Jak ująć w sprawozdaniu finansowym zdarzenia warunkowe

Niekiedy niepewność wystąpienia w przyszłości zdarzeń, mających potencjalny wpływ na efekty ekonomiczne przedsiębiorstwa, jest na tyle duża, że sam fakt, iż możliwe jest zaistnienie tych zdarzeń, nie może być traktowany jako przesłanka wykazywania ich skutków w bilansie, tzn. jako aktywów lub pasywów przedsiębiorstwa. Duża niepewność wystąpienia tych zdarzeń przesądza również o tym, że nie ma możliwości wiarygodnego oszacowania wielkości tych skutków. Nie oznacza to jednak, że możliwość zaistnienia takich zdarzeń pomijana jest w sprawozdaniu finansowym. Ujawnia się je bowiem jako zdarzenia warunkowe. Do kwestii ujawniania w sprawozdawczości finansowej skutków tych zdarzeń odnosi się Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 37 „Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe”. Jeden ze skutków tych zdarzeń, jakim jest powstanie zobowiązania warunkowego, jest również przedmiotem regulacji ustawy o rachunkowości.

Skutkami zdarzeń warunkowych mogą być zarówno aktywa warunkowe, jak i zobowiązania warunkowe.

Zgodnie z § 10 MSR nr 37 warunkowym składnikiem aktywów jest możliwy składnik aktywów, powstający na skutek zdarzeń przeszłych, którego istnienie zostanie potwierdzone dopiero w momen- cie wystąpienia lub niewystąpienia jednego lub wielu niepewnych przyszłych zdarzeń, które nie w pełni podlegają kontro- li jednostki. A zatem, jak stwierdza się w § 33 tego standardu, aktywów wa- runkowych nie należy ujmować w bilansie, ponieważ nie ma pewności uzyskania korzyści ekonomicznych z tego aktywu; ujęcie w bilansie tego rodzaju aktywu może nastąpić dopiero w momencie, gdy wystąpią określone zdarzenia gospodarcze (rzecz jasna – taki składnik aktywów przestaje być wówczas aktywem warun- kowym).

Typowymi przesłankami powstania aktywów warunkowych są:

• zwroty i odszkodowania dochodzone na drodze sądowej, których otrzymanie jest zależne od rozstrzygnięcia postępowania na korzyść jednostki,

• dotacje, subwencje itp., których otrzymanie związane jest ze spełnieniem w przyszłości określonych warunków, co nie jest pewne lub też nie jest zależne od jednostki,

• zwroty zapłaconych podatków, których otrzymanie jest zależne od rozstrzygnięcia postępowania podatkowego na korzyść jednostki,

• istnienie aktywów z tytułu odroczonego podatku dochodowego, w przypadku których nie ma pewności, że przyczynią się w przyszłości do zmniejszenia podstawy opodatkowania.