Zmiany w przedawnieniu zobowiązań podatkowych od 2026 r. Wiceminister: czasem potrzebujemy więcej niż 5 lat. Co wynika z projektu nowelizacji ordynacji podatkowej

• Zmiany dot. przedawnienia zobowiązań podatkowych
• Dlaczego Ministerstwo Finansów chce zmienić przepisy o przedawnieniu zobowiązań podatkowych
• J. Neneman: nie chcemy wywrócić systemu; czasem 5 lat to za mało na odzyskanie należnych budżetowi państwa pieniędzy
• Karalność przestępstwa skarbowego nie będzie ustawać wraz z przedawnieniem podatku
• Kiedy nowe przepisy wejdą w życie

Zmiany dot. przedawnienia zobowiązań podatkowych

Zawarte w omawianym projekcie propozycje zmian w zakresie przedawnienia zobowiązań podatkowych obejmują:

1) Doprecyzowanie rodzaju terminu ulegającego wydłużeniu w przypadku, gdy jego koniec przypada na sobotę lub dzień ustawowo wolny od pracy.
Aby wykluczyć ewentualne stosowanie przepisu art. 12 § 5 Ordynacji podatkowej do obliczania końca terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego, nastąpić ma doprecyzowanie tak, aby nie było wątpliwości, że przepis ten odnosi się do terminu do wykonania czynności.

2) Zmianę sposobu liczenia terminu przedawnienia prawa do wydania decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe z tytułu opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych.
Projekt przewiduje, aby 5-letni termin przedawnienia prawa do wydania decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe z tytułu opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych był liczony od końca roku kalendarzowego następującego po roku kalendarzowym, w którym powstał obowiązek podatkowy w tym zakresie. Zdaniem Ministerstwa Finansów, wydłużenie o rok okresu, w którym możliwe jest doręczenie decyzji ustalającej zobowiązanie podatkowe z tytułu opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych, zwiększy szanse na ustalenie tego zobowiązania, gdy mienie zostało zgromadzone kilka lat wcześniej niż wydatkowane. Ministerstwo Finansów wyjaśnia, że zmiana ta ułatwi zwalczanie zjawiska ukrywania dochodów.

3) Wprowadzenie nowej przesłanki zawieszenia biegu terminu przedawnienia związanej ze złożeniem wniosku o uzupełnienie lub sprostowanie decyzji organu pierwszej instancji określającej wysokość zobowiązania podatkowego (lub straty podatkowej).
Proponuje się, aby bieg terminu przedawnienia nie rozpoczynał się, a rozpoczęty ulegał zawieszeniu od dnia złożenia wniosku o uzupełnienie lub sprostowanie postanowienia o odmowie uzupełnienia lub sprostowania decyzji organu pierwszej instancji określającej wysokość zobowiązania podatkowego lub straty podatkowej do dnia wniesienia odwołania albo upływu terminu do wniesienia odwołania. Rozwiązanie to ma na celu zniechęcić stronę do składania niemerytorycznych wniosków o uzupełnienie decyzji celem wyczerpywania terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Postępowanie o uzupełnienie postanowienia będzie prowadzone w okresie zawieszenia biegu terminu przedawnienia. Przepis będzie miał zastosowanie jedynie do tych podatników, którzy złożą wniosek o uzupełnienie lub sprostowanie decyzji i uzyskają odmowę takiego uzupełnienia lub sprostowania w drodze postanowienia.

4) Zastąpienie instytucji nieprzedawniania się zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką lub zastawem skarbowym – instytucją przerwania biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego wskutek ustanowienia hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego, o którym podatnik został zawiadomiony przez organ podatkowy.

