Nie jest możliwe podniesienie wartości początkowej w przypadku wartości niematerialnych i prawnych, tak jak ma to miejsce przy środkach trwałych. Ulepszenie wartości niematerialnych i prawnych wykazuje się w prowadzonej ewidencji w nowej pozycji.
Wartości niematerialne i prawne stanowią składnik aktywów jednostki gospodarczej. Aby jednak mógł być zakwalifikowany do tej kategorii, muszą zostać spełnione warunki określone w art. 16b ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.).
Warunki konieczne
Warunki te zostaną spełnione, jeżeli nabyte wartości niematerialne i prawne: ■ nadają się do gospodarczego wykorzystania w dniu przyjęcia do używania, ■ ich przewidywany okres używania jest dłuższy niż rok, ■ są wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością albo oddane przez niego do używania na podstawie umowy licencyjnej (sublicencji), umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu. Spełnienie tych warunków daje podatnikowi możliwość wprowadzenia wartości niematerialnych i prawnych do ewidencji i dokonywania od nich odpisów amortyzacyjnych (wyjątkiem są wyłączenia określone w art. 16c ustawy).
WARTO WIEDZIEĆ Ustawodawca przewidział możliwość podniesienia wartości początkowej środka trwałego, ale nie przewidział analogicznej sytuacji w przypadku wartości niematerialnych i prawnych. Możliwości takiej nie ma również w ustawie o rachunkowości.
Wartość początkowa
Istotną różnicą, jaka istnieje przy prowadzeniu ewidencji wartości niematerialnych i prawnych i ewidencji środków trwałych, jest niemożność zwiększenia wartości początkowej tych pierwszych. Powstaje pytanie, w jaki sposób można zakwalifikować nakłady, których treść ekonomiczna wskazuje jednoznacznie na zwiększenie tych wartości? Należy jednoznacznie określić, czy dane prawo może zostać zakwalifikowane jako wartość niematerialna i prawna z punktu widzenia ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Warto dodać, że odpowiednia kwalifikacja operacji należy do jednostki. Ustawa określa jedynie warunki, sama kwalifikacja zaś leży w gestii przedsiębiorcy. Jeżeli np. prawo do lokalu użytkowego spełnia wymagania wartości niematerialnej i prawnej, należy przyjąć je do ewidencji wartości niematerialnych i prawnych jako nowe. W takim przypadku będzie uwzględnione w ewidencji oddzielnie i niezależnie od wartości niematerialnej, której wartość zwiększyło (w sensie ekonomicznym). Przykładem może być ulepszenie programu komputerowego, które spełnia przesłanki określone w art. 16b ust. 1 ustawy – w ewidencji pojawi się „nowy” program komputerowy. Jeżeli jednak prawo nie spełnia warunków określonych w art. 16b ust. 1 ustawy, nie zostanie w takim przypadku zakwalifikowane do wartości niematerialnych i prawnych. Należy uznać je za koszt uzyskania przychodu – jeżeli wydatek został poniesiony w celu uzyskania przychodu i nie znajduje się w katalogu wyłączeń wymienionych w ustawie, jako koszt niestanowiący kosztu uzyskania przychodu.
