Najczęściej naruszane są przepisy o zamówieniach publicznych
REKLAMA
Z analizy Gazety Prawnej wynika, że na 53 rozpatrywane sprawy aż 23 razy dochodziło do naruszeń zasad, form i trybu postępowania przy udzieleniu zamówienia publicznego, a 8 razy przekroczono zakres upoważnienia do dokonywania wydatków ze środków publicznych. Są to dwa najczęstsze wykroczenia, jakimi zajmowała GKO. Główną przyczyną wykroczeń było zawiłe prawo.
Zmiany prawa
– Zasadniczym powodem występowania nieprawidłowości w stosowaniu prawa zamówień publicznych jest to, że prawo to jest bardzo obszerne. Dla osób nieprzeszkolonych w tym zakresie są to przepisy trudne do zrozumienia i zastosowania w praktyce – powiedziała Gazecie Prawnej dr Joanna Salachna z Katedry Finansów Publicznych i Prawa Finansowego Uniwersytetu w Białymstoku. Jednostki organizacyjne są zobligowane do stosowania tego prawa w przypadku m.in. zakupu towarów i usług (wydatków publicznych). Liczba operacji dotyczących zamówień, które rocznie muszą stosować jednostki, również ma wpływ na ilość nieprawidłowości i naruszeń tych przepisów, a co za tym idzie na naruszenia dyscypliny finansów. Doktor Joanna Salachna zwróciła również uwagę, że do takiego stanu rzeczy przyczynia się częsta zmiana przepisów, a także stosowanie ich przez osoby nieposiadające odpowiednich kwalifikacji w tym zakresie.
Lekarz dyrektorem szpitala
– Głównie chodzi tu o kierowników jednostek, czyli np. dyrektorów szkół i zakładów publicznych. Są to zwykle osoby merytorycznie przygotowane do pełnienia innych funkcji, np. nauczyciel jest dyrektorem szkoły, a lekarz dyrektorem szpitala – przyznaje dr Joanna Salachna.
Z analizy rozpraw przed GKO wynika również, że przyczyną naruszenia tych przepisów mogą być niespodziewane sytuacje, na które muszą reagować kierownicy jednostek. W „awaryjnych” sytuacjach dochodzi do podejmowania decyzji, na które nie pozwalają przepisy. Przy okazji dochodzi do przekroczenia zakresu uprawnień do dokonywania wydatków.
Każda jednostka posiada plan finansowy, w którym zaplanowano limity wydatków na cały rok.
– Naruszenia mogą mieć miejsce ze względu na fakt, że dokonując wydatku określonego rodzaju, nie monitoruje się na bieżąco całych dokonanych do tej pory wydatków, tylko myśli się o tych, które należy dokonać w danej chwili – stwierdziła ekspert z Uniwersytetu w Białymstoku.
– Zdarzają się sytuacje, kiedy np. limit wydatków nie został przekroczony, czyli w planie finansowym wszystko się zgadza. Wydatek jednak został dokonany niezgodnie z innymi przepisami, np. z tzw. ustawą kominową – powiedziała dr Joanna Salachna.
Uchybienia I instancji
Poza przyczynami dotyczącymi poszczególnych wykroczeń, z naszej analizy wynika również, że Główna Komisja Orzekająca bardzo często uchyla w części lub w całości orzeczenia komisji I instancji. Przyczyn takiej sytuacji było kilka. Po pierwsze, w 2005 roku zmieniły się przepisy ustaw, które muszą stosować komisje. W ustawie o finansach publicznych uchylono art. 138 dotyczący naruszeń dyscypliny finansów, a określenie całej procedury dotyczącej dyscypliny znalazło się w nowej ustawie – o naruszeniu dyscypliny finansów publicznych, która weszła w życie w lipcu 2005 r.
Wszystkie podane naruszenia, które Gazeta Prawna przeanalizowała, dotyczyły przewinień określonych w art. 138 ustawy o finansach. Jednak poza zmianą przepisów, przyczyną takiej liczby uchyleń orzeczeń I instancji jest ich wadliwość. Zdarza się, że orzeczenia komisji orzekających nie spełniają ustawowych wymogów lub nie została zachowana procedura postępowania.
– Jeśli w takim przypadku obwiniony odwoła się od takiego orzeczenia, GKO szybko wychwytuje tego typu nieprawidłowości. To nie jest jednak specyfika postępowań przed GKO. We wszystkich postępowaniach sądowych jest podobnie – stwierdziła dr Joanna Salachna. Ponadto z praktyki wszystkich organów drugoinstancyjnych wynika, że jeżeli chcą zachować literę prawa i wyjaśnić wszystkie okoliczności sprawy, to często uchylają orzeczenia lub przekazują do ponownego rozpoznania do I instancji.
– Zatem przypadki zwrotów do ponownego rozpatrzenia nie są niczym szczególnym na tle praktyki orzeczniczej innych organów (sądowych i administracyjnych) – uważa ekspert.
