Podstawowym kryterium rozbieżności jest okres użytkowania majątku:
• w uor określony jest on jako okres ekonomiczny użyteczności majątku, z których wynikają stawki amortyzacji bilansowej,
• w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych zostało określone jako przewidywany okres użytkowania, z którego wynikają podatkowe stawki amortyzacyjne.
W przypadku istotnych różnic pomiędzy okresem użytkowania przyjętym do celów podatkowych a okresem rzeczywistego użytkowania środków w jednostce uwzględnionych w amortyzacji księgowej są zniekształcone informacje o kosztach, wynikach i sytuacji finansowej, które wprowadzają w błąd nie tylko zewnętrznych użytkowników, ale przede wszystkim wewnętrznych decydentów, podejmujących decyzje na podstawie nieprawdziwych danych. Skutkiem bezpośrednim jest nieprawidłowo ustalony koszt jednostkowy produktu, koszty poszczególnych okresów, a w rezultacie wynik finansowy. W przypadku nieprawidłowej alokacji amortyzacji na poszczególne okresy sprawozdawcze nieprawidłowości te mogą dotyczyć kilku, a nawet kilkudziesięciu lat.
Różnice pomiędzy prawem bilansowym a podatkowym w kwestii dokonywania odpisów amortyzacyjnych od poszczególnych środków trwałych przedstawia tabela 11.
Tabela 11. Przedmiot amortyzacji w świetle prawa bilansowego i podatkowego
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Porównanie zasad amortyzacji środków trwałych dla celów bilansowych i podatkowych przedstawiono w tabeli 12.
Tabela 12. Zasady amortyzacji środków trwałych według prawa bilansowego i podatkowego
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
W ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych wymieniono zarówno te składniki, które podlegają amortyzacji, jak i te, których amortyzować podatnik nie ma prawa.
Zakaz amortyzacji dla celów podatkowych nie musi jednak oznaczać, że środki trwałe nie podlegają amortyzacji w myśl uor.
Typowe skutki ewentualnych rozbieżności pomiędzy prawem podatkowym i bilansowym są następujące:
1. Data rozpoczęcia amortyzacji - odpisów amortyzacyjnych środków trwałych dokonuje się:
a) w myśl prawa podatkowego - od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym ten środek wprowadzono do ewidencji,
b) według ustawy o rachunkowości - amortyzację należy rozpocząć nie wcześniej niż po przyjęciu do używania.
2. Metody amortyzacji:
a) przepisy podatkowe przewidują trzy metody dokonywania odpisów: liniową, degresywną oraz uproszczoną. Wybraną metodę stosuje się do pełnego zamortyzowania danego środka trwałego,
