Za dużo ulg, za mało dotacji

Niedawno Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów przedstawił na posiedzeniu sejmowej Komisji Gospodarki raport o pomocy publicznej udzielonej w 2004 r.

– Ogólna pomoc wyniosła 16,4 mld zł. W przeliczeniu na jednego pracującego w gospodarce wartość pomocy wyniosła 2188 zł, – mówił podczas posiedzenia Komisji Gospodarki prezes UOKiK Cezary Banasiński.

Znaczna część pomocy publicznej jest udzielana w postaci dotacji i ulg podatkowych – zwolnień podatkowych czy zaniechania poboru podatku, odroczenia terminu jego zapłaty, rozłożenia na raty podatku lub zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę oraz umorzenia zaległości podatkowej bądź odsetek za zwłokę lub opłaty prolongacyjnej. Ta forma stanowiła 74,9 proc. pomocy państwa przedsiębiorstwom (w 2002 r. – 64,8 proc., a w 2003 r. – 75,3 proc.). Wśród instytucji udzielających pomocy pierwszą pozycję zajmują organy skarbowe i celne – ich pomoc stanowi 36,3 proc. wsparcia publicznego. Co prawda pomoc udzielona przez nie w 2004 r. była dwukrotnie niższa niż przed rokiem, jednak w sumie subsydia podatkowe osiągnęły wysoką wartość 4,4 mld zł.

Prezes Banasiński zwraca uwagę na wysoki udział tzw. pasywnych form pomocy, kiedy państwo rezygnuje ze swoich przychodów. Przez to pomoc staje się mało przejrzysta. Do takich należą właśnie ulgi i zwolnienia podatkowe. Większość pomocy publicznej przeznaczana jest na restrukturyzację firm, ratowanie przedsiębiorców.

– Największe zagrożenie dla konkurencji powoduje pomoc sektorowa i pomoc na restrukturyzację. Pomoc ta jest udzielana indywidualnie z powodu trudności przedsiębiorcy, bez analizy przyczyn tych problemów. Często są nimi błędy w zarządzaniu lub niegospodarność – uważa prezes Banasiński.

Pomoc regionalna oraz dla małych i średnich przedsiębiorstw, która ma mały wpływ na konkurencję, koncentruje się w specjalnych strefach ekonomicznych i stanowi niewielki procent całości pomocy. W 2004 r. było to niecałe 10 proc., w tym większość, czyli 659 mln zł, przeznaczono na wspieranie nowych inwestycji.

– Jeżeli chcemy mieć konkurencyjną i dynamicznie rozwijająca się gospodarkę, musimy zmienić cele pomocy publicznej – mówi szef UOKiK.

Jego zdaniem najczęściej pomoc publiczna jest efektywna, gdyż jej warunkiem jest na przykład spójny plan restrukturyzacyjny. Prezes UOKiK uważa jednak, że powinien zostać stworzony mechanizm monitoringu efektywności pomocy publicznej. Dziś nie ma takiego obowiązku. Trudność może wiązać się z określeniem odpowiednich kryteriów ekonomicznych oceny.

– Poza tym skala problemu jest gigantyczna. Liczba przedsiębiorstw korzystających z pomocy publicznej, zwłaszcza z pomocy udzielanej przez izby skarbowe, jest bardzo duża – powiedział GP Cezary Banasiński.

Po roku, najwyżej trzech latach należałoby ponownie zwrócić się do przedsiębiorcy, który otrzymał pomoc, i rozpocząć u niego badanie.

W sumie w latach 2000-2004 r. pomoc publiczna dla przedsiębiorstw wyniosła 66,3 mld złotych (z wyłączeniem pomocy w transporcie), w tym pomoc związana z ulgami podatkowymi – 47,4 mld zł. Większość pomocy to wszelkiego rodzaju zwolnienia – 67,3 proc. Bezpośrednie wydatki stanowiły 37,7 proc.

Tymczasem według UOKiK należy odejść od stosowania ulg podatkowych na rzecz bezpośrednich dopłat. Dużo łatwej jest je kontrolować. Przyznawanie zwolnień podatkowych jest mniej przejrzyste.

– W państwach Piętnastki udziela się najczęściej dotacji. Ta wyjątkowo przejrzysta forma pomocy stanowi ok. 70 proc. U nas to ok. 24 proc. W porównaniu ze średnią nowych państw członkowskich wypadamy dobrze, ale nadal źle w porównaniu ze starymi krajami UE – ocenia prezes Banasiński.

Marcin Musiał

marcin.musial@infor.pl