Odpowiedzialność za czyny
Z analizy 53 spraw, które rozpatrywała GKO, wynika jeszcze jeden interesujący wniosek. Często zdarza się, że obwiniony zostaje uniewinniony, a w trakcie rozprawy wychodzi na jaw, że pociągnięta do odpowiedzialności mogłaby być inna osoba. Jak poinformowała dr Joanna Salachna, komisja nie ma jednak prawa pociągnąć rzeczywistego winnego do odpowiedzialności.
– Jeśli np. w sprawie jest jedna osoba obwiniona, a w trakcie postępowania okaże się, że prawdopodobnie były dwie osoby, które popełniały czyn, to tylko rzecznik dyscypliny może zwrócić się do komisji z wnioskiem o odroczenie rozprawy w celu sformułowania nowego (szerszego podmiotowo) wniosku o ukaranie – podsumowała dr Joanna Salachna.
JAKIE PRZEPISY NARUSZANO
W 2005 roku obwinieni odpowiadali przed Główną Komisją Orzekającą w 53 sprawach:
• 23 razy za naruszenie zasady, formy lub trybu postępowania przy udzieleniu zamówienia publicznego (art. 138 ust. 1 pkt 12 ustawy o finansach publicznych, dalej nazywana u.o.f.p.) – Dz.U. z 2003 r. nr 15, poz. 148)
• 8 razy za przekroczenie zakresu upoważnienia do dokonywania wydatków ze środków publicznych (art. 138 ust. 1 pkt 2 u.o.f.p.)
• 7 razy za przekroczenie zakresu upoważnienia do zaciągnięcia zobowiązań obciążających budżet (art. 138 ust. 1 pkt 7 u.o.f.p.)
• 7 razy za przeznaczenie dochodów uzyskanych przez jednostkę budżetową na wydatki ponoszone w tej jednostce (art. 138 ust. 1 pkt 10 u.o.f.p.)
• 5 razy za zaniechanie ustalenia należności Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub innej jednostki sektora finansów publicznych, a także pobranie, ustalenie lub dochodzenie jej w wysokości niższej niż wynikająca z prawidłowego obliczenia oraz niezgodne z przepisami jej umorzenie lub dopuszczenie do przedawnienia (art. 138 ust. 1 pkt 1 u.o.f.p.)
• 4 razy za wykazanie w sprawozdaniu budżetowym danych niezgodnych z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej (art. 138 ust. 1 pkt 14 u.o.f.p.)
• 4 razy za niezgodne z przeznaczeniem wykorzystanie środków publicznych otrzymanych z rezerwy budżetowej, dotacji z budżetu, funduszu celowego (art. 138 ust. 1 pkt 4 u.o.f.p.)
• 3 razy za dopuszczenie się zwłoki w regulowaniu zobowiązań jednostki sektora finansów publicznych powodującej uszczuplenie środków publicznych wskutek zapłaty odsetek za opóźnienie w zapłacie (art. 138 ust. 1 pkt 11 u.o.f.p.)
• 2 razy za wypłacenie wynagrodzeń w jednostce sektora finansów publicznych bez jednoczesnego wykonania, wynikającego z ustaw szczególnych, a ciążącego na pracodawcy, obowiązku pobrania, odprowadzenia lub opłacenia świadczeń lub składek (art. 138 ust. 1 pkt 8 u.o.f.p.)
• 2 razy za zaniechanie przeprowadzenia i rozliczenie inwentaryzacji lub dokonanie inwentaryzacji w sposób niezgodny ze stanem rzeczywistym (art. 138 ust. 1 pkt 13 u.o.f.p.)
• 2 razy za naruszenie zasad udzielania dotacji z budżetu (art. 138 ust. 1 pkt 9 u.o.f.p.)
• 1 raz za niedokonanie pełnej i terminowej wpłaty do budżetu przez zakład budżetowy lub gospodarstwo pomocnicze jednostki budżetowej (art. 138 ust. 1 pkt 6 u.o.f.p.)
• 1 raz za dopuszczenie przez kierownika jednostki lub innego przełożonego do uszczuplenia wpływów należnych budżetowi państwa lub budżetowi jednostki samorządu terytorialnego wskutek zaniedbań w przedmiocie organizacji pracy i kierowania jednostką (art. 138 ust. 2 u.o.f.p.)
• 1 raz za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w przypadku dopuszczenia do naruszenia dyscypliny finansów publicznych przez zaniedbanie obowiązków w zakresie nadzoru (art. 138 ust. 3 u.o.f.p.)
* Czyny nie sumują się co do ilości spraw (53), ponieważ obwinieni odpowiadali czasem za kilka czynów. W jednej sprawie mogło również odpowiadać kilku obwinionych.
Łukasz Zalewski
REKLAMA
REKLAMA
- Czytaj artykuły
- Rozwiązuj testy
- Zdobądź certyfikat