REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Kiedy należy płacić VAT od przyznanego odszkodowania

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Ewa Sławińska
prawnik, redaktor naczelna „MONITORA księgowego“

REKLAMA

Oceniając obowiązek podatkowy podatnika, bierzemy pod uwagę zawsze stan prawny występujący w chwili zdarzenia, z którym wiąże się obowiązek zapłaty podatku. Przepis art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawy o VAT) wprowadza opodatkowanie zdarzenia polegającego na przeniesieniu z mocy prawa własności gruntów w zamian za odszkodowanie dopiero od 1 maja 2004 r.

 

Gmina na mocy decyzji wojewody otrzymała we wrześniu 2007 r. odszkodowanie za grunt przejęty pod budowę autostrady. Przytoczę kilka zdań z decyzji:

„1. Stwierdzam nabycie z mocy prawa z dniem 24 sierpnia 2002 r. przez Skarb Państwa własności nieruchomości gruntowej (...) położonej w gminie Kruszyna (...) stanowiącej w dniu 23 sierpnia 2002 r. własność Gminy Kruszyna.

2. (...)

3. Zobowiązuję Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad do wypłaty odszkodowania ustalonego w pkt 2 dotychczasowemu właścicielowi - Gminie Kruszyna - jednorazowo, w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja niniejsza stanie się ostateczna”.

Czy w opisanym przypadku od uzyskanego odszkodowania należy odprowadzić VAT? Ponieważ kwota VAT do odprowadzenia do US nie będzie mała, dlatego też szukamy uzasadnienia, na jakiej podstawie możemy podatku nie zapłacić.

Oceniając obowiązek podatkowy podatnika, bierzemy pod uwagę zawsze stan prawny występujący w chwili zdarzenia, z którym wiąże się obowiązek zapłaty podatku. Przepis art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawy o VAT) wprowadza opodatkowanie zdarzenia polegającego na przeniesieniu z mocy prawa własności gruntów w zamian za odszkodowanie dopiero od 1 maja 2004 r. Przeniesienie prawa własności gruntu w zamian za odszkodowanie, gdy miało miejsce przed 1 maja 2004 r., nie powoduje obowiązku zapłaty VAT.

W decyzji zostało wskazane, że datą nabycia gruntu z mocy prawa jest 24 sierpnia 2002 r., nie można zatem do tego zdarzenia stosować przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, który zaczął obowiązywać od 1 maja 2004 r. Data wydania decyzji i wypłaty odszkodowania nie ma w tym przypadku znaczenia, bo zdarzeniem, z którym ustawa o VAT wiąże obowiązek zapłaty tego podatku, jest moment przeniesienia z mocy prawa własności towarów (w tym gruntu) w zamian za odszkodowanie. Ustawa o VAT nie wiąże tego obowiązku z momentem wypłaty odszkodowania ani z momentem wydania decyzji potwierdzającej nabycie towaru z mocy prawa. Ten argument w sytuacji Czytelnika należy uznać za przesądzający o wyłączeniu z opodatkowania VAT opisanego zdarzenia.

Należy zauważyć, że gdyby nabycie nastąpiło po 1 maja 2004 r., wyłączenie z opodatkowania VAT takiej czynności nie byłoby sprawą oczywistą. Problem ten może być przedmiotem sporu z organami podatkowymi, które mogą zażądać zapłaty podatku. Podatnicy, którzy znajdą się w takiej sytuacji, aby uniknąć negatywnych konsekwencji podjętej decyzji, powinni każdorazowo występować do właściwej izby skarbowej o wydanie interpretacji co do obowiązku opodatkowania w tym przypadku. Tylko uzyskanie pozytywnej opinii izby skarbowej może być podstawą do uznania, że od uzyskanego odszkodowania nie należy płacić VAT.

Poniżej omawiamy argumenty, które mogą być przytoczone w podobnej sytuacji przez obie strony.

1. Czy mamy do czynienia z czynnością podlegającą opodatkowaniu VAT?

VAT nie obejmuje czynności, które polegają na realizacji uprawnień publicznoprawnych przez podmioty powołane do zadań publicznych. Wyłączenie czynności publicznoprawnych z opodatkowania VAT wynika z art. 15 ust. 6 ustawy o VAT. W przepisie tym czytamy:

„Nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.”.

