REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Kiedy należy płacić VAT od przyznanego odszkodowania

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Ewa Sławińska
prawnik, redaktor naczelna „MONITORA księgowego“

REKLAMA

Oceniając obowiązek podatkowy podatnika, bierzemy pod uwagę zawsze stan prawny występujący w chwili zdarzenia, z którym wiąże się obowiązek zapłaty podatku. Przepis art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawy o VAT) wprowadza opodatkowanie zdarzenia polegającego na przeniesieniu z mocy prawa własności gruntów w zamian za odszkodowanie dopiero od 1 maja 2004 r.

 

Gmina na mocy decyzji wojewody otrzymała we wrześniu 2007 r. odszkodowanie za grunt przejęty pod budowę autostrady. Przytoczę kilka zdań z decyzji:

„1. Stwierdzam nabycie z mocy prawa z dniem 24 sierpnia 2002 r. przez Skarb Państwa własności nieruchomości gruntowej (...) położonej w gminie Kruszyna (...) stanowiącej w dniu 23 sierpnia 2002 r. własność Gminy Kruszyna.

2. (...)

3. Zobowiązuję Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad do wypłaty odszkodowania ustalonego w pkt 2 dotychczasowemu właścicielowi - Gminie Kruszyna - jednorazowo, w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja niniejsza stanie się ostateczna”.

Czy w opisanym przypadku od uzyskanego odszkodowania należy odprowadzić VAT? Ponieważ kwota VAT do odprowadzenia do US nie będzie mała, dlatego też szukamy uzasadnienia, na jakiej podstawie możemy podatku nie zapłacić.

Oceniając obowiązek podatkowy podatnika, bierzemy pod uwagę zawsze stan prawny występujący w chwili zdarzenia, z którym wiąże się obowiązek zapłaty podatku. Przepis art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawy o VAT) wprowadza opodatkowanie zdarzenia polegającego na przeniesieniu z mocy prawa własności gruntów w zamian za odszkodowanie dopiero od 1 maja 2004 r. Przeniesienie prawa własności gruntu w zamian za odszkodowanie, gdy miało miejsce przed 1 maja 2004 r., nie powoduje obowiązku zapłaty VAT.

W decyzji zostało wskazane, że datą nabycia gruntu z mocy prawa jest 24 sierpnia 2002 r., nie można zatem do tego zdarzenia stosować przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, który zaczął obowiązywać od 1 maja 2004 r. Data wydania decyzji i wypłaty odszkodowania nie ma w tym przypadku znaczenia, bo zdarzeniem, z którym ustawa o VAT wiąże obowiązek zapłaty tego podatku, jest moment przeniesienia z mocy prawa własności towarów (w tym gruntu) w zamian za odszkodowanie. Ustawa o VAT nie wiąże tego obowiązku z momentem wypłaty odszkodowania ani z momentem wydania decyzji potwierdzającej nabycie towaru z mocy prawa. Ten argument w sytuacji Czytelnika należy uznać za przesądzający o wyłączeniu z opodatkowania VAT opisanego zdarzenia.

Należy zauważyć, że gdyby nabycie nastąpiło po 1 maja 2004 r., wyłączenie z opodatkowania VAT takiej czynności nie byłoby sprawą oczywistą. Problem ten może być przedmiotem sporu z organami podatkowymi, które mogą zażądać zapłaty podatku. Podatnicy, którzy znajdą się w takiej sytuacji, aby uniknąć negatywnych konsekwencji podjętej decyzji, powinni każdorazowo występować do właściwej izby skarbowej o wydanie interpretacji co do obowiązku opodatkowania w tym przypadku. Tylko uzyskanie pozytywnej opinii izby skarbowej może być podstawą do uznania, że od uzyskanego odszkodowania nie należy płacić VAT.

Poniżej omawiamy argumenty, które mogą być przytoczone w podobnej sytuacji przez obie strony.

1. Czy mamy do czynienia z czynnością podlegającą opodatkowaniu VAT?

VAT nie obejmuje czynności, które polegają na realizacji uprawnień publicznoprawnych przez podmioty powołane do zadań publicznych. Wyłączenie czynności publicznoprawnych z opodatkowania VAT wynika z art. 15 ust. 6 ustawy o VAT. W przepisie tym czytamy:

„Nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.”.

Na podstawie tego przepisu wyłączenie z opodatkowania VAT może nastąpić, gdy uznamy, że gmina, która uzyskała odszkodowanie, działała w charakterze podmiotu wykonującego zadania publiczne. Jednak zadania publiczne gminy obejmują sprawy gminnych dróg, ulic, mostów i placów (art. 7 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym). Nie można zatem uznać, że jednostka samorządu terytorialnego, przekazując nieruchomość pod autostradę, działała w charakterze podmiotu wykonującego zadania publiczne.

Zgodnie z art. 27 ustawy z 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym:

1. Nieruchomości przeznaczone na pasy drogowe autostrad, stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego, stają się, z mocy prawa, własnością Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji dotycząca tych nieruchomości stała się ostateczna.

