Rewolucja w opłacie cukrowej w Polsce! Nowe prawo wprowadza radykalne zmiany

• Kompleksowa reforma opłaty cukrowej w Polsce – co zmieni się w prawie?
• I. Cele projektu i przyczyny nowelizacji
• II. Istota rozwiązań planowanych w projekcie dotyczącym opłaty cukrowej
• III. Zmiany w innych ustawach
• IV. Znaczenie projektu dla systemu opłaty cukrowej i polityki zdrowotnej

Kompleksowa reforma opłaty cukrowej w Polsce – co zmieni się w prawie?

Minister Finansów i Gospodarki (MFiG) przedstawił projekt ustawy o zmianie ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw, oznaczony numerem UD290. Dokument ten, stanowiący projekt ustawowy typu D – pozostałe projekty, ma na celu kompleksową nowelizację przepisów dotyczących opłaty od środków spożywczych, popularnie określanej jako „opłata cukrowa”. Projekt zakłada m.in. zmianę zasad ustalania płatnika, doprecyzowanie podstawy naliczania opłaty, włączenie do opodatkowania nowych kategorii produktów oraz podniesienie wysokości opłat stałych i zmiennych.

Autopromocja

Planowane zmiany mają wejść w życie po przyjęciu przez Radę Ministrów w III/IV kwartale 2025 roku. Projekt został opracowany przez Jarosława Nenemana, Podsekretarza Stanu, a organem odpowiedzialnym za jego przedłożenie jest Minister Finansów i Gospodarki.

I. Cele projektu i przyczyny nowelizacji

Celem projektu jest przede wszystkim zwiększenie skuteczności opłaty cukrowej i stworzenie spójnych, przejrzystych regulacji prawnych, które umożliwią efektywne egzekwowanie obowiązku. Dotychczasowe przepisy ustawy z dnia 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym (Dz. U. z 2024 r. poz. 1670, z późn. zm.) wykazały szereg ograniczeń i wątpliwości interpretacyjnych, które w praktyce utrudniają realizację polityki prozdrowotnej.

Zidentyfikowane problemy w obowiązującym stanie prawnym

1. Trudności w ustaleniu podmiotu obowiązanego do zapłaty opłaty – Wymagało to analizy całego łańcucha dostaw w celu ustalenia, który podmiot jako pierwszy dokonuje sprzedaży do punktu detalicznego.
2. Nieobjęcie opłatą części napojów:
3. • napoje sprzedawane przez Internet, które nie mieszczą się w definicji „sprzedaży detalicznej”,
   • napoje sprzedawane do gastronomii,
   • napoje przekazywane innym podmiotom, które nie prowadzą sprzedaży detalicznej,
   • napoje udostępniane w formie darowizny lub w ramach innych czynności niż sprzedaż.
3. Nieprecyzyjne przepisy dotyczące cukrów naturalnych – Brak jednoznacznych wskazań, kiedy naturalne cukry (np. w soku) są wyłączone z podstawy opłaty, prowadzący do rozbieżnych interpretacji organów podatkowych i sądów administracyjnych.
4. Niepełne objęcie koncentratów napojów – Obowiązujące przepisy przewidują opłatę jedynie od koncentratów w postaci syropu, przy czym maksymalna stawka 1,20 zł/litr jest niewspółmierna do rzeczywistej zawartości cukru w produkcie.
5. Unikanie opłaty przez suplementy diety w formie napoju – Syropy wysoko słodzone, wprowadzane do obrotu jako suplementy diety, nie były dotychczas obciążone opłatą, mimo niekorzystnego profilu żywieniowego.
6. Manipulacje przy zawartości cukru w napojach z dodatkiem soku – Producenci zmieniali receptury, dodając soki lub słodziki, aby uniknąć opłaty, co powoduje, że produkty te nie są obciążone podatkiem pomimo zawartości substancji słodzących objętych ustawą.
7. Niejednoznaczne regulacje dotyczące mieszanin wody i soku – Obecne przepisy powodują wątpliwości interpretacyjne co do tego, czy sok w mieszaninie powinien być uwzględniany przy naliczaniu opłaty.
8. Nieadekwatne obciążenie nektarów owocowych – Nektary bogate w polifenole, witaminy i składniki mineralne są objęte opłatą powyżej 5 g cukrów, mimo ich wartości odżywczej.
9. Obowiązek podpisu kwalifikowanego w formularzu CUK-1 – Brak alternatywy w praktyce utrudnia stosowanie dokumentów elektronicznych.
10. Brak możliwości zwrotu opłaty przy eksporcie i wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów (WDT) – Utrudnia konkurencyjność napojów na rynkach zagranicznych.
11. Niska wysokość opłaty w stosunku do cen rynkowych – Obecne stawki są zbyt niskie, aby skutecznie wpływać na zachowania konsumentów.