Na podstawie tego przepisu wyłączenie z opodatkowania VAT może nastąpić, gdy uznamy, że gmina, która uzyskała odszkodowanie, działała w charakterze podmiotu wykonującego zadania publiczne. Jednak zadania publiczne gminy obejmują sprawy gminnych dróg, ulic, mostów i placów (art. 7 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym). Nie można zatem uznać, że jednostka samorządu terytorialnego, przekazując nieruchomość pod autostradę, działała w charakterze podmiotu wykonującego zadania publiczne.

Zgodnie z art. 27 ustawy z 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym:

1. Nieruchomości przeznaczone na pasy drogowe autostrad, stanowiące własność jednostek samorządu terytorialnego, stają się, z mocy prawa, własnością Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji dotycząca tych nieruchomości stała się ostateczna.

2. Za nieruchomości, o których mowa w ust. 1, jednostkom samorządu terytorialnego przysługuje odszkodowanie, ustalone według zasad obowiązujących przy wywłaszczaniu nieruchomości.

3. Wojewoda, w drodze decyzji, stwierdza nabycie nieruchomości przez Skarb Państwa oraz ustala odszkodowanie.

Przytoczony przepis określa zasady przejęcia nieruchomości tak samo jak dla innych podmiotów obrotu gospodarczego. Gmina jest bowiem traktowana jak każdy inny podmiot gospodarczy, którego grunt wywłaszczono pod autostradę. Wynika z tego, że na podstawie art. 15 ust. 6 ustawy o VAT nie można uznać, iż odszkodowanie uzyskane przez gminę będzie wyłączone z VAT.

2. Brak po stronie gminy przymiotu podatnika VAT

Można uznać, że gmina nie działa w charakterze podatnika VAT. Przypomnijmy, że opodatkowaniu VAT podlega wyłącznie czynność wykonana przez podatnika, którego zamiarem jest prowadzenie działalności gospodarczej opodatkowanej VAT, podjęta w ramach tej działalności (art. 15 ustawy o VAT). Brak obowiązku opodatkowania otrzymanego odszkodowania przez podatników niewystępujących w charakterze podatników VAT potwierdził naczelnik Urzędu Skarbowego w Oświęcimu.

Interpretacja urzędu skarbowego

(...) Dostawą towarów, w rozumieniu art. 7 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy [od redakcji: ustawy o VAT], jest m.in. przeniesienie z nakazu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa, prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie. Z powyższego wynika, iż na podstawie powołanego art. 7 ust. 1 pkt 1 czynność wywłaszczenia nieruchomości dokonywana w drodze decyzji administracyjnej co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, przy czym obowiązek podatkowy z tego tytułu może powstać po stronie dotychczasowego właściciela nieruchomości, który z tytułu wywłaszczenia otrzymuje odszkodowanie. Zaznaczyć należy, że zaliczenie tego rodzaju czynności do dostaw towarów nie będzie w większości przypadków znaczyło faktycznego opodatkowania, bowiem wywłaszczenie dotyczy zazwyczaj własności prywatnej. Wobec tego, podmiot pozbawiony własności nie działa w tej sytuacji w charakterze podatnika. (...) Analogiczne rozwiązania dotyczą sytuacji, gdy przeniesienie własności nieruchomości następuje z mocy prawa w przypadku nieruchomości zajętych pod drogi publiczne. (...).

Pismo naczelnika Urzędu Skarbowego w Oświęcimu z 5 listopada 2004 r., nr PP/443/185/04

Ten argument też jednak może zostać obalony. Gmina bowiem, co do zasady, występuje w wielu sytuacjach jako podatnik VAT, co może być uznane przez organy skarbowe za wystarczający powód do zapłaty podatku od uzyskanego odszkodowania.

3. Czy przejęcie towaru przez jeden organ publiczny od innego organu publicznego jest „działalnością gospodarczą” podlegającą VAT?