2. Za nieruchomości, o których mowa w ust. 1, jednostkom samorządu terytorialnego przysługuje odszkodowanie, ustalone według zasad obowiązujących przy wywłaszczaniu nieruchomości.

3. Wojewoda, w drodze decyzji, stwierdza nabycie nieruchomości przez Skarb Państwa oraz ustala odszkodowanie.

Przytoczony przepis określa zasady przejęcia nieruchomości tak samo jak dla innych podmiotów obrotu gospodarczego. Gmina jest bowiem traktowana jak każdy inny podmiot gospodarczy, którego grunt wywłaszczono pod autostradę. Wynika z tego, że na podstawie art. 15 ust. 6 ustawy o VAT nie można uznać, iż odszkodowanie uzyskane przez gminę będzie wyłączone z VAT.

2. Brak po stronie gminy przymiotu podatnika VAT

Można uznać, że gmina nie działa w charakterze podatnika VAT. Przypomnijmy, że opodatkowaniu VAT podlega wyłącznie czynność wykonana przez podatnika, którego zamiarem jest prowadzenie działalności gospodarczej opodatkowanej VAT, podjęta w ramach tej działalności (art. 15 ustawy o VAT). Brak obowiązku opodatkowania otrzymanego odszkodowania przez podatników niewystępujących w charakterze podatników VAT potwierdził naczelnik Urzędu Skarbowego w Oświęcimu.

Interpretacja urzędu skarbowego

(...) Dostawą towarów, w rozumieniu art. 7 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy [od redakcji: ustawy o VAT], jest m.in. przeniesienie z nakazu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa, prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie. Z powyższego wynika, iż na podstawie powołanego art. 7 ust. 1 pkt 1 czynność wywłaszczenia nieruchomości dokonywana w drodze decyzji administracyjnej co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, przy czym obowiązek podatkowy z tego tytułu może powstać po stronie dotychczasowego właściciela nieruchomości, który z tytułu wywłaszczenia otrzymuje odszkodowanie. Zaznaczyć należy, że zaliczenie tego rodzaju czynności do dostaw towarów nie będzie w większości przypadków znaczyło faktycznego opodatkowania, bowiem wywłaszczenie dotyczy zazwyczaj własności prywatnej. Wobec tego, podmiot pozbawiony własności nie działa w tej sytuacji w charakterze podatnika. (...) Analogiczne rozwiązania dotyczą sytuacji, gdy przeniesienie własności nieruchomości następuje z mocy prawa w przypadku nieruchomości zajętych pod drogi publiczne. (...).

Pismo naczelnika Urzędu Skarbowego w Oświęcimu z 5 listopada 2004 r., nr PP/443/185/04

Ten argument też jednak może zostać obalony. Gmina bowiem, co do zasady, występuje w wielu sytuacjach jako podatnik VAT, co może być uznane przez organy skarbowe za wystarczający powód do zapłaty podatku od uzyskanego odszkodowania.

3. Czy przejęcie towaru przez jeden organ publiczny od innego organu publicznego jest „działalnością gospodarczą” podlegającą VAT?

Warto w tym przypadku powołać się na uchwałę, w której Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: NSA) odpowiedział na następujące pytanie: Czy przekazanie rzeczy na spłatę zobowiązania podatkowego podlega opodatkowaniu VAT?

Z orzecznictwa

Przekazanie przez przedsiębiorcę Skarbowi Państwa lub jednostce samorządowej towarów w zamian za zaległości podatkowe nie powinno być opodatkowane VAT. Cechą VAT jest ekwiwalentność, a Skarb Państwa nie wykonuje żadnych czynności na rzecz podatnika, a jedynie realizuje swoje kompetencje z zakresu władzy publicznej. Nie robi tego w ramach obrotu gospodarczego, z którym VAT jest związany.

Uchwała NSA w składzie siedmiu sędziów z 8 października 2007 r., sygn. akt I FPS 2/07

Należałoby uznać, że sytuacja opisana w pytaniu jest analogiczna, tj. przeniesienie własności nie ma nic wspólnego z obrotem gospodarczym podlegającym VAT. Wzajemne przejęcia majątku pomiędzy organami administracji rządowej i samorządowej dokonywane w celu realizacji zadań publicznych nie powinny być traktowane jako obrót gospodarczy opodatkowany VAT.


Podstawy prawne

- Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 143, poz. 1029)

- Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 173, poz. 1218)

- Ustawa z 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym (j.t. Dz.U. z 2004 r. Nr 273, poz. 2703; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 99, poz. 666)


Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Rachunkowość Budżetowa

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
KSeF wchodzi na stałe – od 2026 roku faktury tylko elektroniczne. Szczegóły ustawy już znane!

KSeF wchodzi na stałe i już od 2026 roku każda faktura będzie musiała być wystawiona elektronicznie. Nowa ustawa całkowicie zmienia zasady rozliczeń i obejmie zarówno podatników czynnych, jak i zwolnionych z VAT. To największa rewolucja w fakturowaniu od lat.