Rozwiązać to ma - zdaniem Ministerstwa Finansów - problem negowania przez sądy administracyjne konstytucyjności art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej. Nowelizacja zakłada, aby po przerwaniu termin przedawnienia biegł na nowo od dnia następującego po dniu, w którym dokonano wpisu hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego. W odniesieniu do wierzytelności podatkowych zabezpieczonych hipoteką lub zastawem skarbowym wprowadzone rozwiązanie powinno w należyty sposób chronić uprawnienia wierzyciela podatkowego do uzyskania zaspokojenia z rzeczy obciążonej, a jednocześnie zapewni równe traktowanie podatników posiadających składniki majątkowe podlegające zabezpieczeniu w postaci hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego w stosunku do podatników, którzy takich składników majątkowych nie posiadają, a wobec których został zastosowany środek egzekucyjny. Zgodnie z art. 70 § 4 Ordynacji podatkowej, bieg terminu przedawnienia zostaje przerwany wskutek zastosowania środka egzekucyjnego, o którym podatnik został zawiadomiony. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu, w którym zastosowano środek egzekucyjny.

4) Ograniczenie przesłanki zawieszającej bieg terminu przedawnienia do przypadków wszczęcia postępowania wyłącznie w sprawie o enumeratywnie wymienione najpoważniejsze przestępstwa skarbowe.

Ministerstwo Finansów wyjaśnia, że wskazanie zamkniętego katalogu jedynie najpoważniejszych przestępstw skarbowych pozwoli uniknąć zarzutów co do wszczynania postępowań karnych skarbowych wyłącznie dla ochrony zobowiązań podatkowych i jednocześnie umożliwi organom Krajowej Administracji Skarbowej ściganie poważnej przestępczości podatkowej. Dotyczyć to będzie jedynie takich przestępstw skarbowych, w których uszczuplenie lub narażenie na uszczuplenie podatku kształtuje się powyżej małej wartości określonej w art. 53 § 14 kks, tj. wartości nieprzekraczającej w czasie popełnienia czynu zabronionego dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia (obecnie 200 x 4666 zł = 933 200 zł). Przestępstwa te zagrożone są karą pozbawienia wolności. Konsekwencją zmiany art. 70 § 6 pkt 1 OP będzie uchylenie w Kodeksie karnym skarbowym przesłanki skutkującej ustaniem karalności przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie wówczas, gdy nastąpiło przedawnienie tej należności.
Ministerstwo Finansów wskazuje, że z uwagi na to, że wszczęte sprawy o przestępstwa skarbowe – uszczupleniowe zagrożone karą pozbawienia wolności stanowią średnio ok. 10,7% wszczętych spraw o przestępstwa skarbowe – uszczupleniowe, proponowana zmiana powinna zmniejszyć ryzyko instrumentalnego wszczynania postępowań karnych skarbowych o ok. 90%. W pozostałych przypadkach kontrola, czy wszczęcie postępowania karnego skarbowego nie zostało przez organ wykorzystane instrumentalnie będzie nadal sprawowana w ramach postępowania sądowoadministracyjnego.

5) Doprecyzowanie końcowego momentu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w przypadku wniesienia skargi do sądu administracyjnego na decyzję dotyczącą tego zobowiązania.
Wyraźne wskazanie, że okres zawieszania biegu terminu przedawnienia kończy wpływ akt sprawy oraz prawomocnego orzeczenia, a jeżeli akta są prowadzone w postaci elektronicznej – wpływ prawomocnego orzeczenia, usunie – zdaniem MF - wątpliwości co do końca tego okresu w razie doręczenia organowi podatkowemu drugiej instancji samego odpisu prawomocnego orzeczenia sądu administracyjnego, bez zwrotu przez sąd akt spraw.

6) Wprowadzenie możliwości wydłużenia terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku ze skorygowaniem deklaracji w niedługim okresie przed upływem terminu przedawniania zobowiązania podatkowego.
Projekt przewiduje, aby 5-letni termin przedawnienia zobowiązania podatkowego ulegał wydłużeniu o 12 miesięcy w przypadku skorygowania przez podatnika deklaracji, w okresie 12 miesięcy przed upływem 5-letniego terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Zapewnić to ma to organowi podatkowemu możliwość dokonania skutecznej weryfikacji rozliczenia i wydania decyzji wymiarowej w przypadku zakwestionowania prawidłowości złożonej korekty deklaracji.

