Kary porządkowe - co powinien wiedzieć pracownik i pracodawca?

Rodzaje kar i przewinień

Kodeks Pracy przewiduje wiele rodzajów sankcji za naruszenia obowiązków pracowniczych. Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować: karę upomnienia lub karę nagany.

Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy - pracodawca może również stosować karę pieniężną.

Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a połączone kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń na: świadczenia alimentacyjne, inne należności egzekwowane na podstawie tytułu wykonawczego oraz zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi. Wpływy z kar pieniężnych pracodawca jest zobowiązany przeznaczyć na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy.

W jaki sposób nałożyć karę

Kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od dnia powzięcia wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. W przypadku przekroczenia w/w terminów, nie można już zastosować kary porządkowej. Wymierzenie kary porządkowej następuje w momencie podpisania przez osobę do tego upoważnioną pisma o wymierzeniu kary lub pisma zawiadamiającego o tym pracownika.

Klauzule zakazane w umowach o pracę

Zwolnienie dyscyplinarne - kiedy pracodawca ma do niego prawo?

Obowiązek zachowania formy pisemnej dotyczy tylko zawiadomienia pracownika o udzieleniu kary porządkowej. Zastosowanie kary porządkowej musi być poprzedzone wysłuchaniem pracownika. Wymierzenie kary porządkowej bez wysłuchania pracownika stanowi naruszenie prawa, a w konsekwencji podstawę do uchylenia zastosowanej kary przez sąd.

Zawiadomienie pracownika o ukaraniu

O zastosowanej karze pracodawca ma obowiązek zawiadomić pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia oraz informując go o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Odpis zawiadomienia składa się do akt osobowych pracownika.

Uznać należy, że zawiadomienie pracownika o ukaraniu, niezawierające wszystkich elementów, o których mowa powyżej nie jest zawiadomieniem o ukaraniu. W konsekwencji, z prawnego punktu widzenia pracownik nie jest zawiadomiony o ukaraniu, a więc termin do złożenia sprzeciwu przez pracownika, nie rozpoczyna swojego biegu. Odmowa przyjęcia pisma, o którym pracownik wie, że zawiera informację o ukaraniu, jest natomiast równoznaczna z zawiadomieniem o zastosowaniu kary porządkowej w rozumieniu przepisów.

Przy stosowaniu kary porządkowej bierze się pod uwagę w szczególności rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych, stopień winy pracownika oraz jego dotychczasowy stosunek do pracy. Dokumenty związane z wymierzeniem pracownikowi kar porządkowych pracodawca ma obowiązek przechowywać w części „B” akt osobowych.

Możliwość wniesienia sprzeciwu przez pracownika

Jeżeli zastosowanie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownik może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca (po zasięgnięciu niewiążącej opinii organizacji związkowej, jeśli taka działa na terenie zakładu pracy).

Jakich pracowników szukają pracodawcy

Kiedy pracodawca może spytać pracownika o karalność

Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem sprzeciwu. Pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary.

Droga sądowa

Pracownikowi przyznano prawo wystąpienia do sądu pracy z powództwem o uchylenie bezprawnie nałożonej kary. Wystąpienie pracownika do sądu może jednak nastąpić tylko po wyczerpaniu postępowania wewnątrzzakładowego, to jest po wniesieniu w terminie sprzeciwu do pracodawcy.

Przesłanką uwzględnienia powództwa o uchylenie kary porządkowej może być jedynie zastosowanie  kary z naruszeniem przepisów prawa, przez co należy rozumieć zarówno brak podstawy materialnych do jej zastosowania, jak i naruszenie procedury. Pojęcie to obejmuje nie tylko ściśle procedurę wymierzenia kary porządkowej, ale także późniejsze postępowanie dotyczące zawiadamiania pracownika o ukaraniu i rozpatrzenia sprzeciwu po rozpatrzeniu stanowiska organizacji związkowej (jeśli jest). Każde obiektywnie zaistniałe naruszenie prawa przy stosowaniu kary porządkowej, powinno prowadzić do uchylenia kary.

Przepisy dotyczące odpowiedzialności porządkowej mają charakter bezwzględnie obowiązujący, a zatem nie jest możliwa ich umowna modyfikacja przez strony. Zastosowanie przez pracodawcę kary porządkowej nieprzewidzianej przez kodeks pracy stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika podlegające karze grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł.

Uznanie nałożonej kary za niebyłą

Karę uważa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa z akt osobowych pracownika po roku nienagannej pracy. Pracodawca może, z własnej inicjatywy lub na wniosek reprezentującej pracownika organizacji związkowej, uznać karę za niebyłą przed upływem tego terminu. 

Zapraszamy na forum o ZUS i prawie pracy