Czy jednostki budżetowe gminy mogą być uznane za podatników VAT

Gminę Wrocław na rozprawie reprezentowali Bogusław Majczyna oraz Anna Kramarczyk-Szaładzińska, pracownicy Departamentu Prawa Unii Europejskiej Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Sprawa została wszczęta w wyniku pytań prejudycjalnych wniesionych przez Naczelny Sąd Administracyjny. Pytania dotyczyły wykładni art. 4 ust. 2 oraz art. 5 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, jak również art. 9 oraz art. 13 dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. Pytania miały na celu ustalenie, czy jednostki budżetowe gminy mogą być uznane za podatników podatku VAT, pomimo niespełniania warunku samodzielności przewidzianego w art. 9 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE.

W uwagach na piśmie Polska zajęła stanowisko, zgodnie z którym przepisy dyrektywy 2006/112/WE należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwiają się one traktowaniu jednostek budżetowych jako podatników VAT w sytuacji, gdy państwo członkowskie uznaje takie podmioty za wyodrębnione prawnie i organizacyjnie jednostki. Jednocześnie, na wypadek gdyby Trybunał Sprawiedliwości nie podzielił przedstawionego stanowiska, Polska zawnioskowała o ograniczenie skutków wyroku w czasie.

Uwagi na piśmie przedstawili ponadto: Gmina Wrocław, Minister Finansów, Grecja oraz Komisja Europejska.

Samochód w firmie 2015 – multipakiet

Zdaniem Gminy Wrocław jednostka organizacyjna gminy nie może być uznana za podatnika VAT, jeżeli nie spełnia warunku samodzielnego prowadzenia działalności gospodarczej w rozumieniu art. 9 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE.

Minister Finansów przedstawił stanowisko, zgodnie z którym w świetle art. 4 ust. 2 w związku z art. 5 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, za podatnika VAT może być uznany podmiot prawa publicznego taki jak jednostka organizacyjna gminy, gdy wykonuje czynności w charakterze innym niż organ władzy publicznej w rozumieniu art. 13 dyrektywy 2006/112/WE, niezależnie od tego, czy spełnia warunek samodzielności (niezależności) przewidziany w art. 9 ust. 1 tej dyrektywy.

Z kolei zdaniem Grecji, w przypadku gdy jednostka gminna nie występuje jako organ władzy publicznej, lecz jako podmiot gospodarczy, transakcje wykonywane przez tę jednostkę powinny być opodatkowane podatkiem VAT albo w imieniu jednostki (jako odrębnego podmiotu), albo w imieniu gminy. Jednocześnie Grecja uznała, że ustalenie tego, czy przy uwzględnieniu organizacji krajowej jednostka prowadzi samodzielną działalność należy do sądu krajowego. Natomiast zgodnie ze stanowiskiem przedstawionym przez Komisję Europejską art. 9 ust. 1 oraz art. 13 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE należy interpretować w ten sposób, że jednostka organizacyjna gminy nie może być uznana za podatnika VAT w sytuacji, gdy wykonuje czynności w charakterze innym niż organ władzy publicznej w rozumieniu art. 13 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE, jeżeli nie spełnia warunku samodzielności przewidzianego w art. 9 ust. 1 tej dyrektywy.

500 pytań o VAT - odpowiedzi z interpretacjami MF

W rozprawie poza pełnomocnikiem Polski udział wzięli również pełnomocnicy reprezentujący Gminę Wrocław, Ministra Finansów oraz Komisję Europejską.

Na rozprawie pełnomocnik Polski podkreślił, że kwestia kwalifikacji jednostek budżetowych na gruncie podatku VAT ma dla Polski ogromne znaczenie systemowe i praktyczne. Pełnomocnik wskazał, że w polskim systemie prawnym funkcjonuje ponad 60 tysięcy państwowych i samorządowych jednostek budżetowych, które dotychczas dla celów podatku VAT były uznawane za jednostki samodzielne. Pełnomocnik zwrócił przy tym uwagę, że ograniczenie odpowiedzi Trybunału Sprawiedliwości do kwestii obowiązywania przesłanki samodzielności z pominięciem kwestii interpretacji tej przesłanki byłoby sztuczne i nie odpowiadało potrzebom sądu odsyłającego.

Dodatkowo pełnomocnik podkreślił, że udzielenie użytecznej odpowiedzi nie wymaga dokonywania przez Trybunał Sprawiedliwości wykładni polskiego prawa – wszystkie cechy jednostek budżetowych istotne z punktu widzenia ich samodzielności zostały bowiem wskazane przez sąd odsyłający w uzasadnieniu wniosku prejudycjalnego oraz przez uczestników w uwagach na piśmie. Jednocześnie pełnomocnik zwrócił uwagę, że status organów władzy państwowej jedynie w niewielkim stopniu był przedmiotem orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości. Pełnomocnik wskazał w tym względzie, że orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości w szczególności nie odnosi się do kwestii samodzielności organów władzy jako podatników podatku VAT. Pełnomocnik odniósł się również do argumentacji przedstawionej przez Komisję Europejską w uwagach na piśmie. W tym względzie pełnomocnik zwrócił przede wszystkim uwagę, że ryzyko gospodarcze, wskazywane przez Komisję Europejska jako główna cecha, która powinna przesądzać o samodzielności zarówno przedsiębiorcy, jak i organu władzy, nie może być w automatyczny sposób stosowane do organów władzy publicznej. W przypadku organów władzy publicznej działalność gospodarcza, o ile w ogóle występuje, ma charakter jedynie uboczny i jest ukierunkowana na realizację zadań publicznych, a nie na osiąganie zysku. W konsekwencji pojęcia charakterystyczne dla działalności przedsiębiorcy, takie jak zysk, strata i ryzyko gospodarcze, mają w ocenie pełnomocnika jedynie marginalne znaczenie w przypadku organów władzy. Trudno je zatem uznać za wyznacznik jego samodzielności. Zdaniem pełnomocnika to nie ryzyko gospodarcze, ale inne cechy organów władzy, takie jak wyodrębnienie organizacyjne, materialne i prawne, powinny decydować o samodzielności tych organów.

Pełnomocnicy Gminy Wrocław, Ministra Finansów oraz Komisji Europejskiej w swoich wystąpieniach podtrzymali dotychczasowe stanowiska.