Autopromocja

Polecamy: MONITOR księgowego (miesięcznik) - abonament

Polecamy: Instrukcje księgowego. 100 praktycznych procedur z bazą narzędzi online

Dlaczego Ministerstwo Finansów chce zmienić przepisy o przedawnieniu zobowiązań podatkowych

Podatnicy, w tym też przedsiębiorcy od wielu lat wskazują, że ustawowy, 5-letni okres przedawnienia zobowiązań podatkowych jest notorycznie przedłużany przez organy skarbowe, zwłaszcza poprzez wszczynanie postępowań karnych skarbowych. Jednak według wiceministra finansów Jarosława Nenemana, postępowań karnych skarbowych wszczynanych przed końcem okresu przedawnienia jest niewiele. „Z wszczętych w 2023 r. spraw o przestępstwa skarbowe +uszczupleniowe+, tylko 1,5 proc. stanowiły postępowania rozpoczęte w ostatnim roku przed upływem terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego - było ich 660. W latach wcześniejszych sprawy takie stanowiły 1,5 proc., 1,4 proc., 2 proc. Jak widać, nie jest to ani duża liczba, ani duży odsetek” – powiedział PAP Jarosław Neneman.

Wiceminister przypomniał, że od pewnego czasu podatnik może kwestionować w skardze do sądu administracyjnego skutki wszczęcia postępowania karnego skarbowego wszczętego na przykład w ostatnim roku przed upływem terminu przedawnienia. Sąd może ocenić, czy postępowanie było uzasadnione, czy wszczęto je wyłącznie w celu zawieszenia biegu przedawnienia zobowiązania podatkowego.

Termin standardowy przedawnienia to 5 lat, ale np. wszczęcie postępowania karnego skarbowego powoduje zawieszenie biegu przedawnienia, o ile były do tego podstawy. "Mamy dane o orzeczeniach sądów w sprawach powodów wszczynania postępowań karnych skarbowych, w znaczącej większości sądy orzekły, że postępowanie zostało wszczęte prawidłowo i że nie zrobiono tego instrumentalnie, wyłącznie w celu zawieszenia biegu przedawnienia” – powiedział wiceminister Neneman.

Autopromocja

Konferencja: Podatki 2025
przegląd zmian i nowelizacja przepisów w 2025 roku

Sprawdź

J. Neneman: nie chcemy wywrócić systemu; czasem 5 lat to za mało na odzyskanie należnych budżetowi państwa pieniędzy

"Postanowiliśmy coś zrobić z tymi przepisami, które w obecnej wersji funkcjonują od 2005 r. mimo kilku prób ich zmiany. Jednak chcemy to zrobić tak, aby nie wywrócić całego systemu, bo zdecydowanie w niektórych przypadkach potrzebujemy więcej niż 5 lat. Musimy także połączyć interesy przedsiębiorców, Ministra Finansów, Ministra Sprawiedliwości, koordynatora służb specjalnych i innych instytucji – a te interesy są często rozbieżne. Mieliśmy kilka pomysłów, ale ostatecznie się zdecydowaliśmy na takie rozwiązanie, w którym zawieszenie biegu przedawnienia następuje tylko w przypadku – nazwijmy to – ciężkich +przypadków+, czyli przestępstw skarbowych" – wyjaśnił wiceminister.