Od kwietnia 2026 r. bez KSeF nie wystawisz żadnej faktury. To prosta droga do paraliżu firmy

Od 2026 r. KSeF stanie się obowiązkiem dla wszystkich przedsiębiorców w Polsce. System zmieni sposób wystawiania faktur, obieg dokumentów i współpracę z księgowością. W zamian przewidziano m.in. szybszy zwrot VAT. Eksperci podkreślają jednak, że firmy powinny rozpocząć przygotowania już teraz – zwlekanie może skończyć się paraliżem rozliczeń.

Rewolucja w fakturach: od 2026 KSeF obowiązkowy dla wszystkich! Firmy mają mniej czasu, niż myślą

Mamy już ustawę wprowadzającą obowiązkowy Krajowy System e-Faktur. Od lutego 2026 r. część przedsiębiorców straci możliwość wystawiania tradycyjnych faktur, a od kwietnia – wszyscy podatnicy VAT będą musieli korzystać wyłącznie z KSeF. Eksperci ostrzegają: realnego czasu na wdrożenie jest dużo mniej, niż się wydaje.

Rewolucja w interpretacjach podatkowych? Rząd planuje centralizację i zmiany w Ordynacji podatkowej – co to oznacza dla podatników i samorządów?

Rząd szykuje zmiany w Ordynacji podatkowej, które mają ułatwić dostęp do interpretacji podatkowych i uporządkować ich publikację. Zamiast rozproszenia na setkach stron samorządowych, wszystkie dokumenty trafią do jednej centralnej bazy – systemu EUREKA, co ma zwiększyć przejrzystość i przewidywalność prawa podatkowego.

REKLAMA

Krajowy System e-Faktur (KSeF). Prezydent podpisał ustawę

Prezydent Karol Nawrocki podpisał w środę zmianę ustawy o VAT, wprowadzającą Krajowy System e-Faktur (KSeF) - poinformowała kancelaria prezydenta. Co to oznacza dla firm?

Nierozwiązany problem ziemi po PGR-ach: czy minister Krajewski uratuje miejsca pracy i gospodarstwa indywidualne?

Nierozwiązane od lat kwestie zagospodarowania dzierżawionej ziemi państwowej powracają dziś z ogromną siłą. Na decyzje ministerstwa rolnictwa czekają zarówno pracownicy spółek gospodarujących na gruntach po dawnych PGR-ach, jak i rolnicy indywidualni, którzy chcą powiększać swoje gospodarstwa. W tle stoją dramatyczne obawy o przyszłość setek osób zatrudnionych w spółkach oraz widmo likwidacji stad bydła.

Dobra wiadomość dla rolników! Prezydent podpisał ustawę o przechowywaniu nawozów naturalnych – zmiany wejdą w życie błyskawicznie

Prezydent RP podpisał ustawę przygotowaną przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, która wprowadza istotne zmiany dla rolników w zakresie przechowywania nawozów naturalnych. Nowe przepisy wydłużają terminy dostosowania gospodarstw, upraszczają procedury budowlane i zapewniają dodatkowe wsparcie administracyjne.

Pracujący studenci, a ubezpieczenie w ZUS. Umowy o pracę, o dzieło i zlecenia - składki i świadczenia

Nie tylko latem wielu studentów podejmuje pracę, na podstawie kilku rodzajów umów. Różnią się one obowiązkiem odprowadzania składek a co za tym idzie, również prawem do świadczeń. Wyjaśniamy jakie umowy są podpisywane i jak są oskładkowane.

REKLAMA

Rekord: Ponad 1,24 mln cudzoziemców pracuje legalnie w Polsce i płaci składki do ZUS

Na koniec I półrocza 2025 r. liczba cudzoziemców legalnie pracujących i objętych ubezpieczeniami społecznymi w ZUS przekroczyła 1,24 mln osób. W województwie kujawsko-pomorskim było ich ponad 48,3 tys.W porównaniu z końcem 2024 roku wzrost odnotowano zarówno w skali kraju, jak i w regionie - informuje Krystyna Michałek, regionalna rzeczniczka prasowa ZUS w województwie kujawsko-pomorskim.

Działalność nierejestrowana w 2025 roku - własny biznes bez składek ZUS i formalności [limit]. Kiedy rejestracja firmy jest już konieczna i jak to zrobić?

Rozpoczęcie działalności gospodarczej w Polsce może wydawać się skomplikowane – zwłaszcza dla osób, które dopiero testują swój pomysł na biznes. Dlatego działalność nierejestrowana (zwana też nieewidencjonowaną) to atrakcyjna forma dla początkujących przedsiębiorców. Jednak wraz z rozwojem działalności pojawia się pytanie: czy to już czas, by przejść na zarejestrowaną firmę? Przedstawiamy, kiedy warto podjąć ten krok, jakie są jego konsekwencje oraz jak się do tego przygotować.

REKLAMA