Warto w tym przypadku powołać się na uchwałę, w której Naczelny Sąd Administracyjny (dalej: NSA) odpowiedział na następujące pytanie: Czy przekazanie rzeczy na spłatę zobowiązania podatkowego podlega opodatkowaniu VAT?

Z orzecznictwa

Przekazanie przez przedsiębiorcę Skarbowi Państwa lub jednostce samorządowej towarów w zamian za zaległości podatkowe nie powinno być opodatkowane VAT. Cechą VAT jest ekwiwalentność, a Skarb Państwa nie wykonuje żadnych czynności na rzecz podatnika, a jedynie realizuje swoje kompetencje z zakresu władzy publicznej. Nie robi tego w ramach obrotu gospodarczego, z którym VAT jest związany.

Uchwała NSA w składzie siedmiu sędziów z 8 października 2007 r., sygn. akt I FPS 2/07

Należałoby uznać, że sytuacja opisana w pytaniu jest analogiczna, tj. przeniesienie własności nie ma nic wspólnego z obrotem gospodarczym podlegającym VAT. Wzajemne przejęcia majątku pomiędzy organami administracji rządowej i samorządowej dokonywane w celu realizacji zadań publicznych nie powinny być traktowane jako obrót gospodarczy opodatkowany VAT.


Podstawy prawne

- Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 143, poz. 1029)

- Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 173, poz. 1218)

- Ustawa z 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym (j.t. Dz.U. z 2004 r. Nr 273, poz. 2703; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 99, poz. 666)


Zapisz się na newsletter
Chcesz uniknąć błędów? Być na czasie z najnowszymi zmianami w podatkach? Zapisz się na nasz newsletter i otrzymuj rzetelne informacje prosto na swoją skrzynkę.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Rachunkowość Budżetowa

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Księgowość
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Projekt ustawy wdrażającej obowiązkowy KSeF po pierwszym czytaniu w Sejmie. Co się zmienia a co pozostaje bez zmian [komentarz eksperta]

W dniu 9 lipca 2025 r., Sejm przeprowadził pierwsze czytanie i skierował do prac w komisji finansów projekt ustawy zakładającej wdrożenie obowiązkowego Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Wszystkie kluby i koła poselskie zapowiedziały dalsze prace nad projektem. Prace legislacyjne wchodzą w końcową fazę. Z coraz większą pewnością możemy więc stwierdzić, że obowiązkowy KSeF będzie wdrażany w dwóch etapach - od 1 lutego 2026 i od 1 kwietnia 2026 r.

Podatek u źródła 2025: Objaśnienia podatkowe ministra finansów dot. statusu rzeczywistego właściciela. Praktyczne szanse i nieoczywiste zagrożenia

Po latach oczekiwań i licznych postulatach ze strony środowisk doradczych oraz biznesowych, Ministerstwo Finansów opublikowało długo zapowiadane objaśnienia dotyczące statusu rzeczywistego właściciela w kontekście podatku u źródła (WHT). Teraz nadszedł czas, by bardziej szczegółowo przyjrzeć się poszczególnym zagadnieniom. Dokument z 3 lipca 2025 r., opublikowany na stronie MF 9 lipca, ma na celu rozwianie wieloletnich wątpliwości dotyczących stosowania klauzuli „beneficial owner”. Choć sam fakt publikacji należy ocenić jako krok w stronę większej przejrzystości i przewidywalności, nie wszystkie zapisy spełniły oczekiwania.

Polski podatek cyfrowy jeszcze w tym roku? Rząd nie ogląda się na Brukselę

Choć Komisja Europejska wycofała się z planów nałożenia podatku cyfrowego, Polska idzie własną drogą. Minister cyfryzacji Krzysztof Gawkowski zapowiada, że projekt ustawy będzie gotowy do końca roku.

KSeF 2026: koniec z papierowymi fakturami, zmiany w obiegu dokumentów i obsłudze procesu sprzedaży w firmie

W przyszłym roku w Polsce zostanie uruchomiony obowiązkowy system fakturowania za pomocą Krajowego Systemu e-Faktur (KSeF). Obowiązek ten wejdzie w życie na początku 2026 roku i wynika z procedowanego w Parlamencie projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług. Aktualny postęp prac legislacyjnych nad projektem, oznaczonym numerem druku 1407, można śledzić na stronach Sejmu.

REKLAMA

Składki ZUS dla małych firm w 2025 roku - preferencje: ulga na start, mały ZUS plus i wakacje składkowe

Ulga na start, preferencyjne składki, czy „Mały ZUS plus”, a także wakacje składkowe – to propozycje wsparcia dla małych przedsiębiorców. Korzyści to możliwość opłacania niższych składek lub ich brak. Warto też zwrócić uwagę na konsekwencje z tym związane. ZUS tłumaczy kto i z jakich ulg może skorzystać oraz jakie są zagrożenia z tym związane.

Zwracasz pracownikom wydatki na taksówki – czy musisz pobrać zaliczkę na podatek PIT? Najnowsze wyjaśnienia fiskusa (taksówki w podróży służbowej i w czasie wyjścia służbowego)

Pracodawcy mają wątpliwości, czy w przypadku zwracania pracownikom wydatków na taksówki (kiedy to pracownicy wykonują obowiązki służbowe – zarówno w podróży służbowej jak i w czasie tzw. wyjścia służbowego), trzeba od tych kwot pobierać zaliczki na podatek dochodowy? Pod koniec czerwca 2025 r. wyjaśnił to dokładnie Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej. Kilka miesięcy wcześniej odpowiedzi na to pytanie udzielił Minister Finansów.

Minister Majewska chce uproszczenia ZUS dla firm – konkretne propozycje zmian już na stole

Minister Agnieszka Majewska zaproponowała szereg zmian w przepisach dotyczących ubezpieczeń społecznych, które mają ułatwić życie mikro, małym i średnim przedsiębiorcom. Wśród postulatów znalazły się m.in. podniesienie limitu Małego ZUS Plus, likwidacja składki rentowej dla emerytów-przedsiębiorców, uproszczenia przy wakacjach składkowych oraz ułatwienia dla łączących biznes z rodzicielstwem.

Miliardy z KPO usprawniają kolejową infrastrukturę

Prawie 11,5 mld zł warte są inwestycje realizowane ze środków Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększenia Odporności (KPO) przez PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Zarządzająca infrastrukturą kolejową spółka, która jest największym beneficjentem KPO, zawarła już ponad 120 umów z wykonawcami na kwotę 8 mld zł. Przeszło 160 prowadzonych zadań ma przyczynić się do zwiększenia prędkości pociągów, a także zwiększenia przepustowości tras oraz usprawnienia zarządzania ruchem kolejowym. Inwestycje poprawiają bezpieczeństwo ruchu i komfort obsługi podróżnych. Na stacjach i przystankach budowany jest nowoczesny system informacji pasażerskiej, a ich infrastruktura - dopasowywana do potrzeb osób o ograniczonej mobilności.

REKLAMA

Darowizna od brata ponad limit 36 120 zł. Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby nie stracić prawa do zwolnienia podatkowego?

Co robić gdy darowizna przekazana przez brata przekracza limit kwoty wolnej w wysokości 36 120 zł? Czy podlegała zwolnieniu od podatku od spadków i darowizn, pomimo że jest dokonywana z majątku wspólnego brata i jego małżonki? Jakie warunki muszą zostać spełnione, żeby nie stracić prawa do zwolnienia?

KSeF wymusi zmiany. Rejestry VAT i wydatki pracownicze po nowemu od 2026 roku

Wdrożenie Krajowego Systemu e-Faktur to jeden z najważniejszych projektów cyfryzacyjnych polskiej administracji podatkowej ostatnich lat. Od 1 lutego lub od 1 kwietnia 2026 roku – w zależności od poziomu sprzedaży w 2024 roku – podatnicy VAT będą zobowiązani do wystawiania faktur wyłącznie w formie elektronicznej za pośrednictwem KSeF. To nie tylko zmiana technologiczna, ale także rewolucja organizacyjna, która wymusi dostosowanie systemów księgowych, procesów wewnętrznych i codziennej pracy działów finansowych.

REKLAMA