II. Istota rozwiązań planowanych w projekcie dotyczącym opłaty cukrowej

1. Przeniesienie obowiązku zapłaty opłaty cukrowej na producentów i importerów

Projekt przewiduje, że obowiązek zapłaty opłaty zostanie przeniesiony z punktów detalicznych na początek łańcucha dostaw. Obejmuje to producentów, importerów oraz podmioty nabywające napoje wewnątrzwspólnotowo.

Autopromocja

Webinar:
KSeF 2.0 – co biuro rachunkowe musi wiedzieć przed wejściem w życie obowiązku?

Sprawdź

2. Nowa definicja „pierwszej sprzedaży”

Dotychczasowe pojęcia „wprowadzenie na rynek” i „sprzedaż detaliczna” zostaną zastąpione pojęciem „pierwsza sprzedaż”, które obejmuje:

• sprzedaż,
• darowiznę,
• użycie w prowadzonej działalności gospodarczej,
• wydanie, przekazanie lub wykorzystanie napojów w celach reprezentacyjnych, reklamowych lub osobistych.

3. Uwzględnienie wszystkich cukrów w podstawie opłaty

Opłata będzie naliczana od łącznej ilości cukrów w napoju, zarówno dodanych, jak i naturalnych, zgodnie z informacją o wartości odżywczej na opakowaniu jednostkowym.

4. Ujednolicenie opodatkowania koncentratów

Wszystkie koncentraty, niezależnie od formy, będą objęte opłatą. Proponuje się odrębną wysokość opłaty za litr lub kilogram koncentratu, adekwatną do zawartości cukru.

5. Objęcie opłatą suplementów diety w postaci napoju

Do opodatkowania zostaną włączone suplementy diety w postaci napoju powyżej 200 ml, z wyłączeniem małych opakowań aptecznych stosowanych w leczeniu farmakologicznym, np. syropy prawoślazowe czy z rutyną.

6. Rozszerzenie zakresu opodatkowania napojów

Opłatą będą objęte napoje zawierające co najmniej 20% soku i do 5 g cukrów, które jednocześnie zawierają:

• kofeinę,
• taurynę,
• substancje słodzące określone w rozporządzeniu nr 1333/2008.

7. Wyłączenia spod opłaty

• mieszaniny wody i soku owocowego, warzywno-owocowego, owocowo-warzywnego lub warzywnego, bez dodatku cukrów, substancji słodzących, kofeiny lub tauryny,
• nektary z pigwy, rokitnika, aronii, czarnej porzeczki, agrestu lub wiśni z zawartością cukrów ≤13 g/100 ml, bez dodatku kofeiny, tauryny lub słodzików.

8. Ułatwienia administracyjne

• możliwość stosowania podpisów innych niż kwalifikowany w formularzu CUK-1,
• możliwość zwrotu opłaty w przypadku eksportu lub WDT dla podmiotów, które faktycznie opłatę zapłaciły.

9. Aktualizacja wysokości opłat

• Opłata stała: z 0,50 zł → 0,70 zł za napoje z cukrami ≤5 g/100 ml lub zawierające słodziki,
• Opłata zmienna: z 0,05 zł → 0,10 zł za każdy gram cukrów >5 g/100 ml,
• Opłata za kofeinę/taurynę: z 0,10 zł → 1,00 zł,
• Maksymalna opłata: z 1,20 zł → 1,80 zł za litr napoju.

III. Zmiany w innych ustawach

1. Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych – Zakłady pracy chronionej i zakłady aktywności zawodowej będą objęte obowiązkiem uiszczania opłaty cukrowej.
2. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe – Umożliwienie opłacania odsetek od zaległych opłat i dodatkowych opłat z rachunku VAT, co usprawnia regulowanie zobowiązań podatkowych.

IV. Znaczenie projektu dla systemu opłaty cukrowej i polityki zdrowotnej

Projekt UD290 przewiduje zarówno uszczelnienie systemu opłaty cukrowej, jak i zwiększenie jej skuteczności w kształtowaniu wyborów konsumentów. Podniesienie stawek, rozszerzenie zakresu produktów objętych opłatą oraz wprowadzenie jednolitej podstawy naliczania cukrów pozwoli osiągnąć cele zdrowotne przy jednoczesnym uproszczeniu rozliczeń dla przedsiębiorców.

Wprowadzenie opłat na początek łańcucha dostaw i możliwość zwrotu przy eksporcie zwiększa konkurencyjność polskich producentów, jednocześnie utrudniając obchodzenie przepisów poprzez manipulacje recepturą. Regulacje te wpisują się w trend projektowania podatków behawioralnych, które skutecznie zmieniają zachowania konsumentów poprzez ekonomiczne bodźce.