Dodał, że w projekcie nowelizacji Ordynacji podatkowej zostały wymienione takie przestępstwa, których podejrzenie może doprowadzić do wszczęcia postępowania karnego skarbowego. Podkreślił, że chodzi o najpoważniejsze z punktu widzenia organów skarbowych przewinienia. "Przede wszystkim chodzi o wyłudzenia VAT, czyli o mafie VAT-owskie, ale także takie, które polegają na podaniu nieprawdy w deklaracji podatkowej oraz takie, w których w ogóle dochodzi do ukrywania dochodów i nikt nie składa deklaracji. Generalnie chodzi o przestępstwa, które są zagrożone w kodeksie karnym skarbowym karą pozbawienia wolności. Warto dodać, że kodeks najczęściej operuje karą grzywny, a przypadki, kiedy w grę wchodzi pozbawienie wolności, nie są częste. Dodatkowy warunek jest taki, że skala uszczuplenia dochodów podatkowych państwa musi być większa niż kwota małej wartości. O tym, co jest taką kwotą, decydują przepisy, obecnie to jest ponad 933 tys. zł” – powiedział Neneman.

Wiceminister podkreślił, że nie chodzi o błędy czy pomyłki, które zdarzają się podatnikom.
"Już samo ograniczenie przypadków wszczynania postępowania do tych przestępstw spowoduje, że postępowań będzie mniej. Jeśli wziąć pod uwagę dane z Krajowej Administracji Skarbowej za poprzednie lata, to ograniczenie możliwości zawieszania biegu przedawnienia do najpoważniejszych przestępstw sprawiłoby, że postępowań karnych skarbowych wszczynanych w ostatnim roku przed przedawnieniem byłoby mniej o około 80 proc.” – powiedział wiceminister Neneman.

Wskazał, że doświadczenia organów skarbowych pokazują, iż w niektórych przypadkach 5-letni okres przedawnienia jest po prostu za krótki. "W KAS są takie przypadki, w których do ustalenia zobowiązania podatkowego oraz do odzyskania należnych pieniędzy dochodziło po 7 czy 8 latach. Dlatego nie będzie zgody na bezwarunkowe przedawnienie” – powiedział wiceminister.

Zaznaczył, że trudno ocenić, jak ograniczenie wszczynania postępowań karnych skarbowych odbije się na dochodach budżetu, ponieważ część pieniędzy jest po prostu trudna do odzyskania. "Ale jednocześnie będziemy mieli nowe narzędzie, wchodzi KSeF, pojawiają się inne rozwiązania. Jednak nie zrezygnujemy z możliwości rozpoczęcia postępowania w sytuacji, kiedy mamy do czynienia z najpoważniejszymi przestępstwami. Tutaj nasze stanowisko jest dość twarde, są czerwone linie, których Minister Finansów nie przekroczy” – powiedział Neneman.

Podkreślił, że to także dotyczy propozycji składanych przez komisję deregulacyjną. Dla resortu finansów kluczowa jest kwestia możliwości walki z przestępstwami, które skutkują poważnymi stratami dla budżetu.

"Pod koniec kadencji poprzedniego rządu, tj. w 2022 r. i 2023 r. wzrosła luka VAT. Wstępnie szacowaliśmy, że luka wzrosła aż do blisko 16 proc. dla roku 2023 ale szacunek ten zostanie jeszcze uaktualniony na podstawie nowszych danych. Ponadto lukę w VAT wyliczymy również alternatywną metodą, pozwalającą też określić sektory, w których jest ona największa. Jest także luka w CIT, która jest trudniejsza do zbadania, mamy także do czynienia z luką w akcyzie. Zamierzamy również te luki liczyć w ministerstwie, stosowne prace już podjęliśmy. Ale to, co dotyczy przestępstw i luk w podatkach, to kwestia, której nie odpuścimy” – powiedział wiceminister.

Wyjaśnił, że okres 5 lat często może być za krótki w sprawach dotyczących przestępstw transgranicznych. Wówczas bowiem często konieczna jest pomoc prawna z zagranicy.

Dodał, że kwestia ta dotyczy także innych instytucji, ponieważ nie tylko naczelnicy urzędów skarbowych czy urzędów celno-skarbowych wszczynają postępowania karne skarbowe. "Robią to także prokuratorzy i to często w tych największych sprawach. Chodzi o takie przestępstwa, w których w grę wchodzą dziesiątki milionów złotych, oszustwa finansowe, pranie brudnych pieniędzy, handel narkotykami czy wymuszenia” – powiedział Neneman.

