Urojona podmiotowość podatników - skutki. Błędne przekonanie, czy świadome oszustwo?

• Błędne przekonanie że jest się podatnikiem - realne skutki podatkowe
• Deklaracja podatkowa złożona przez podmiot niebędący podatnikiem
• Błędne przekonanie, czy świadome oszustwo?

Błędne przekonanie że jest się podatnikiem - realne skutki podatkowe

Ale po kolei: praprzyczyną pojawienia się tego zjawiska jest zasada bezpośredniości prawa podatkowego: jego normy są bezpośrednio interpretowane i stosowane przez podmioty prawa podatkowego, a zwłaszcza te, które mają potencjalne cechy podatników.

Naturalnym tego skutkiem jest m.in. błędne uznanie przez podmiot nie będący w sensie prawnym podatnikiem, że jednak tymże podatnikiem jest, czego następstwem jest wykonanie przez niego nieciążących na nim obowiązków prawnopodatkowych, w tym zwłaszcza zadeklarowanie w sensie prawnym nieistniejącego zobowiązania podatkowego, a następnie jego zapłata (dobrowolne albo przymusowe wyegzekwowanie).

Autopromocja

Deklaracja podatkowa złożona przez podmiot niebędący podatnikiem

Szczególny status prawny deklaracji podatkowej rodzi tu oczywiste skutki prawne: jeśli podmiot nie będący podatnikiem złoży w organie podatkowym „deklaracje podatkową”, a w zasadzie dokument, który tylko zewnętrznie przypomina tę deklarację, to organ podatkowy obowiązany jest uznać ów dokument za deklaracje podatkową dopóki nie udowodni w postępowaniu jurysdykcyjnym, że nie wywołuje on skutków prawnopodatkowych.
Jeśli w tej „deklaracji” podmiot, który ją złożył, określi zobowiązanie podatkowe, kwotę zwrotu albo nadpłaty, to ma tu zastosowanie domniemanie, że są to kwoty „do zapłaty” albo „do wypłaty”. Oczywiście organ podatkowy może i powinien podjąć co najmniej czynności sprawdzające w celu zweryfikowania, czy dokument zwany przez składającego deklaracją jest zgodny z prawem, ale biorąc pod uwagę ich ilość, jest to możliwe tylko w marginalnym zakresie.

Gdyby na tej podstawie dokonano zwrotu kwoty podatku albo nadpłaty, przysporzenie to będzie miało wszelkie pozory legalizmu dopóki:
- organ podatkowy nie stwierdzi, że złożony dokument nie był deklaracją, gdyż sporządził go podmiot nie będący podatnikiem,
- składający nie złoży korekty owej „deklaracji” i sam nie usunie swojego błędu: problem ten jest jednak sporny, bo deklaracje podatkową można zmienić (skorygować) skutecznie przy pomocy deklaracji korygującej, a przecież „deklaracja korygująca” w tym przypadku ma te same wady prawne co deklaracja korygowana.

Błędne przekonanie, czy świadome oszustwo?

Jak już wspomniano na wstępie, nie jest istotne, czy złożenie dokumentu mającego formę deklaracji było świadome, czy też nieświadome (co do jego fikcyjności). Oczywiście można badać w procesach jurysdykcyjnych, czy ktoś kto sporządził projekt dokumentu lub jego przełożony poświadczył nieprawdę w jego treści w sposób umyślny lub nieumyślny, ale sprawdzenie to może wystąpić wyłącznie ex post. W chwili złożenia tego dokumentu rodzi on obowiązki i uprawnienia po stronie zarówno składającego jak i organu podatkowego i obowiązki te powinny być wykonane. Otwiera się tu pole do wyłudzeń zwrotów podatków, które na nieznaną w historii skalę wystąpiły i dalej występują zwłaszcza w unijnej wersji podatku od towarów i usług. Problem jest więc poważny i wymaga dalszych badań.

W podsumowaniu można tylko stwierdzić, że odróżnienie podatnika urojonego, który jest błędnie przekonany, że owym podatnikiem jest, od symulanta (oszusta), który świadomie udaje podatnika, czyli działał w złej wierze, nie jest proste, zwłaszcza że każdemu obywatelowi przysługuje domniemanie działania w dobrej wierze.

prof. dr hab. Witold Modzelewski

Autopromocja

Konferencja: Podatki 2025
przegląd zmian i nowelizacja przepisów w 2025 roku

Sprawdź

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź