Rozliczenie roczne osób fizycznych - w praktyce

Na kim ciąży obowiązek złożenia zeznania rocznego

Zeznanie podatkowe muszą złożyć wszystkie osoby, które według przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych są podatnikami tego podatku. Są to przede wszystkim osoby fizyczne, mające miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i tym samym zobowiązane do opodatkowania całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania. Do rozliczenia dochodów osiągniętych w Polsce zobowiązane są także osoby niemające miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Podatku od dochodu uzyskanego za granicą nie muszą natomiast rozliczać w Polsce członkowie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych oraz inne osoby korzystające z przywilejów i immunitetów dyplomatycznych lub konsularnych na podstawie umów lub powszechnie uznanych zwyczajów międzynarodowych. Zwolnieniem tym objęci są również członkowie ich rodzin pozostający z nimi we wspólnocie domowej, jeżeli nie są obywatelami polskimi i nie mają stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Ilustracją wątpliwości podatników co do konieczności złożenia zeznania rocznego może być pytanie podatniczki, polskiej obywatelki mającej stałe zameldowanie w Niemczech, o możliwość dokonania rozliczenia w Niemczech wraz z mężem, obywatelem Niemiec. W sytuacji gdy uczy się ona w Polsce i w związku z tą nauką jest zatrudniona na umowę o pracę do czasu jej ukończenia (przebywa w Polsce od poniedziałku do piątku), jest zobowiązana złożyć zeznanie podatkowe.

Takiej odpowiedzi udzielił Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w piśmie z 17 czerwca 2004 r., nr PD- -F/415-128/04, stwierdzając m.in.: W myśl przepisu art. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 z późn.zm.) obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach.

Podatnicy, którzy jako formę opodatkowania swoich dochodów wybrali ryczałt ewidencjonowany (zarówno przedsiębiorcy, jak i osoby osiągające przychody z najmu, podnajmu, dzierżawy i poddzierżawy), byli zobligowani do złożenia oddzielnego zeznania (PIT-28) w terminie do 31 stycznia 2005 r.

Zatem samodzielnego rozliczenia się z fiskusem muszą dokonać zwłaszcza osoby, które:

1) zmieniły w ciągu roku pracę lub przeszły na emeryturę,

2) pracują w więcej niż jednym zakładzie pracy,

3) prowadzą działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych lub w formie liniowej,

4) osiągają dochody z najmu i dzierżawy, opodatkowane na zasadach ogólnych (czyli według skali),

5) chcą kontynuować korzystanie z ulg mieszkaniowych lub dokonać odliczeń z tytułu darowizn,

6) chcą się rozliczyć wspólnie z małżonkiem albo na zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci.

Do grupy tej zaliczają się również emeryci i renciści mający poza emeryturą bądź rentą jeszcze inne dochody (np. z umów zlecenia lub o dzieło, z honorariów autorskich, najmu).

Powstaje pytanie, czy jeśli nie osiągnie się w roku podatkowym żadnych dochodów albo osiągnięte dochody nie przekraczają kwoty wolnej od podatku, istnieje konieczność złożenia zeznania rocznego.

W pierwszym przypadku odpowiedź jest oczywiście negatywna – nie ma obowiązku złożenia zeznania w sytuacji braku jakichkolwiek dochodów, chyba że osoba taka poniosła wydatki mieszkaniowe objęte ulgami na zasadzie praw nabytych. Wydatki te bowiem podlegają odliczeniu od podatku obliczonego za lata następne, aż do ich całkowitego odliczenia, jeśli kwota przysługujących z tytułu ich poniesienia odliczeń przekracza kwotę podatku przypadającego od danego podatnika. Zatem osoba, która złoży zeznanie tak zwane zerowe i wykaże w nim odliczenie od podatku przysługujące jej z tytułu poniesienia wspomnianych wydatków, będzie mogła kontynuować korzystanie z ulgi w latach następnych, kiedy osiągnie dochody pozwalające na dokonanie odliczeń.

Natomiast w przypadku gdy osiągnięte dochody nie przekroczyły kwoty wolnej od podatku (w 2004 r. to kwota 2790 zł), wówczas trzeba złożyć zeznanie. Można bowiem w ten sposób odzyskać pieniądze zapłacone w ciągu roku w formie zaliczki od tych dochodów, a w przypadku poniesienia wydatków na cele mieszkaniowe objęte ulgami na zasadzie praw nabytych – kontynuować odliczenia z tego tytułu w latach następnych.

Ustawodawca przewidział preferencyjne zasady rozliczeń dla niektórych podatników. Należą do nich małżonkowie i osoby samotnie wychowujące dzieci.

W odniesieniu do małżonków preferencyjne traktowanie polega na tym, że mają oni prawo do określenia podatku rocznego na imię obojga w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków.

Co do zasady małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu od swoich dochodów. Jednak mogą oni podjąć decyzję o wspólnym opodatkowaniu, o ile spełnią określone warunki:

1) małżeństwo musi trwać przez cały rok podatkowy (który jest równy kalendarzowemu),

2) pomiędzy małżonkami istnieje wspólność majątkowa (powstaje ona z mocy prawa z chwilą zawarcia małżeństwa, chyba że małżonkowie ją wyłączyli zawierając odrębną umowę, zwaną intercyzą).

Na tym tle rodzi się pytanie, czy małżonkowie mogą się rozliczać wspólnie, jeżeli wspólność majątkowa nie istniała między nimi przez cały rok podatkowy, a są przez cały rok podatkowy małżeństwem.

Na tak postawione pytanie pozytywnej odpowiedzi udzielił Pierwszy Urząd Skarbowy w Bielsku-Białej w piśmie z 20 kwietnia 2004 r., nr PDOF-/415/17/2004, w którym stwierdzono, co następuje:

Mają zatem Państwo prawo do określenia podatku rocznego za 2003 r. na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków.

Jeśli zatem powyższe warunki są spełnione, to aby móc opodatkować się wspólnie, małżonkowie muszą przede wszystkim skutecznie złożyć wniosek o wspólne opodatkowanie w zeznaniu rocznym (przez zaznaczenie w poz. 6 formularza PIT-36 i 37 kwadratu „Wspólnie z małżonkiem”) oraz podpisać zeznanie składane wspólnie (w części M formularza PIT-36 lub w częś- ci I formularza PIT-37).

Wniosek o wspólne opodatkowanie małżonkowie muszą złożyć w terminie złożenia zeznania, czyli zasadniczo do końca kwietnia roku następnego za rok poprzedni. Ponieważ w 2005 r. 30 kwietnia przypada w sobotę, to termin ten ulega przesunięciu na poniedziałek 2 maja. Jeśli małżonkowie złożyliby taki wniosek po upływie ustawowego terminu, to nie zostanie on niestety uwzględniony.

Przykład

Państwo Kalinowscy za 2003 r. rozliczyli się odrębnie na podstawie otrzymanych od płatników informacji PIT-11 oraz PIT-8B (dochody żadnego z nich nie przekroczyły pierwszego progu skali podatkowej). Pod koniec 2004 r. okazało się, że pan Kalinowski otrzymał skorygo- wany PIT-11, z którego wynikało że jego dochody są znacznie wyższe, a uwzględnienie tych dochodów w łącznej kwocie dochodów wykazanych w zeznaniu spowoduje, że pan Kalinowski przekroczy drugi próg skali podatkowej, co będzie skutkować koniecznością dopłacenia sporej kwoty podatku.

Podkreślić należy, że warunkiem wspólnego rozliczenia nie jest osiąganie dochodów przez obydwoje małżonków. Prawo do wspólnego rozliczenia przysługuje bowiem także małżonkom, jeśli jeden z nich nie osiąga żadnych dochodów lub też wprawdzie je osiągnął, ale ich wysokość nie przekroczyła kwoty wolnej od podatku.

Prawa do wspólnego rozliczenia nie wyłącza też prowadzenie działalności gospodarczej przez jednego (lub obydwoje) małżonków, chyba że co najmniej jeden z małżonków wybrał liniową formę opodatkowania dochodów osiąganych z tej działalności albo w stosunku do co najmniej jednego z małżonków mają zastosowanie przepisy ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. Oznacza to, że jeśli co najmniej jeden z małżonków wybrał opodatkowanie dochodów z działalności gospodarczej w formie ryczałtu ewidencjonowanego lub karty podatkowej, to nie będzie możliwe skorzystanie ze wspólnego rozliczenia. Nie ma przy tym obecnie znaczenia fakt osiągania (bądź nie) jakichkolwiek dochodów z prowadzonej działalności. Potwierdzają to interpretacje wydawane przez organy podatkowe.

Na przykład Dyrektor Izby Skarbowej w Gdańsku na pytanie podatnika o możliwość wspólnego rozliczenia się z żoną, w sytuacji gdy prowadząc pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną w formie karty podatkowej w roku 2002 zgłosił przerwę w prowadzeniu tej działalności i do chwili obecnej nie podjął (po przerwie) prowadzenia tej działalności, w piśmie nr BI/005/0242/04 odpowiedział następująco:

... Stosownie do treści art. 6 ust. 2 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) małżonkowie podlegający obowiązkowi podatkowemu, o którym mowa w art. 3 ust. 1, między którymi istnieje wspólność majątkowa, pozostający w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy, mogą być jednak, z zastrzeżeniem ust. 8, na wniosek wyrażony we wspólnym zeznaniu rocznym opodatkowani łącznie od sumy swoich dochodów, określonych zgodnie z art. 9 ust. 1, po uprzednim odliczeniu, odrębnie przez każdego z małżonków, kwot określonych w art. 26; w tym przypadku podatek określa się na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków, z tym że do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w ustawie.

• oboje podlegali nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu,

• przez cały rok podatkowy pozostawali w związku małżeńskim,

• istniała między nimi wspólność majątkowa.

Jednakże, jak stanowił art. 6 ust. 8 usta- wy z dnia 26.07.1991 r., zasada wyrażona w ust. 2 nie miała zastosowania, jeżeli jeden z małżonków uzyskał dochody (przychody) opodatkowane na zasadach określonych w ustawie z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. Nr 144, poz. 930 z późn.zm).

Z przytoczonych wyżej przepisów wynikało, że prawo do wspólnego opodatkowania swoich dochodów przysługiwało małżonkom, pod warunkiem że żadne z nich nie uzyskało w 2002 r. przychodów (dochodów) z działalności gospodarczej opodatkowanej zryczałtowanym podatkiem dochodowym.

Od 1 stycznia 2003 r. – w związku z treścią art. 1 pkt 5 noweli z 27 lipca 2002 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 141, poz. 182) – uległ zmianie zapis art. 6 ust. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z nowym brzmieniem tego przepisu sposób opodatkowania, o którym mowa w ust. 2 i 4, nie ma zastosowania w sytuacji, gdy chociażby do jednego z małżonków, osoby samotnie wychowującej dzieci lub do jej dziecka mają zastosowanie przepisy ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

Pamiętać też trzeba, że jeśli co najmniej jeden z małżonków wybrał liniowe opodatkowanie dochodów z prowadzonej działalności gospodarczej, to wspólne opodatkowanie nie będzie również możliwe, gdy oprócz dochodów z działalności małżonek ten osiągnął dochody z innych źródeł, opodatkowane na zasadach ogólnych (np. ze stosunku pracy, z umów zlecenia lub o dzieło, z praw autorskich itp.).

Tadeusz Winiarski jest przedsiębiorcą. W 2004 r. wybrał opodatkowanie dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej w formie liniowej. Ponadto jest zatrudniony w zakładzie produkcyjnym, uzyskuje także nieregularnie dochody z umów zlecenia.

Za 2004 r. pan Winiarski będzie zobligowany do złożenia dwóch zeznań:

'• na formularzu PIT-36L rozliczy dochody z prowadzonej działalności gospodarczej,

• na formularzu PIT-37 – dochody z tytułu wynagrodzenia za pracę oraz z umów zlecenia.

Prawa do wspólnego rozliczenia się nie mają także ci małżonkowie, w stosunku do których została orzeczona przez sąd separacja. Jednak w takiej sytuacji mają oni możliwość rozliczyć się na preferencyjnych zasadach przewidzianych dla osób samotnie wychowujących dzieci.

Począwszy od rozliczenia za 2004 r. osoby owdowiałe zyskały możliwość skorzystania z preferencyjnego rozliczenia przewidzianego dla małżonków. Rozliczenie jest także możliwe za rok, w którym ich małżonek zmarł, jak również wtedy, gdy zmarł on wprawdzie po zakończeniu roku podatkowego, ale przed złożeniem zeznania rocznego. W chwili śmierci tego małżonka musiały jednak być spełnione wszystkie warunki uprawniające do takiego rozliczenia (czyli inaczej – gdyby w chwili składania zeznania małżonek żył, to małżonkowie ci mieliby prawo rozliczyć się wspólnie).

Zniesiona tym samym została wieloletnia dyskryminacja tej grupy podatników. Korzystna zmiana przepisów w tym zakresie jest skutkiem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 4 maja 2004 r., uznającego wyłączenie prawa do wspólnego rozliczenia w stosunku do tych osób za sprzeczne z konstytucją.

Pamiętać jednak należy, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie dotyczy lat wcześniejszych. Oznacza to, że jeśli dana osoba owdowiała przed 1 stycznia 2004 r., to nie będzie mogła złożyć korekty zeznania w celu skorzystania z zasad preferencyjnych.

W wyniku przeprowadzonej kontroli zeznania rocznego za 2001 r. państwu Jabłońskim odmówiono prawa do wspólnego rozliczenia się, wydając w związku z tym decyzję określającą im należny podatek, która stała się decyzją ostateczną. Pan Jabłoński w styczniu 2003 r. zmarł. Mimo iż pani Jabłońska owdowiała przed 1 stycznia 2004 r., a rozlicze- nie dotyczy 2001 r., to będzie mogła skorzystać z preferencyjnych zasad rozliczenia podatku. Jej sprawa zakończona została bowiem ostateczną decyzją o odmowie prawa do wspólnego rozliczenia. Będzie zatem miała prawo złożyć wniosek o wznowienie postępowania w tej sprawie.

Na zasadach preferencyjnych mają również prawo rozliczać się osoby samotnie wychowujące dzieci, które osiągają dochody opodatkowane na zasadach ogólnych.

Na wniosek tych osób wyrażony w zeznaniu rocznym podatek ustalany jest w podwójnej wysokości od połowy osiągniętych przez nie dochodów.

Nie ma też znaczenia, z jakiego źródła osiągany jest dochód (np. umowa o pracę, umowa zlecenia czy o dzieło, emerytura bądź renta, działalność gospodarcza), pod warunkiem że dochody z tego źródła podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się rodzica lub opiekuna prawnego dziecka, jeśli osoba ta jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów. Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się również osobę pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

Pojęcie „wychowywania” dzieci przybliżyła podatnikom Izba Skarbowa w Gdańsku w piśmie z 1 września 2004 r., nr BI/005- -0533/04. Izba potwierdziła obojgu rodzicom prawo do preferencyjnego sposobu rozliczenia podatku w 2003 r. przewidzianego dla osób samotnie wychowujących dzieci, w sytuacji gdy ojciec i matka dzieci są osobami stanu wolnego, a podatnik, będący ojcem dwojga dzieci, nie prowadził w 2003 r. wspólnego gospodarstwa domowego z ich matką, przy czym zarówno ojciec, jak i matka mieli pod opieką po jednym dziecku.

Izba Skarbowa stwierdziła w nim między innymi, że:

(…) Na podstawie art. 6 ust. 5 ustawy z 26 lipca 1991 r. za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się jednego z rodziców albo opiekuna prawnego, jeżeli osoba ta jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów. Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się również osobę pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

Prawo do skorzystania z preferencyjnych zasad obliczenia podatku dochodowego, tzn. ustalania w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów rodzica i małoletnich dzieci (z wyjątkiem dochodów z ich pracy i stypendiów oraz dochodów z przedmiotów oddanych im do swobodnego użytku), przysługuje pod warunkiem spełnienia łącznie przesłanek określonych art. 6 ust. 4, 5, 8 i 10 ustawy z 26 lipca 1991 r.

Reasumując, zasada preferencyjnego sposobu opodatkowania, przewidziana dla osób samotnie wychowujących dzieci, przysługuje osobie, która oprócz kosztów jego utrzymania ponosi również wszelkie konsekwencje wychowawcze.

Prawo to zatem będzie przysługiwać np. osobie, która w trakcie roku zawarła związek małżeński (nie będzie ona natomiast mogła skorzystać ze wspólnego rozliczenia z małżonkiem). Nie ma też znaczenia, ile dzieci pozostaje na utrzymaniu takiej osoby – podatek jest bowiem obliczany tak samo zarówno w przypadku wychowywania jednego, jak i większej liczby dzieci.

Ten sposób rozliczenia ma także zastosowanie w przypadku osób samotnie wychowujących dzieci (bez względu na ich wiek), na które, zgodnie z odrębnymi przepisa- mi, pobierany był zasiłek pielęgnacyjny. Dotyczy to również dzieci do ukończenia 25 lat uczących się w szkołach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty lub w przepisach o szkolnictwie wyższym, lub w przepisach o wyższych szkołach zawodowych, jeżeli w roku podatkowym dzieci te nie uzyskały dochodów, z wyjątkiem dochodów wolnych od podatku dochodowego, renty rodzinnej oraz dochodów w wysokości niepowodującej obowiązku zapłaty podatku.

Trzeba podkreślić, że przepisy nie wymagają, aby dorosłe dziecko uczyło się lub studiowało w systemie dziennym. Może ono zatem kształcić się w systemie zaocznym lub wieczorowym, lub też studiować tylko przez część roku (na przykład z powodu podjęcia pracy czy skreślenia z listy studentów z powodu niezaliczenia egzaminów). Nie spowoduje to utraty przez jego rodzica lub opiekuna prawa do preferencyjnego rozliczenia. Prawo to przysługiwać będzie również w przypadku, gdy dziecko w trakcie roku podatkowego ukończy 25 lat.

Tak samo utraty tego prawa nie spowoduje osiągnięcie przez takie dziecko nawet wszystkich z ww. dochodów (np. otrzymanie renty rodzinnej po zmarłym rodzicu, stypendium za wyniki w nauce i nagrody w konkursie, opodatkowanej 10% zryczałtowanym podatkiem dochodowym).

Potwierdził to Dyrektor Izby Skarbowej w Olsztynie Ośrodek Zamiejscowy w Elblągu w piśmie z 17 maja 2004 r., nr PDF/E/005--1-83/04, odpowiadając na pytanie podatnika w sprawie możliwości rozliczenia się jako osoba samotnie wychowująca dzieci w rocznym zeznaniu podatkowym wspólnie z dzieckiem w sytuacji uzyskiwania dochodów z działalności gospodarczej opodatkowanej zryczałtowanym podatkiem dochodowym.

Podkreślił w nim między innymi, że (…) W myśl art. 6 ust. 4 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) od osób samotnie wychowujących w roku podatkowym:

1. dzieci małoletnie,

2. dzieci bez względu na wiek, na które, zgodnie z odrębnymi przepisami, pobierany był zasiłek pielęgnacyjny,

– podatek może być określony, z zastrzeżeniem ust. 8, na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym, w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci, z uwzględnieniem art. 7, z tym że do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w tej ustawie.

Zaznacza się, iż w omawianym przypadku ma zastosowanie art. 6 ust. 4 pkt 1, a nie pkt 3, jak powołał organ podatkowy (dziecko małoletnie).

Za osobę samotnie wychowującą dzieci uważa się jednego z rodziców albo opiekuna prawnego, jeżeli osoba ta jest panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów. (...) – zgodnie z postanowieniami art. 6 ust. 5 powołanej wyżej ustawy.

Zgodnie natomiast z art. 6 ust. 8 cytowanej powyżej ustawy, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2003 roku – sposób opodatkowania, o którym mowa w ust. 2 i 4, nie ma zastosowania w sytuacji, gdy chociażby do jednego z małżonków, osoby samotnie wychowującej dzieci lub do jej dziecka mają zastosowanie przepisy ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U. z 1998 r. Nr 144, poz. 930 ze zm.).

Prawo to jest jednak wyłączone, jeśli osoba samotnie wychowująca dziecko zdecydowała się na wybór liniowej formy opodatkowania w odniesieniu do dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Mariola Kwiecińska jest osobą stanu wolnego i samotnie wychowuje syna. Źródłem jej dochodów jest pozarolnicza działalność gospodarcza. Oprócz tego uzyskuje niewielkie dochody z umów zlecenia. Pani Mariola na 2004 r. wybrała liniową formę opodatkowania w odniesieniu do dochodów z działalności gospodarczej. Taka decyzja sprawiła, że nie będzie ona mogła rozliczyć się jako osoba samotnie wychowująca dziecko.

Podobnie jak w przypadku małżonków, wybór preferencyjnego sposobu opodatkowania musi nastąpić w ustawowym terminie, który jest terminem nieprzywracalnym. Późniejsza zmiana sposobu opodatkowania nie będzie więc możliwa, a złożony w tej sprawie wniosek będzie bezskuteczny. Potwierdził to Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 19 października 2001 r., sygn. akt I SA/Gd 1543/99 (opubl. LEX nr 53881): (…) Obowiązujące przepisy nie przewidują wycofania złożonej deklaracji podatkowej i dokonywania innego sposobu opodatkowania po terminie do składania zeznań podatkowych, terminy te wynikają z prawa materialnego i nie można ich przywracać ani zmieniać zaszłości podatkowych, mających wpływ na ustalone już i obliczone podatki od osób fizycznych. Korzystanie z preferencyjnego obliczania podatku dochodowego dla osób samotnie wychowujących dzieci zależy od swobodnej decyzji podatnika, jest jego uprawnieniem, a nie obowiązkiem.

Podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznanie, według ustalonego wzoru, o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym.

Jednak ostateczny termin do złożenia zeznania za 2004 r. upłynie w poniedziałek – 2 maja 2005 r., gdyż 30 kwietnia przypada w sobotę. W takim przypadku termin automatycznie ulega przesunięciu na pierwszy dzień roboczy. Będzie to ostatni dzień na złożenie zeznania i ewentualne wpłacenie należnego podatku.

Zeznanie może być złożone bezpośrednio we właściwym urzędzie bądź wysłane pocztą, listem poleconym. W tym drugim przypadku trzeba będzie dodatkowo ponieść koszty wysyłki, a w razie zapłaty podatku za pomocą przekazu pocztowego – również koszty jego nadania.

Podatek można również zapłacić bezpośrednio gotówką w kasie urzędu skarbowego. Jednak mogą to uczynić jedynie podatnicy nieprowadzący działalności gospodarczej. Przedsiębiorcy ten sposób zapłaty mogą zastosować tylko w odniesieniu do podatków niezwiązanych z prowadzoną działalnością gospodarczą. Co do zasady bowiem, przedsiębiorcy prowadzący działalność gospodarczą i mający obowiązek prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów albo ksiąg rachunkowych są zobowiązani do zapłaty podatków (zaliczek na podatek) w formie bezgotówkowej (tj. polecenia przelewu). W tej samej formie są oni zobowiązani regulować należności z tytułu podatków (zaliczek na podatek) pobieranych przez nich jako płatników (np. z umów o pracę, zlecenia czy o dzieło).

Należy pamiętać, że za termin dokonania płatności podatku uważa się:

• przy zapłacie gotówką – dzień wpłacenia podatku (zaliczki na podatek) w kasie urzędu skarbowego lub na rachunek urzędu w banku, placówce pocztowej, spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej albo dzień pobrania podatku przez płatnika lub inkasenta,

• w obrocie bezgotówkowym – dzień obciążenia rachunku bankowego podatnika lub rachunku podatnika w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, na podstawie polecenia przelewu.

Poruszając zagadnienie zapłaty podatku (zaliczek na podatek), należy również przybliżyć obowiązujące zasady zaokrąglania. W przypadku podatku dochodowego od osób fizycznych podstawa opodatkowania ulega zaokrągleniu do pełnych złotych, zaś sam podatek – do pełnych dziesiątek groszy – w następujący sposób:

1) jeśli chodzi o podstawę opodatkowania – to kwoty wynoszące mniej niż 50 gr pomija się, zaś wynoszące 50 i więcej groszy – podwyższa się do pełnych złotych,

2) w odniesieniu do podatku – kwoty wynoszące mniej niż 5 groszy pomija się, zaś wynoszące 5 i więcej groszy – podwyższa się do pełnych dziesiątek groszy.

Podatnicy niemający w Polsce miejsca zamieszkania (a więc objęci ograniczonym obowiązkiem podatkowym), jeżeli osiągnęli dochody ze źródeł przychodów położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez pośrednictwa płatników lub za pośrednictwem płatników nieobowiązanych do dokonania rocznego obliczenia podatku, lub osiągnęli dochody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych i z realizacji praw z nich wynikających oraz z odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną oraz z tytułu objęcia udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część (a więc określone w art. 30b updof), i zamierzają opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed terminem złożenia zeznania rocznego – są obowiązani złożyć zeznanie (lub zeznania) za rok podatkowy urzędowi skarbowemu właściwemu w sprawach opodatkowania osób zagranicznych przed opuszczeniem terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Podatnicy objęci ograniczonym obowiązkiem podatkowym, uzyskujący z zagranicy dochody z pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie stosunku pracy, są obowiązani w ciągu trzech miesięcy po przekroczeniu okresu, który zgodnie z umową o unikaniu podwójnego opodatkowania stanowi warunek wyłączenia z opodatkowania dochodów, złożyć zeznanie o wysokości dochodów z pracy uzyskanych w roku poprzedzającym rok podatkowy i wpłacić należny podatek. Jeżeli zamierzają opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed terminem złożenia zeznania podatkowego, są obowiązani złożyć je przed opuszczeniem terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Powstaje pytanie, czy jest możliwe wcześniejsze (tj. przed upływem roku podatkowego) złożenie zeznania przez osobę objętą nieograniczonym obowiązkiem podatkowym zamierzającą na stałe opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Na tak postawione pytanie negatywnej odpowiedzi udzielił Pierwszy Urząd Skarbowy w Częstochowie w piśmie z 5 marca 2004 r., nr PBII/Z/415/4/2004. Stwierdził w nim między innymi, że zgodnie z art. 45 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.) podatnicy są obowiązani składać urzędom skarbowym zeznania według ustalonego wzoru, o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, w terminie do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, z zastrzeżeniem ust. 7 i 8, które to dotyczą nierezydentów.

Warto też zastanowić się, jakie ewentualnie konsekwencje wywołałoby złożenie zeznania podatkowego po upływie ustawowego terminu do jego złożenia.

W tej kwestii wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny Ośrodek Zamiejscowy w Katowicach w wyroku z 30 października 2002 r., sygn. akt: I SA/Ka 1630/01 (opubl. POP 2003/2/30). Sąd stwierdził, że złożenie przez podatnika rocznego zeznania podatkowego po terminie przewidzianym w art. 45 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i art. 161 Ordynacji podatkowej nie powoduje jego bezskuteczności, jednak może podlegać sankcjom przewidzianym w Kodeksie karnym skarbowym, w szczególności podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe na podstawie art. 56 § 4 Kodeksu karnego skarbowego.

Podatnicy są zobowiązani złożyć zeznanie podatkowe w urzędzie skarbowym właściwym według miejsca zamieszkania (a nie na przykład położenia zakładu pracy czy siedziby firmy).

Podkreślić należy, że decyduje faktyczne miejsce zamieszkania podatnika. Jeśli więc dana osoba miała w jednej miejscowości stałe zameldowanie, a była równocześnie zameldowana czasowo gdzie indziej, to zeznanie podatkowe powinna złożyć w tym urzędzie skarbowym, w którego okręgu faktycznie mieszkała w ostatnim dniu roku podatkowego.

Ilustracją wątpliwości co do właściwości urzędu skarbowego w zakresie złożenia zeznania rocznego jest pytanie podatnika skierowane do Urzędu Skarbowego Warszawa Bielany. Podatnik zapytał, gdzie powinien rozliczyć się z przychodów uzyskanych w roku podatkowym, w sytuacji gdy do 29 grudnia 2003 r. był zameldowany w Legionowie i pod tym adresem mieszkał jeszcze do 10 stycznia 2004 r., ale od 29 grudnia 2003 r. był zameldowany w Łomiankach.

Organ podatkowy potwierdził konieczność rozliczenia się w Legionowie w piśmie z 19 lutego 2004 r., nr US32/PDL/415/07/04. Stwierdził w nim, że zagadnienie właściwości miejscowej organów podatkowych regulują w szczególności: ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zmianami) oraz rozporządzenie Ministra Finansów z 24 grudnia 2002 r. (Dz.U. Nr 240, poz. 2069).

Jeśli małżonkowie rozliczający się wspólnie mają różne miejsca zamieszkania, to zeznanie składają tylko w jednym, wybranym przez siebie urzędzie, właściwym według miejsca zamieszkania jednego z nich.

Katarzyna Wiśniewska w grudniu 2003 r. wyszła za mąż. Przez cały 2004 r. mieszkała z mężem na zmianę u swoich i jego rodziców, oczekując na własne mieszkanie. Każde z małżonków było zameldowane u swoich rodziców.

Rozliczenie podatku należnego za dany rok podatkowy należy rozpocząć od wyboru właściwego formularza zeznania. Od 2004 r. w związku z wprowadzeniem liniowej formy opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej (art. 30c updof) oraz odrębnym trybem opodatkowania niektórych przychodów z kapitałów pieniężnych (art. 30b updof) może zaistnieć konieczność złożenia więcej niż jednego zeznania podatkowego.

Ustawodawca w 2004 r. przewidział cztery formularze zeznań podatkowych – PIT-36, PIT-36L, PIT-37 oraz PIT-38. Do każdego z nich podatnik obowiązany jest dołączyć stosowne załączniki.

I. Formularz PIT- 36 jest przeznaczony dla podatników, którzy w roku podatkowym uzyskali przychody (dochody) opodatkowane na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej i nie wypełniają zeznania PIT-37, tj. podatników, którzy niezależnie od liczby źródeł przychodów:

1) prowadzili:

  – pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej,

  – działy specjalne produkcji rolnej,

2) uzyskali przychody:

  – z najmu, dzierżawy lub poddzierżawy, albo z umów o podobnym charakterze, opodatkowane na ogólnych zasadach,

  – od których byli obowiązani samodzielnie opłacać zaliczki na podatek,

  – ze źródeł przychodów położonych za granicą,

  – z innych źródeł, opodatkowanych na zasadach ogólnych przy zastosowaniu skali podatkowej, od których ani płatnik, ani podatnik w ciągu roku podatkowego nie miał obowiązku odprowadzenia zaliczek,

3) korzystają z odliczeń z tytułu premii inwestycyjnej,

4) korzystają ze zwolnienia (tzw. kredytu podatkowego), na podstawie art. 44 ust. 7a updof,

5) sporządzili remanent likwidacyjny w grudniu roku podatkowego,

6) są obowiązani doliczyć do swoich dochodów dochody małoletnich dzieci (np. rentę rodzinną).

W przypadku podatników wnoszących o wspólne opodatkowanie dochodów małżonków, jeden z powyższych warunków musi spełniać co najmniej jeden z małżonków. Formularz PIT-36 przeznaczony jest zarówno dla podatników opodatkowujących swoje dochody indywidualnie, jak i łącznie z dochodami małżonka albo w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci. Wybór sposobu opodatkowania podatnicy wskazują w poz. 6, zaznaczając odpowiedni kwadrat.

Do PIT-36 powinny zostać dołączone odpowiednie załączniki. Są to:

1) PIT-B – informacja o wysokości dochodu (straty) z działalności gospodarczej,

2) PIT-Z – informacja o wysokości dochodu (straty) z działalności gospodarczej składana przez podatników korzystających z tzw. kredytu podatkowego,

3) PIT-M – informacja o dochodach małoletnich dzieci (podlegających łącznemu opodatkowaniu z dochodami rodziców),

4) PIT-D – informacja o odliczeniach wydatków mieszkaniowych,

5) PIT-2K – oświadczenie o wysokości wydatków związanych z inwestycją służącą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych – składana przez podatników po raz pierwszy korzystających z tzw. ulgi odsetkowej,

6) PIT-O – informacja o odliczeniach od dochodu i od podatku (innych niż odliczenia wydatków mieszkaniowych),

7) NIP-1 lub NIP-3 – zgłoszenia identyfikacyjne (w przypadku aktualizacji danych),

8) sprawozdanie finansowe – składane przez podatników prowadzących księgi rachunkowe.

II. Formularz PIT-36L składają podatnicy, którzy wybrali opodatkowanie dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej 19% stawką liniową. Jest on przeznaczony wyłącznie dla osób rozliczających się indywidualnie (z racji braku prawa do wspólnego rozliczenia z małżonkiem).

Załącznikami, które są dołączane do PIT-36L, są:

1) PIT-B – dołączany jedynie w przypadku, gdy część K i/lub L zeznania PIT-36L nie jest wystarczająca do uwzględnienia danych ze wszystkich prowadzonych ksiąg lub spółek,

2) PIT-Z – informacja o wysokości dochodu (straty) z działalności gospodarczej składana przez podatników korzystających z tzw. kredytu podatkowego. Do zeznania PIT-36L składanego za 2004 r. podatnicy nie dołączają tej informacji,

3) NIP-1 lub NIP-3 – zgłoszenia identyfikacyjne (w przypadku aktualizacji danych),

4) sprawozdanie finansowe – składane przez podatników prowadzących księgi rachunkowe

III. Formularz PIT-37 składają podatnicy, którzy w roku podatkowym:

1) wyłącznie za pośrednictwem płatnika uzyskali przychody ze źródeł położonych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, opodatkowane na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej, a w szczególności z tytułu:

  – wynagrodzeń i innych przychodów ze stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej,

  – emerytur lub rent krajowych (w tym rent strukturalnych, rent socjalnych),

  – świadczeń przedemerytalnych, zasiłków przedemerytalnych,

  – dniówek obrachunkowych i innych przychodów z tytułu członkostwa w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych lub innych spółdzielniach zajmujących się produkcją rolną,

  – zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego,

  – stypendiów,

  – przychodów z działalności wykonywanej osobiście (m.in. z umów zlecenia, kontraktów menedżerskich, zasiadania w radach nadzorczych, pełnienia obowiązków społecznych, działalności sportowej),

  – przychodów z praw autorskich i innych praw majątkowych,

  – świadczeń wypłaconych z Funduszu Pracy lub z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

  – należności za pracę przysługujących tymczasowo aresztowanym oraz skazanym, oraz

2) nie prowadzili pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej na ogólnych zasadach przy zastosowaniu skali podatkowej oraz działów specjalnych produkcji rolnej, oraz

3) nie są obowiązani doliczać do dochodów własnych dochodów małoletnich dzieci.

Formularz PIT-37 przeznaczony jest zarówno dla podatników opodatkowujących swoje dochody indywidualnie, jak i łącznie z dochodami małżonka albo w sposób przewidziany dla osób samotnie wychowujących dzieci. W przypadku podatników wnoszących o wspólne opodatkowanie dochodów małżonków powyższe warunki dotyczą obojga małżonków. Wybór sposobu opodatkowania podatnicy wskazują w poz. 6, zaznaczając odpowiedni kwadrat.

Do formularza PIT-37 są przewidziane następujące załączniki:

1) PIT-D – informacja o odliczeniach wydatków mieszkaniowych,

2) PIT-2K – oświadczenie o wysokości wydatków związanych z inwestycją służącą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych – składana przez podatników po raz pierwszy korzystających z tzw. ulgi odsetkowej,

3) PIT-O – informacja o odliczeniach od dochodu i od podatku (innych niż odliczenia wydatków mieszkaniowych),

4) NIP-1 lub NIP-3 – zgłoszenia identyfikacyjne (w przypadku aktualizacji danych).

IV. Formularz PIT-38 przeznaczony jest dla podatników, którzy w roku podatkowym uzyskali przychody z odpłatnego zbycia:

– papierów wartościowych,

– pochodnych instrumentów finansowych oraz realizacji praw z nich wynikających,

– pożyczonych papierów wartościowych (tzw. sprzedaż krótka),

– udziałów w spółkach mających osobowość prawną.

W zeznaniu tym wykazuje się również przychody z tytułu objęcia udziałów (akcji) w spółkach mających osobowość prawną albo wkładów w spółdzielniach w zamian za wkład niepieniężny w postaci innej niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część.

Do tego zeznania podatnik w razie aktualizacji danych dołącza odpowiedni formularz NIP.

Ustawodawca zezwolił podatnikom na dalsze korzystanie z ulg związanych z wydatkami na cele mieszkaniowe – tzw. dużej ulgi budowlanej i ulgi na oszczędzanie w kasach mieszkaniowych na zasadzie praw nabytych. Jednak 2004 r. był dla wielu podatników ostatnim rokiem, w którym można było dokonywać dalszych wydatków związanych z:

• zakupem gruntu lub odpłatnym przeniesienie prawa wieczystego użytkowania gruntu pod budowę budynku mieszkalnego,

• budową budynku mieszkalnego,

• wkładem budowlanym lub mieszkaniowym do spółdzielni mieszkaniowej,

• zakupem nowo wybudowanego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego w takim budynku od gminy albo od osoby, która wybudowała ten budynek w wykonywaniu działalności gospodarczej,

• nadbudową lub rozbudową budynku na cele mieszkalne,

• przebudową strychu, suszarni albo przystosowaniem innego pomieszczenia na cele mieszkalne,

• wykończeniem lokalu mieszkalnego w nowo wybudowanym budynku mieszkalnym, do dnia zasiedlenia tego lokalu,

• systematycznym gromadzeniem oszczędności na rachunku oszczędnościowo-kredytowym w banku prowadzącym kasę mieszkaniową, według zasad określonych w odrębnych przepisach.

Kontynuacja tej ulgi w następnych latach podatkowych będzie mogła bowiem polegać jedynie na odliczaniu kwot, które nie znalazły pokrycia w podatku.

Prawo do odliczenia wydatków mieszkaniowych w ramach dużej ulgi budowlanej przysługuje również osobom, których wydatki nie znalazły pokrycia odpowiednio: w dochodzie (przychodzie) lub podatku za lata ubiegłe.

Trzeba pamiętać o tym, że ustawodawca korzystanie z ulgi obwarował licznymi ograniczeniami. W razie utraty prawa do ulgi podatnik musi do dochodu (przychodu) lub podatku należnego za rok, w którym zaistniały te okoliczności, doliczyć odpowiednio kwoty poprzednio odliczone z tego tytułu (czyli de facto – zwrócić ulgę).

Ulga ta polega na tym, że od podstawy obliczenia podatku odlicza się faktycznie poniesione w roku podatkowym wydatki na spłatę odsetek od kredytu (pożyczki) udzielonego podatnikowi objętemu nieograniczonym obowiązkiem podatkowym na sfinansowanie inwestycji mającej na celu zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych, związanej z:

• budową budynku mieszkalnego albo

• wniesieniem wkładu budowlanego lub mieszkaniowego do spółdzielni mieszkaniowej na nabycie prawa do nowo budowanego budynku mieszkalnego albo lokalu mieszkalnego w takim budynku, albo

• zakupem nowo wybudowanego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego w takim budynku od gminy albo od osoby, która wybudowała ten budynek w wykonywaniu działalności gospodarczej, albo

• nadbudową lub rozbudową budynku na cele mieszkalne lub przebudową (przystosowaniem) budynku niemieszkalnego, jego części lub pomieszczenia niemieszkalnego na cele mieszkalne, w wyniku których powstanie samodzielne mieszkanie spełniające wymagania określone w przepisach prawa budowlanego.

Oznacza to, że odliczeniu w ramach tej ulgi nie będą podlegały odsetki od kredytu zaciągniętego np. na zakup działki budowlanej czy kupno mieszkania na rynku wtórnym.

Ustawodawca przewidział następujące warunki skorzystania z odliczenia odsetek:

• kredyt (pożyczka) został udzielony podatnikowi po 1 stycznia 2002 r.,

• kredyt (pożyczka) był udzielony przez podmiot uprawniony na podstawie przepisów prawa bankowego albo przepisów o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych do udzielania kredytów (pożyczek), a z umowy kredytu (pożyczki) wynika, że dotyczy on jednej z inwestycji objętych ulgą,

• inwestycja objęta ulgą dotyczy budynków mieszkalnych lub lokali mieszkalnych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przeznaczonym pod budownictwo mieszkaniowe w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a w razie braku tego planu – określonym w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, wydanej na podstawie obowiązujących ustaw,

• inwestycja powyższa dotyczy budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego, którego budowa została zakończona nie wcześniej niż w 2002 r., a ponadto w przypadku inwestycji:

a) polegających na budowie lub rozbudowie budynku mieszkalnego – zakończenie nastąpiło przed upływem trzech lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym zgodnie z prawem budowlanym uzyskano pozwolenie na budowę, nadbudowę lub rozbudowę budynku na cele mieszkalne lub przebudowę (przystosowanie) budynku niemieszkalnego, jego części lub pomieszczenia niemieszkalnego na cele mieszkalne, i zostało potwierdzone określonym w przepisach prawa budowlanego pozwoleniem na użytkowanie budynku mieszkalnego, a w razie braku obowiązku jego uzyskania – zawiadomieniem o zakończeniu budowy takiego budynku,

b) polegających na wniesieniu wkładu budowlanego lub mieszkaniowego do spółdzielni mieszkaniowej lub zakupie nowo wybudowanego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego w takim budynku – została zawarta umowa o ustanowieniu spółdzielczego własnościowego lub lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego albo umowa w formie aktu notarialnego o ustanowieniu odrębnej własności lokalu mieszkalnego, o przeniesieniu na podatnika własności budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego, której jedną ze stron jest podatnik,

• do zeznania składanego za rok, w którym po raz pierwszy dokonuje się odliczenia z tytułu tej ulgi, podatnik dołączy oświadczenie, według określonego wzoru, o wysokości wszystkich poniesionych wydatków związanych z daną inwestycją, w tym o wysokości wydatków udokumentowanych fakturami wystawionymi przez podatników podatku od towarów i usług niekorzystających ze zwolnienia od tego podatku,

• odsetki podlegające odliczeniu w ramach ulgi:

a) zostały faktycznie zapłacone, a ich wysokość i termin zapłaty są udokumentowane dowodem wystawionym przez uprawniony podmiot,

b) nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów lub nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie, chyba że zwrócone odsetki zwiększyły podstawę obliczenia podatku,

c) nie zostały odliczone od przychodów na podstawie art. 11 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym,

• podatnik lub jego małżonek nie korzystał lub nie korzysta z odliczenia od dochodu (przychodu) lub podatku wydatków poniesionych na własne cele mieszkaniowe w ramach tzw. dużej ulgi budowlanej.

Odliczenia dokonuje się najwcześniej za rok podatkowy, w którym została zakończona dana inwestycja.

Odsetki zapłacone przed rokiem, w którym została zakończona dana inwestycja, mogą być odliczone od podstawy obliczenia podatku za rok podatkowy, w którym podatnik po raz pierwszy odlicza odsetki. Odsetki te mogą być odliczone od podstawy obliczenia podatku również w roku podatkowym bezpośrednio następującym po roku, w którym podatnik po raz pierwszy odliczył odsetki; w tym przypadku odliczeniu podlega wyłącznie różnica między sumą odsetek przypadających do odliczenia a kwotą odsetek faktycznie odliczonych w roku, w którym podatnik dokonał pierwszego odliczenia.

Jeżeli małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu, odliczeń dokonuje się, zgodnie z wnioskami zawartymi w zeznaniach rocznych, bądź od dochodu każdego z małżonków, w proporcji wskazanej we wniosku, bądź od dochodu jednego z małżonków.

Odliczeniu w ramach tej ulgi nie podlegają odsetki od kredytów:

• udzielanych ze środków Krajowego Funduszu Mieszkaniowego towarzystwom budownictwa społecznego oraz spółdzielniom mieszkaniowym na przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlane mające na celu budowę mieszkań na wynajem oraz udostępnianie lokalu mieszkalnego na zasadach spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu na podstawie przepisów o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego,

• udzielanych przez kasy mieszkaniowe na zasadach określonych w przepisach o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego,

• udzielanych na usuwanie skutków powodzi na zasadach określonych w przepisach o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych na usuwanie skutków powodzi,

• objętych wykupem odsetek ze środków z budżetu państwa na zasadach określonych w przepisach o pomocy państwa w spłacie niektórych kredytów mieszkaniowych, refundacji bankom wypłaconych premii gwarancyjnych,

• wykorzystanych na nabycie gruntu lub prawa wieczystego użytkowania gruntu w związku z inwestycją, której sfinansowanie kredytem uprawnia do skorzystania z ulgi oraz na nabycie gruntu albo prawa wieczystego użytkowania gruntu; odliczeniu nie podlegają odsetki od części kredytu ustalonej w takiej proporcji, w jakiej pozostają wydatki na nabycie gruntu albo prawa wieczystego użytkowania gruntu w łącznych wydatkach na daną inwestycję.

Ponieważ ulga remontowa jest ulgą trzyletnią, podatnicy mogą z niej korzystać na dotychczasowych zasadach do 2005 r. włącznie. Ulga ta przysługuje podatnikom, którzy ponieśli wydatki na własne potrzeby mieszkaniowe, przeznaczone na remont i modernizację zajmowanego na podstawie tytułu prawnego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego, oraz wpłaty na wyodrębniony fundusz remontowy spółdzielni mieszkaniowej lub wspólnoty mieszkaniowej, utworzonych na podstawie odrębnych przepisów.

Wydatki te podatnicy mają prawo odliczyć od podatku płaconego od dochodu podlegającego opodatkowaniu na zasadach ogólnych (albo od ryczałtu ewidencjonowanego) w ramach obowiązujących limitów. Wydatki muszą zostać faktycznie poniesione i odpowiednio udokumentowane.

W okresie obowiązywania trzyletnich limitów podatek można zmniejszyć o 19% poniesionych wydatków, ale nie więcej niż:

1) na remont i modernizację budynków mieszkalnych lub wpłaty na wyodrębniony fundusz remontowy spółdzielni mieszkaniowej lub wspólnoty mieszkaniowej – 5670 zł (co odpowiada wydatkowi w wysokości 29 842,11 zł),

2) na remont i modernizację lokali mieszkalnych – 4725 zł (co odpowiada wydatkowi w kwocie 24 868,42 zł),

3) jeśli jednocześnie przeprowadzany jest remont bądź modernizacja instalacji gazowej, urządzeń eksplozymetrycznych lub urządzeń gazowych i w związku z tym zostały przekroczone limity odliczeń z ww. tytułów – limit przysługujących odliczeń zostaje podwyższony o kwotę 945 zł (co odpowiada wydatkowi w kwocie 4973,68 zł).

W związku z tą ulgą ustawodawca przewidział dolny limit wydatków, których poniesienie uprawnia do skorzystania z odliczeń. Limit ten wynosi 567 zł. Przy jego ustalaniu uwzględnia się kwotę wydatków poniesionych od początku okresu trzyletniego, ale w danym roku podatkowym odliczenie dokonywane jest wyłącznie od wydatków poniesionych w tym właśnie roku.

Warunkiem skorzystania z ulgi jest posiadanie tytułu prawnego do remontowanego lub modernizowanego lokalu. Tytułem tym jest, oprócz prawa własności, przydział mieszkania, umowa najmu lub dzierżawy bądź też umowa użyczenia.

Należy podkreślić, że dla skorzystania z tej ulgi nie było konieczne poniesienie pierwszych wydatków już w 2003 r. Wątpliwości podatników w tym przedmiocie rozstrzygnęło Ministerstwo Finansów w piśmie z 21 listopada 2003 r. nr PB5/MC-033-62- -2895/03 (opubl. S. Podat. 2004/2/56), stwierdzając, że (…) Likwidowana ulga jest ulgą trzyletnią. Rok 2003 jest pierwszym z kolejnego trzyletniego okresu. Zatem podatnikom zagwarantowano prawa nabyte do odliczeń wydatków z tego tytułu ponoszonych w latach 2003–2005. (…) Oznacza to, że aby skorzystać z praw nabytych do ulgi remontowo-modernizacyjnej, nie jest konieczne poniesienie wydatków już w 2003 r.

Katalog wydatków podlegających odliczeniu w ramach tej ulgi do 30 czerwca 2004 r. określało rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 21 grudnia 1996 r. (Dz.U. Nr 156, poz. 202). Przestało ono obowiązywać na mocy art. 21 ustawy z 12 listopada 2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 202, poz. 1956 ze zm.). Nie zostało przy tym zastąpione żadnym nowym aktem prawnym.

Organy podatkowe stoją generalnie na stanowisku, że to nieobowiązujące już rozporządzenie można wykorzystywać pomocniczo, określając rodzaje wydatków podlegających odliczeniu w ramach tej ulgi, o czym świadczy treść licznych interpretacji wydawanych przez nie w trybie art. 14a Ordynacji podatkowej.

Należy też pamiętać, że skorzystanie z odliczeń w ramach tej ulgi (podobnie jak w przypadku pozostałych) jest możliwe, jeśli wydatki nie tylko zostały poniesione na wskazany przez ustawodawcę cel, ale też nie zostały podatnikowi zwrócone w jakiejkolwiek formie (chyba że zwrócone wydatki zostały zaliczone do przychodów podlegających opodatkowaniu).

Na zasadzie praw nabytych podatnicy będący przedsiębiorcami mają również prawo kontynuować odliczenie z tytułu wyszkolenia ucznia, czyli korzystać z tak zwanej ulgi uczniowskiej.

Potwierdzają to organy podatkowe w wydawanych przez siebie interpretacjach.

Takie stanowisko zajął między innymi Urząd Skarbowy Kraków Prądnik w piśmie z 30 grudnia 2004 r. nr PB/415/94/04/PK, odpowiadając na pytanie podatniczki o możliwość odliczenia przyznanej z tytu- łu działalności gospodarczej kwoty ulgi uczniowskiej od podatku należnego z innych źródeł.

Urząd ten stwierdził, że (…) Zgodnie z art. 13 ustawy z 12.11.2003 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 202, poz. 1956) podatnicy, którzy przed 01.01.2004 r. nabyli prawo do obniżki po- datku dochodowego o kwotę ulgi uczniowskiej w zakresie i na zasadach określonych w art. 27c ustawy z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.), mają prawo do dalszego korzystania z tej ulgi, jeżeli odliczenia z tego tytułu nie znalazły pokrycia w podatku dochodowym za lata wcześniejsze. Przedmiotowa ulga przysługuje do czasu jej realizacji poprzez odliczanie od należnego podatku dochodowego.

Odliczenia wydatków na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesionych w roku podatkowym, przysługują podatnikowi będącemu osobą niepełnosprawną lub podatnikowi, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne.

Za wydatki te uważa się wydatki poniesione na:

• adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,

• przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,

• zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego,

• zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,

• odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym,

• odpłatność za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne,

• opłacenie przewodników osób niewi- domych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa – w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2280 zł,

• utrzymanie przez osoby niewidome I lub II grupy inwalidztwa psa przewodnika – w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł,

• opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa,

• opłacenie tłumacza języka migowego,

• kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25. roku życia,

• leki – w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo),

• odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:

– osoby niepełnosprawnej – karetką transportu sanitarnego,

– osoby niepełnosprawnej, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 — również innymi środkami transportu niż karetką transportu sanitarnego (na przykład taksówką),

• używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną zaliczoną do I lub II grupy inwalidztwa albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16. roku życia, dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne – w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł,

• odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:

– na turnusie rehabilitacyjnym,

– w zakładach rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych,

– na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25. roku życia.

Warunkiem skorzystania z tej ulgi jest posiadanie przez osobę, której dotyczy wydatek:

• orzeczenia o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, określonych w odrębnych przepisach, lub

• decyzji przyznającej rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, lub

• orzeczenia o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16. roku życia, wydanego na podstawie odrębnych przepisów.

Z ulgi tej mogą również korzystać podatnicy, na których utrzymaniu pozostają następujące osoby niepełnosprawne: współmałżonek, dzieci własne i przysposobione, dzieci obce przyjęte na wychowanie, pasierbowie, rodzice, rodzice współmałżonka, rodzeństwo, ojczym, macocha, zięciowie i synowe – jeżeli w roku podatkowym dochody tych osób niepełnosprawnych nie przekraczają kwoty 9120 zł.

Wydatki te podlegają odliczeniu od dochodu, jeżeli nie zostały sfinansowane (dofinansowane) ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych albo nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie. W przypadku gdy wydatki były częściowo sfinansowane (dofinansowane) z tych funduszy (środków), odliczeniu podlega różnica pomiędzy poniesionymi wydatkami a kwotą sfinansowaną (dofinansowaną) z tych funduszy (środków) lub zwróconą w jakiejkolwiek formie.

Wydatki objęte ulgą rehabilitacyjną muszą być udokumentowane, co oznacza, że korzystający z odliczenia podatnik powinien posiadać dowód ich poniesienia. Wyjątkiem są wydatki na utrzymanie psa przewodnika, używanie samochodu osobowego na konieczne przejazdy osób niepełnosprawnych, a także na opłacenie przewodnika dla osoby niewidomej lub z niepełnosprawnością narządu ruchu.

Ustawodawca dał podatnikom możliwość pomniejszenia dochodu do opodatkowania – w granicach wyznaczonego limitu – o wysokość darowizn przekazanych na cele:

a) określone w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych określonych w tej ustawie, realizującym te cele,

b) kultu religijnego.

Cele premiowane ulgą mieszczą się w ogólnym pojęciu zadań publicznych, do których zaliczane są m.in.: pomoc społeczna, działalność charytatywna, ochrona i promocja zdrowia, działania na rzecz osób niepełnosprawnych oraz promocja i aktywizacja zawodowa bezrobotnych, upowszechnianie i ochrona praw kobiet, wspieranie nauki, oświaty, edukacji i wychowania, ochrona dóbr kultury i tradycji, wspieranie ekologii i ochrony zwierząt, upowszechnianie sportu, pomoc ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych i konfliktów zbrojnych w kraju i za granicą.

Muszą to być bowiem organizacje pozarządowe, niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw (w tym fundacje i stowarzyszenia). Mogą nimi być również osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego. Do grupy tej zaliczają się również stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego.

W przypadku darowizn przekazywanych na cele kultu religijnego ustawodawca nie sformułował katalogu takich celów. Ponieważ odliczenia z tytułu darowizn na te cele obowiązywały także w latach ubiegłych, można się posiłkować dotychczas wydanymi interpretacjami w tym zakresie. W pojęciu tym mieszczą się zatem m.in. darowizny na budowę czy remont kościoła, jego wyposażenie oraz zakup przedmiotów liturgicznych, zaś obdarowanymi mogą być kościoły, związki wyznaniowe i ich jednostki organizacyjne.

Przykładem może tutaj być pismo Urzędu Skarbowego Warszawa Bielany z 24 stycznia 2005 r. nr US32/PDL/415/61/04. W piśmie tym organ podatkowy na pytanie podatnika, czy przekazaną w roku 2004 darowiznę na kościelną organizację charytatywno-opiekuńczą może odliczyć od podatku dochodowego od osób fizycznych za rok rozliczeniowy 2004, a jeśli tak – to w jakiej wysokości może dokonać odliczenia (czy jest to darowizna nielimitowana), odpowiedział następująco:

a) określone w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego organizacjom prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych określonych w tej ustawie, realizującym te cele

b) kultu religijnego

Rozdział drugi ustawy o stosunku Państwa do Kościoła wymienia osoby prawne Kościoła i ich organy. Zapis art. 8 ust. 1 ww. ustawy wymienia organizację charytatywno-opiekuńczą jako osobę prawną Kościoła Katolickiego. Biorąc powyższe pod uwagę, jeżeli spełnia Pan wszystkie wymogi wskazane powyżej, darowiznę przekazaną na rzecz kościelnej osoby prawnej może Pan odliczyć w pełnej wysokości od dochodu uzyskanego w roku 2004.

W celu usunięcia tej rozbieżności zwykły skład NSA zwrócił się do Izby Finansowej NSA o rozstrzygnięcie tej kwestii. Orzeczenie spodziewane jest w połowie marca, a więc już po oddaniu niniejszego numeru do druku.

Odliczeniu od dochodu z tytułu dokonanej darowizny podlegają kwoty w wysokości faktycznie wydatkowanej (w przypadku darowizn w formie innej niż pieniężna – w wysokości ich faktycznej wartości), ale ich łączna wysokość nie może być wyższa niż 350 zł.

Zasady dokumentowania darowizn zarówno na działalność pożytku publicznego, jak i na cele kultu religijnego są takie same. Darowizny dokonywane w formie pieniężnej muszą być dokumentowane wpłatą na rachunek bankowy, natomiast darowizny dokonywane w innej formie muszą być poświadczone dokumentem, z którego wynika ich wysokość, oraz oświadczeniem obdarowanego o ich przyjęciu.

Jeżeli przedmiotem darowizny są towary opodatkowane podatkiem od towarów i usług, za kwotę darowizny uważa się wartość towaru uwzględniającą należny podatek od towarów i usług.

Odliczeniu nie podlegają darowizny na rzecz osób fizycznych, a także dokonywane na rzecz organizacji prowadzących działalność w sferze pożytku publicznego, jeśli równocześnie organizacje te zajmują się wytwarzaniem wyrobów akcyzowych.

Dla wszystkich podatników najpowszechniejszym odliczeniem jest odliczenie składek na ubezpieczenia społeczne. Podatnicy, za których składki te odprowadza płatnik, w praktyce o ich wysokości dowiedzą się z przekazanej im informacji PIT-11/8B. Natomiast podatnicy opłacający je samodzielnie z racji własnego ubezpieczenia oraz ubezpieczenia osób z nimi współpracujących wysokość przysługującego odliczenia z tego tytułu ustalają na podstawie dowodów wpłaty.

Jednak nie wszystkie zapłacone składki podlegają odliczeniu. Nie dotyczy ono składek zapłaconych z tytułu pracowniczych funduszy emerytalnych (czyli na tak zwany III filar). Nie można także odliczyć składek zapłaconych przez danego podatnika z racji ubezpieczenia rolniczego, a także tych, które zostały uiszczone od dochodów zwolnionych od podatku lub od których zaniechano poboru podatku.

Składka na ubezpieczenie zdrowotne odliczana jest od podatku. W 2004 r. jej wysokość podlegająca wpłacie do ZUS nie mogła być niższa niż 8,25% podstawy wymiaru. Odliczenie od podatku zaś nie może przekroczyć 7,75% podstawy wymiaru tej składki. Oznacza to, że w tym roku 0,5% składki podatnik finansował z własnej kieszeni.

Jeśli składka ta jest odprowadzona za pośrednictwem płatnika, to zarówno kwota wpłacona, jak i podlegająca odliczeniu od podatku powinna zostać wykazana przez płatnika w przekazywanej podatnikowi informacji PIT-11/8B (a także PIT-11/40A oraz rozliczeniu rocznym PIT-40).

Prowadzący działalność gospodarczą opłacają tę składkę samodzielnie, deklarując najczęściej minimalną podstawę jej wymiaru. Dlatego wysokość przysługującego odliczenia (nieprzekraczającego 7,75% podstawy wymiaru) ustalana będzie na podstawie dowodów jej opłacenia w ZUS.

Pamiętać należy, że podobnie jak w przypadku składek na ubezpieczenia społeczne, odliczeniu nie podlegają składki opłacone od dochodów zwolnionych od podatku lub od których zaniechano poboru podatku. Zatem jeśli składki zostały obliczone i odprowadzone od całości dochodów (zarówno opodatkowanych, jak i zwolnionych z opodatkowania), odliczenie będzie przysługiwało jedynie w tej części, w jakiej składki te przypadały od dochodów podlegających opodatkowaniu.

Jeśli przedsiębiorca opłacał składki na ubezpieczenie zdrowotne (i społeczne) i jednocześnie nie osiągał dochodu, to opłacone w tym okresie składki będzie mógł odliczyć w momencie osiągnięcia dochodu (i wykazania podatku). W sytuacji gdy suma opłaconych składek okaże się wyższa od kwoty podatku za dany miesiąc, to nieodliczona część składek będzie podlegać odliczeniu od podatku wykazanego za następne miesiące.

Jednak granicznym momentem rozliczenia składek jest moment złożenia zeznania rocznego.

Trzeba też pamiętać, że jeśli składki były opłacane z więcej niż jednego tytułu, to wolno dokonać odliczenia składek opłaconych z jednego źródła od podatku przypadającego od dochodów osiągniętych z innego źródła, gdy składki te nie znalazły pokrycia w podatku przypadającym od dochodu z tego właśnie źródła. Taka możliwość wynika z samej konstrukcji zeznań podatkowych, w których składkę na ubezpieczenie zdrowotne odlicza się od podatku obliczonego od wszystkich dochodów wykazanych w zeznaniu.

Taka sama zasada obowiązuje w przypadku wspólnego rozliczenia małżonków. Składkę odlicza się bowiem od podatku należnego od obojga. Pozwala to na odliczenie składki zapłaconej przez małżonka, który poniósł stratę bądź nie osiągnął wystarczających dochodów od podatku wygenerowanego z dochodów osiągniętych przez drugiego z nich (jeśli podatek ten będzie odpowiednio wysoki).

Podatnik może zmniejszyć wysokość podatku przekazywanego urzędowi skarbowemu, dokonując wpłaty na rzecz dowolnie wybranej organizacji pożytku publicznego. Możliwość ta dotyczy zarówno podatku wykazanego w zeznaniu obejmującym dochody opodatkowane według skali (czyli na zasadach ogólnych), jak i podatku od przychodów opodatkowanych ryczałtem ewidencjonowanym.

Do skorzystania z tego odliczenia nie są również uprawnione osoby osiągające wprawdzie dochody opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ale w zryczałtowanej formie.

Ponieważ odliczeniu podlega tylko wpłata dokonana dla organizacji pożytku publicznego, należy sprawdzić, czy dana organizacja posiada taki status. Przesądzają o tym przepisy ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, zawierającej również definicję działalności pożytku publicznego.

Działalnością tą jest działalność społecznie użyteczna prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w tej ustawie. Chodzi tu o organizacje pozarządowe, osoby prawne, jednostki organizacyjne poszczególnych kościołów i związków wyznaniowych oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, które są adresatami darowizn, z tytułu których przysługuje powyższe odliczenie od podatku. Ich status powinien być oficjalnie potwierdzony – na zasadach przewidzianych w wymienionej ustawie, m.in. poprzez wpis do Krajowego Rejestru Sądowego. Możliwości odliczenia nie daje więc dokonanie wpłaty na rzecz organizacji, która faktycznie prowadziła działalność społecznie użyteczną, lecz nie może wylegitymować się statusem organizacji pożytku publicznego.

Podatek z tego tytułu może zostać zmniejszony o wysokość dokonanej wpłaty, maksymalnie o 1% kwoty podatku wykazanego w zeznaniu, pomniejszonego o składki na ubezpieczenie zdrowotne.

Odliczeniu od podatku za 2004 r. podlega wpłata dokonana w okresie pomiędzy 1 stycznia a 2 maja 2005 r., na podstawie dowodu wpłaty zawierającego imię, nazwisko i adres wpłacającego, kwotę wpłaty oraz nazwę organizacji pożytku publicznego, na rzecz której dokonana została wpłata.

Jeśli organizacje te zajmują się wytwarzaniem wyrobów akcyzowych, to wpłaty na ich rzecz nie dają prawa do skorzystania z powyższego odliczenia.

Trzeba pamiętać, że wpłata nie może zostać odliczona równocześnie jako darowizna. Jednak jeśli w roku objętym zeznaniem zostanie dokonana inna wpłata na rzecz tej samej organizacji, to podatnik będzie mógł skorzystać z ulgi związanej z odliczeniem darowizn.

Podatnicy często mają wątpliwości, czy nieujęcie jakiegoś wydatku dającego prawo do ulgi w zeznaniu rocznym powoduje definitywną utratę prawa do jego odliczenia.

W kwestii tej wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny między innymi w wyroku z 8 maja 2002 r., sygn. akt SA/Sz 2561/00 (opubl. LEX nr 78294), w którym podkreślił, że (…) Ujawnienie wydatków dających prawo do ulgi podatkowej po złożeniu zeznania podatkowego za rok, w którym zostały poniesione, nie rodzi negatywnych skutków w zakresie prawa do odliczeń niezeznanych.

Tym samym Sąd potwierdził, iż (…)

Nie można zgodzić się z poglądem, że ujawnienie przez podatnika wydatków podlegających odliczeniu po upływie terminu określonego w art. 45 ust. 1 ustawy z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych skutkuje utratą prawa do odliczeń wydatków niewskazanych w zeznaniu podatkowym (por. wyrok NSA z 14 listopada 2001 r., sygn. akt I SA/Ka 1792/00, opubl. POP 2002/4/108).

Ponieważ podatnicy za 2004 r. będą składać aż cztery rodzaje zeznań podatkowych, warto zapoznać się z zasadami i sposobem ich wypełniania. Ilustrują je poniższe przykłady.

Jan Nowak uzyskał również dochody z umowy o dzieło w wysokości 12 000 zł. Koszty uzyskania przychodu wyniosły 2400 zł, a dochód z tego źródła wyniósł 9600 zł. Zaliczka pobrana przez płatnika wyniosła 1824 zł.

Pan Kwieciński nabył w lipcu 2004 r. na GPW 1000 akcji spółki X po 39,6 zł. Koszt nabycia wyniósł 1% wartości transakcji. Po dwóch miesiącach trwającej na GPW w Warszawie hossy sprzedał je po 54 zł. Koszt sprzedaży wyniósł 1% wartości transakcji. Koszt utrzymania rachunku maklerskiego w 2004 r. wyniósł 50 zł. Podatnik kupił te akcje częściowo na kredyt – jego koszt to 5676 zł (odsetki + prowizja).

W PIT-38 Michał Kwieciński wykazał następujące wartości:

Koszty uzyskania przychodu: 39 600 zł (wartość nabytych akcji) + 936 zł (prowizja) + 50 zł (koszt rachunku maklerskiego) + 5675 zł (koszt kredytu) = = 46 261 zł

Łączna kwota odliczeń (2550 zł) jest wykazywana w poz. 16 załącznika PIT-O i poz. 91 zeznania.

W 2004 r. pani Kicińska kontynuuje korzystanie z ulgi z tytułu systematycznego oszczędzania w kasie mieszkaniowej. Umowę z bankiem podpisała bowiem w 2000 r.

Łączna kwota odliczeń (3255 zł) jest wykazywana w poz. 87 i 89 załącznika PIT-D oraz w poz. 107 i 108 zeznania.

Podatnik ma prawo skorygować złożone zeznanie na zasadach określonych w Ordynacji podatkowej. Jeśli uczyni to przed upływem terminu do złożenia zeznania, nie poniesie negatywnych konsekwencji w postaci np. odsetek za zwłokę.

Organy podatkowe odmawiały w przeszłości podatnikom prawa do skorygowania zeznania po upływie terminu do jego złożenia. Na korzyść podatników orzekł w tym przedmiocie Naczelny Sąd Administracyjny. W wyroku wydanym przez NSA Ośrodek Zamiejscowy w Katowicach 30 października 2002 r., sygn. akt I SA/Ka 1630/01 (opubl. POP 2003/2/30), Sąd zauważył, że (...) Żaden przepis ustawy z 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera zakazu złożenia korekty zeznania podatkowego po upływie terminu przewidzianego do złożenia zeznania, czyli po 30 kwietnia następnego roku. (...) Zakaz złożenia korekty zeznania rocznego nie powstaje także wówczas, gdy podatnik złożył roczne zeznanie podatkowe z uchybieniem terminu przewidzianego w art. 45 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z kolei w wyroku z 8 maja 2002 r., sygn. akt SA/Sz 2561/00 (opubl. LEX nr 78294), Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, iż (...) Przyjęcie, że podatnik nie mógłby po upływie terminu określonego w art. 45 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych skorygować zeznania na swoją korzyść i tym samym żądać określenia zobowiązania podatkowego w niższej niż zeznana wysokość, prowadziłoby do niedopuszczalnego zróżnicowania praw i obowiązków obywatela jako podatnika.

Anna Welsyng-Zielony

doradca podatkowy