Urzędnicy: wydatki sądowe dłużników to nie koszty. Eksperci: takie opinie są pozbawione podstaw. Resort finansów: sprawy trzeba traktować indywidualnie.
Do niedawna Ministerstwo Finansów twierdziło, że koszty procesu, zarówno poniesione przez samego dłużnika, jak i zwrócone wierzycielowi w wyniku zasądzenia ich przez sąd, nie stanowią kosztów uzyskania przychodów. Uznawano, że nie są one związane z osiągnięciem przychodów (pismo MF nr PO 3/722-459/95).
W konsekwencji organy podatkowe nadal różnicują sytuację podatnika w zależności od tego czy jest wierzycielem, czy dłużnikiem w konkretnym sporze. Dłużnicy stoją na znacznie gorszej pozycji. Tymczasem w ocenie ekspertów podatkowych taki podział jest nieuzasadniony. Wskazują oni, że stanowiskiem wyrażonym w tym piśmie pozbawiono dłużników prawa do zaliczania wydatków związanych z postępowaniem sądowym do kosztów uzyskania przychodu, nie uwzględniając indywidualnych aspektów każdej sprawy.
Sądy uznają za koszty
Odmienne od ministerstwa zdanie w tym zakresie prezentują również sądy. W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 3 lipca 2003 r. (sygn. akt I SA/Wr 709/02) zostało stwierdzone, że koszty poniesione przez dłużnika w związku z obroną przed roszczeniami wierzyciela mogą być zaliczone jako wydatki poniesione w celu uzys-kania przychodu, zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 54, poz. 654 z późn. zm.). Zdaniem sądu, działania podatnika miały na celu wykazanie, że wykonał on należycie zobowiązanie, co z kolei ma wpływ na wysokość przychodów. W przypadku biernego zachowania się dłużnika w trakcie postępowania, jego przychody byłyby znacznie niższe.
Także Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 14 maja 2004 r. (sygn. akt I SA/Wr 1252/02) stwierdził, że zasada wyrażona w piśmie MF, pozbawiająca w sposób arbitralny dłużnika możliwości zaliczania kosztów procesu do kosztów uzyskania przychodu, nie może być traktowana jak klauzula generalna. Każdą zaś sytuację należy oceniać indywidualnie.
Zmiana stanowiska
Jak poinformowała nas Magdalena Kobos, rzecznik prasowy Izby Skarbowej w Krakowie, należy odróżnić sytuacje, w których dłużnik podejmuje działania mające na celu obronę przed ewentualnym zmniejszeniem przychodu lub zwiększeniem straty. Wówczas wydatki te stanowią koszt uzyskania przychodu w momencie zapłaty. Podobnego zdania jest dyrektor Izby Skarbowej w Rzeszowie (por. decyzja z 13 lipca 2006 r. nr IS. IX/1-415/61/06). Jednak część organów podatkowych nadal wydaje postanowienia i decyzje zgodne z dotychczasowym stanowiskiem MF (por. decyzja Drugiego Śląskiego Urzędu Skarbowego w Bielsku-Białej z 18 kwietnia 2006 r., nr PDP/423-19/06/26112).
W związku z tym Gazeta Prawna zadała ministerstwu pytanie: czy – dążąc do zapewnienia jednolitego stosowania prawa podatkowego przez organy podatkowe oraz organy kontroli skarbowej – nie byłoby wskazane przedstawienie interpretacji uwzględniającej aktualne orzecznictwo sądów administracyjnych w tym zakresie?
Ministerstwo odpowiada
Resort finansów w odpowiedzi z 9 października 2006 r. (nr MB8/341/2006) stwierdził, że wspomniane wcześniejsze pismo nie stanowi urzędowej wykładni prawa. Nie powinno być zatem traktowane jak klauzula gene- ralna.
W ocenie ministerstwa, każdy przypadek trzeba rozpatrywać indywidualnie, w oparciu o konkretne okoliczności faktyczne. Jak przyznaje ministerstwo, nie można założyć, że w każdej sytuacji koszty procesu będą podlegały, lub też nie, zaliczeniu do kosztów podatkowych. Jeśli ponoszone koszty procesu spełniać będą przesłanki ustawowe, dla zaliczenia ich do kosztów podatkowych nie będzie wówczas przeszkód dla takiej ich podatkowej kwalifikacji. Resort finansów uznał ponadto, że z uwagi na indywidualny charakter konkretnych spraw brak jest podstaw do ewentualnego wydania wiążącej wykładni prawa.
Zgadzamy się z Ministerstwem Finansów. Wypada jedynie mieć nadzieję, że również pracownicy urzędów i izb skarbowych dojdą do podobnych wniosków i przestaną korzystać z nieaktualnego już – jak się okazuje – wcześniejszego stanowiska MF.
