Urlop ojcowski 2023 – co się zmieni

Urlop ojcowski – jak jest teraz

Zasady udzielania i wykorzystywania urlopu ojcowskiego są uregulowane w art. 182³ Kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem pracownik – ojciec wychowujący dziecko ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż:
1) do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia albo
2) do upływu 24 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia.

Urlop ojcowski może być wykorzystany jednorazowo albo nie więcej niż w 2 częściach, z których żadna nie może być krótsza niż tydzień.

Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu ojcowskiego na pisemny wniosek pracownika – ojca wychowującego dziecko, składany w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Do wniosku o urlop ojcowski pracownik powinien dołączyć dokumenty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 186^8a Kodeksu pracy. 

Za okres urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku, na zasadach określonych w ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.

Warto też wiedzieć, że do urlopu ojcowskiego stosuje się odpowiednio następujące przepisy kodeksu pracy: art. 45 § 3, art. 47, art. 50 § 5, art. 57 § 2, art. 163 § 3, art. 165 pkt 4, art. 166 pkt 4, art. 177, art. 181 i art. 183¹ § 1. Oznacza, to, że pracownicy na urlopach ojcowskich mają te uprawnienia pracownicze, które są określone w ww. przepisach i dotyczą pracownic w okresie ciąży i urlopu macierzyńskiego. 

W szczególności trzeba wskazać, że pracownikowi na urlopie ojcowskim nie można wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy. Natomiast  rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem w czasie urlopu ojcowskiego (tak jak w przypadku pracownic w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego) może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy (art. 177 kodeksu pracy); 

Skrócenie okresu na skorzystanie z urlopu ojcowskiego do 12 miesięcy

eProcedowana obecnie w Sejmie nowelizacja kodeksu pracy przewiduje m.in. zmianę § 1 w art. 182³ Kodeksu pracy polegającą na skróceniu okresu na skorzystanie z urlopu ojcowskiego do 12 miesięcy od dnia urodzenia dziecka.

Jak wskazuje Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej, zachowanie obecnego 24-miesięcznego okresu na wykorzystanie urlopu ojcowskiego jest niemożliwe ze względu na wymagania unijnej dyrektywy 2019/1158. Na podstawie  art. 4 pkt 1 tej dyrektywy „ojcowie w zakresie przewidzianym przez prawo krajowe będą mieli prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 10 dni roboczych, który przysługuje z okazji narodzin dziecka pracownika”.
Z motywu 19 tej dyrektywy wynika m.in., że urlop ojcowski powinien być wykorzystywany w okresie narodzin dziecka i wyraźnie wiązać się z tym wydarzeniem, a jego celem powinno być sprawowanie opieki.

Dodatkowo zmiana w art. 182³ § 2 Kodeksu pracy umożliwi składanie w postaci papierowej lub elektronicznej wniosków o udzielenie urlopu ojcowskiego albo jego części. 

Omawiana nowelizacja zakłada także skreślenie w art. 182³ § 3 Kodeksu pracy odesłań do odpowiedniego stosowania do urlopu ojcowskiego przepisów art. 50 § 5, który ma zostać uchylony (zgodnie z art. 1 pkt 14 projektu) oraz art. 177, w którym urlop ojcowski będzie wprost wymieniony (art. 1 pkt 21 projektu). 

Termin wejścia w życie zmian w kodeksie pracy i przepisy przejściowe

Omawiana nowelizacja kodeksu pracy ma wejść w życie już po po upływie 21 dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw. Zatem nowelizacja ta wejdzie w życie najprawdopodobniej jeszcze w I połowie 2023 roku.

Nowelizacja przewiduje też przepisy przejściowe dot. pracowników na urlopach ojcowskich lub tych, którzy złożyli wniosek o ten urlop.

W myśl art. 33 omawianej nowelizacji, pracownik – ojciec wychowujący dziecko w dniu wejścia w życie tej nowelizacji ma prawo do urlopu ojcowskiego na zasadach określonych w przepisach dotychczasowych, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie:

1. 24 miesiąca życia albo 
2. 14 roku życia i nie upłynęły 24 miesiące od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie tego dziecka.

Zatem każdy pracownik, który w dniu wejścia w życie omawianej nowelizacji kodeksu pracy nie wykorzystał pełnego wymiaru urlopu ojcowskiego i wychowuje dziecko w wieku do 24 miesiąca życia albo nie upłynęło jeszcze 24 miesiące od uprawomocnienia się postanowienia sądu o adopcji dziecka, które nie ukończyło jeszcze 14 roku życia, może skorzystać z tego urlopu na dotychczasowych zasadach.
 A nowe zasady korzystania z urlopu ojcowskiego będą miały zastosowanie do pracowników, których dzieci urodziły się począwszy od dnia wejścia w życie projektowanej ustawy.

Ponadto na podstawie art. 26 omawianej nowelizacji, do pracownika, który wystąpił z wnioskiem o udzielenie części urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego albo jego części oraz urlopu rodzicielskiego albo jego części stosuje się przepisy art. 177 § 1, 11 i 4¹ Kodeksu pracy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. 
Zatem nowe przepisy art. 177 § 1, 11 i 4¹ Kodeksu pracy dotyczące ochrony stosunku pracy będą miały zastosowanie także do pracowników, którzy wystąpili z ww. wnioskami przed wejściem w życie projektowanej ustawy.

Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw - treść

oprac. Paweł Huczko