawa zabezpieczającego określoną wierzytelność ze skutkami w postaci powstania przychodów u podatnika. Różnica między wartością hipoteki kaucyjnej a kwotą kredytu oraz odsetek wobec banku jest neutralna dla rozliczeń z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych.

ZAPAMIĘTAJ!

Hipoteka kaucyjna może być zmieniona na hipotekę zwykłą, a hipoteka zwykła na kaucyjną. Zmiana hipoteki kaucyjnej na zwykłą nie wpływa na zakres zabezpieczenia odsetek i kosztów postępowania.

• art. 65, art. 102–108 ustawy z 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece – j.t. Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361; ost.zm. Dz.U. z 2004 r. Nr 172, poz. 1804

• art. 7 ust. 1 pkt 7 ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych – j.t. Dz.U. z 2005 r. Nr 41, poz. 399

Tomasz Król

specjalista w dziedzinie prawa cywilnego, pracownik redakcji

Zapisz się na newsletter

Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.