Karalność przestępstwa skarbowego nie będzie ustawać wraz z przedawnieniem podatku

Wiceminister Neneman podkreślił, że często kwestie oszustw podatkowych wychodzą w trakcie takich poważnych, zwykle wieloletnich śledztw. "Często sprawa pojawia się po informacji od prokuratury, która badając choćby sprawy grup przestępczych, trafia na świadków czy skruszonych przestępców, którzy na to wskazali. Wówczas prokuratura zwraca się do nas o sprawdzenie tych informacji, często robi to w czwartym czy piątym roku. Wszczynane jest postępowanie, żeby można było ustalić, czy w zakresie nadużyć podatkowych także można postawić zarzuty. I takich spraw nie możemy odpuścić” – powiedział wiceminister. Wyjaśnił, że z takimi przypadkami związane jest, proponowane w projekcie omawianej nowelizacji, wykreślenie z kodeksu karnego skarbowego zapisu, że karalność przestępstwa skarbowego ustaje wraz z przedawnieniem podatku.

"To nie jest tak, że to będzie dotyczyć zwykłego, uczciwego podatnika, który kiedyś nie dopełnił formalności. Tu w ogóle nie należy mówić o osobie uczciwej. Chodzi o sytuację, kiedy sąd, a nie urzędnik, orzeknie, że ktoś jest winien przestępstwa skarbowego, czyli nie chodzi o osoby uczciwe. Zależy nam na tym, aby w sytuacji, kiedy zobowiązanie już się przedawniło, ale jednak pojawiły się niezbite dowody, że ktoś popełnił przestępstwo, prokurator mógł postawić zarzuty i skierować akt oskarżenia, a niezawisły sąd za to ukarać” – powiedział Neneman.

Dodał, że organy ścigania będą nadal ograniczone terminami przedawnienia karalności, niezwiązanymi z przedawnieniem „podatkowym”, zasadniczo 5 lub 10- letnim od momentu popełnienia przestępstwa skarbowego. To wynika bezpośrednio z Kodeksu karnego skarbowego, nie z Ordynacji podatkowej.

Podkreślił, że propozycje dotyczące terminów przedawnienia zobowiązań podatkowych to efekt długiej dyskusji w resorcie finansów. Dodatkowo kwestia przedawnienia została podniesiona przez komisję deregulacyjną.

"Myśmy tę dyskusję w ministerstwie prowadzili już długo i to nie była łatwa dyskusja, bo koledzy z kontroli skarbowej pokazywali nam przypadki, kiedy pieniądze są odzyskiwane po 7 czy 8 latach. Nie mówię o określeniu zobowiązania podatkowego, ale o odzyskaniu pieniędzy. Była taka sprawa w Łodzi, wynikająca właśnie ze śledztwa prokuratorskiego, gdy po takim okresie udało się odzyskać 120 mln zł. Jednak Minister Finansów musi być ostrożny i dlatego są pewne czerwone linie, których nie chcemy przekroczyć. Do kwestii przedawnienia być może będziemy mogli wrócić jeszcze w przyszłości, kiedy pojawią się nowe narzędzia” – stwierdził Jarosław Neneman.
Marek Siudaj (PAP) ms/ mmu/ mhr/

Kiedy nowe przepisy wejdą w życie

Podstawowym terminem wejścia w życie tej nowelizacji ma być 1 stycznia 2026 r. Od tej zasady przewidziano wyjątki dotyczące zmian w zakresie przedawnienia zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką przymusową lub zastawem skarbowym, zmian w p.p.s.a. oraz zmian w ustawie o Krajowej Administracji Skarbowej w zakresie funkcjonowania e-Urzędu Skarbowego, dla których proponuje się wejście w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia ustawy.

Źródło: Projekt ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw. 

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź