Podmiotowość podatników czynnych. Kto jest podatnikiem, gdy czynność opodatkowaną wykonuje więcej niż jeden podmiot?

• Wykonanie czynności potencjalnie podlegających opodatkowaniu przez więcej niż jeden podmiot
• Ad. 1. Czynność wykonywana samodzielnie (ew. z udziałem podwykonawców) przez jeden podmiot
• Ad. 2 Czynność faktycznie wykonana przez osobę trzecią na rzecz formalnego wykonawcy czynności podlegającej opodatkowaniu
• Ad. 3 i 4. Jednoczesne współwykonawstwo czynności podlegających opodatkowaniu

Wykonanie czynności potencjalnie podlegających opodatkowaniu przez więcej niż jeden podmiot

Należy dostrzec co najmniej cztery stany faktyczne:
1) bezpośrednie wykonanie czynności jest samodzielne przez jeden podmiot (od początku do końca) przy pomocy własnego personelu i środków, jednak z udziałem podwykonawców mających potencjalne cechy podatników,
2) czynność faktycznie wykonana jest przez osobę trzecią na rzecz formalnego wykonawcy czynności podlegającej opodatkowaniu, przy czym rzeczywisty wykonawca czynności wykonuje ją bezpośrednio na rzecz ostatecznego adresata (odbiorcy, usługobiorcy),
3) czynność jest faktycznie i jednocześnie współwykonana przez co najmniej dwóch wykonawców na rzecz jednego adresata (odbiorcy, usługobiorcy),
4) czynność jest wykonana faktycznie jednocześnie na rzecz co najmniej dwóch adresatów, którzy są jej beneficjentami w określonych częściach, przy czym czynność też jest jednocześnie współwykonana przez co najmniej dwa podmioty.

Autopromocja

Ad. 1. Czynność wykonywana samodzielnie (ew. z udziałem podwykonawców) przez jeden podmiot

Tylko pierwszy przypadek nie budzi zastrzeżeń: podatnikiem z tytułu tych czynności jest tylko wykonawca, przy czym nie jest istotne, kto jest rzeczywistym (materialnym) adresatem tej czynności: nabywcą (usługobiorcą) w sensie prawnopodatkowym jest podmiot, który jest formalnym zamawiającym. 

Ad. 2 Czynność faktycznie wykonana przez osobę trzecią na rzecz formalnego wykonawcy czynności podlegającej opodatkowaniu

Przypadek drugi interpretowany jest w ten sposób, że mają tu miejsce dwie następujące po sobie czynności: jest to tzw. refakturowanie usług lub transakcje łańcuchowe. Czynności te następują po sobie, choć faktycznie w tym samym czasie. Podatnikiem jest:
- rzeczywisty wykonawca na rzecz formalnego wykonawcy oraz 
- formalny wykonawca na rzecz ostatecznego odbiorcy. 

Ad. 3 i 4. Jednoczesne współwykonawstwo czynności podlegających opodatkowaniu

Przypadki trzeci i czwarty są już bardziej skomplikowane: jednoczesne współwykonawstwo czynności może być interpretowane w ten sposób, że:

a) jest tylu podatników ilu współwykonawców i tylko jeden adresat (wystawiane są również faktury z tytułu częściowego wykonania),

b) jest jeden podatnik, który fakturuje te czynności w imieniu czegoś na kształt konsorcjum, a konsorcjanci wykonują czynności formalnie na rzecz lidera, który refakturuje na rzecz adresata.

Autopromocja

Konferencja: Podatki 2025
przegląd zmian i nowelizacja przepisów w 2025 roku

Sprawdź

Czy każdy z tych przypadków jest obiektywnie obecny w naszej praktyce interpretacyjnej? Oczywiście tak, choć stan doktryny nie jest stabilny. Podatnicy – aby ograniczyć ryzyko interpretacyjne – powinni określać wewnętrzne zasady dokumentowania wykonywanych czynności, przenosić je do ofert oraz umów tak, aby były konsekwentnie stosowane, bo przecież można tu mieć rozbieżne poglądy prawne. 

W zależności od zaistnienia któregoś z powyższych stanów faktycznych, inny będzie skutek dokumentacyjny i ewidencyjny rozliczeń podatkowych. 

prof. dr hab. Witold Modzelewski

Autopromocja

Jak przygotować się do zmian 2025.
Podatki. Rachunkowość. ZUS

Sprawdź