Projekt zmiany art. 15 ustawy o VAT dotyczącego opodatkowania m.in. dochodów z umów o dzieło i zlecenia wywołuje wiele emocji. Wszystko z powodu wyrażanych opinii, że po nowelizacji wszystkie tego typu umowy będą podlegać VAT. Nie jest to jednak prawdą.
Niejasne regulacje
Obecne przepisy dotyczące umów zlecenia i o dzieło są skomplikowane i niejasne. Jednak od 2007 roku – bo wtedy miałyby zacząć obowiązywać zmiany – niewiele zmieni się w opodatkowaniu VAT umów zlecenia i o dzieło.
– Propozycje zawarte w rządowym projekcie zmian ustawy dostosowują obowiązujące obecnie przepisy do postanowień i celu VI Dyrektywy oraz do orzecznictwa ETS – wyjaśnił Daniel Zarzycki, prawnik w kancelarii prawnej Grynhoff, Woźny i Wspólnicy.
Tego samego zdania jest Joanna Kanicka, partner Independent Tax Advisers Doradztwo Podatkowe, która stwierdziła, że omawiana zmiana nie oznacza rewolucji, a jedynie ujednolicenie i doprecyzowanie naszych przepisów, tak by odpowiadały art. 4 VI Dyrektywy, który zwalnia z opodatkowania VAT jedynie czynności wykonywane w ramach stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, który jest zbliżony do stosunku pracy.
Tylko doprecyzowanie
Podstawowa zmiana polegać ma na wpisaniu wprost do ustawy warunków wynikających z VI Dyrektywy VAT, które wskażą przypadki, w których będziemy mieli do czynienia ze stosunkiem analogicznym do stosunku pracy.
Jak wyjaśnił Gazecie Prawnej Daniel Zarzycki, przepisy unijne wyłączają z opodatkowania VAT stosunki prawne, w których relacje między podmiotami ułożone są w sposób zbliżony do stosunku pracy. Co więcej, VI Dyrektywa wyklucza wprost możliwość opodatkowania VAT czynności wykonywanych na podstawie umowy o pracę.
– W rządowym projekcie wyłączenie z opodatkowania VAT umów o pracę nie jest już tak jednoznaczne. Niemniej z treści projektu można wywnioskować zamiar wyłączenia z opodatkowania VAT umów o pracę, a także np. umów zlecenia i o dzieło zbliżonych do stosunku pracy – argumentował nasz rozmówca.
Warunki do spełnienia
– Obecnie o braku opodatkowania lub o konieczności opodatkowania VAT usług wykonywanych w ramach umowy zlecenia lub o dzieło stanowi zasadniczo klauzula odpowiedzialności. W sytuacji gdy cała odpowiedzialność za działania zleceniobiorcy wobec osób trzecich spoczywa na zleceniodawcy – czynności zleceniobiorcy (jego świadczenie) nie podlegają opodatkowaniu VAT – wyjaśniła Joanna Kanicka.
Jednocześnie dodała, że w planowanej zmianie art. 15, aby te czynności nie były opodatkowane VAT, konieczne będzie spełnienie trzech warunków łącznie: 1) warunku odpowiedzialności; 2) zleceniobiorca będzie musiał działać pod kierownictwem zlecającego w warunkach i miejscu wskazanym przez kontrahenta; 3) całe ryzyko gospodarcze związane z wykonywaniem zlecenia musi leżeć po stronie zleceniodawcy.
Zdaniem Przemysława Skorupy, doradcy podatkowego w Baker & McKenzie Doradztwo Podatkowe, jeżeli nowelizacja wejdzie w życie, podatnikami nie będą podmioty, spełniające łącznie trzy przesłanki. Po pierwsze, wszelką odpowiedzialność wobec osób trzecich (z wyjątkiem deliktowej) ponosić powinien zlecający czynności. Z taką sytuacją mamy do czynienia w przypadku większości podwykonawców, również zatrudnionych w oparciu o umowy zlecenia. Po drugie, czynności te muszą być wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego. Warunek ten z pewnością spełniony jest w praktyce w przypadku wielu zleceniodawców. Osoby pracujące jednak w oparciu o umowy zlecenia w wybranych przez siebie godzinach i miejscu (np. w domu) nie będą mogły korzystać z wyłączenia z kategorii podatników. Wreszcie osoba taka nie może ponosić ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.
Ile osób uzyskało dochody z działalności wykonywanej osobiście, w tym umów o dzieło i zlecenia:
737 097– 2005 rok
665 366– 2004 rok
Obecne przepisy
Warto przypomnieć, że dziś przychody z działalności wykonywanej osobiście nie podlegają VAT, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
Przepis niestety bardzo niejasny. Aby właściwie interpretować te przepisy, warto sięgnąć do VI Dyrektywy.
Jeżeli istnieje stosunek prawny, w ramach którego zleceniodawca ponosi odpowiedzialność za działania zleceniobiorcy, to wtedy nie są to usługi w rozumieniu ustawy o VAT, a więc nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Chodzi więc o taki stosunek prawny między usługodawcą a usługobiorcą, który wykazuje cechy właściwe stosunkowi pracy – tłumaczył Mirosław Barszcz, doradca podatkowy.
We wszystkich innych przypadkach działalność wykonywana osobiście, w tym również umowy zlecenia i umowy o dzieło, już w dzisiejszym stanie prawnym podlega opodatkowaniu VAT.
