Na czym polega solidarna odpowiedzialność dłużników i kiedy powstaje?

Zgodnie z ustawą z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm., dalej „Kodeks cywilny”), solidarność dłużników polega na tym, iż kilku dłużników jest zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Dodatkowo, cechą odpowiedzialności solidarnej jest to, że aż do całkowitej spłaty długu wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani.

Solidarność dłużników jest więc korzystna dla wierzyciela. Wierzyciel nie musi bowiem dochodzić poszczególnych części świadczenia od poszczególnych dłużników, ale może dochodzić jego całości lub części od wybranych dłużników lub od wszystkich łącznie. Co jednak najistotniejsze, na etapie egzekucji długu, wierzyciel może zaspokajać się z majątków wszystkich współdłużników, co zwiększa jego szanse na wyegzekwowanie świadczenia.

Solidarna odpowiedzialność dłużników może powstać tylko wtedy, gdy wynika to z ustawy lub z czynności prawnej (np. z umowy stron). Przykładem solidarności dłużników przewidzianej ustawowo, jest zasada, że w braku odmiennej umowy, dłużnicy, zobowiązani do świadczenia podzielnego są odpowiedzialni za jego spełnienie solidarnie, jeżeli wzajemne świadczenie wierzyciela jest niepodzielne (może to dotyczyć np. wspólnego zakupu określonej rzeczy - wówczas nabywcy są zobowiązani zapłacić cenę solidarnie). Inny przypadek odpowiedzialności solidarnej wynikającej z ustawy, to odpowiedzialność solidarna najemcy i osób pełnoletnich stale z nim zamieszkujących za zapłatę czynszu i innych należnych opłat w przypadku najmu lokalu. Solidarnie odpowiadają także np. wspólnicy spółki cywilnej za jej zobowiązania. Jak już wspomniano, odpowiedzialność solidarna może być także ustanowiona na mocy czynności prawnej (najczęściej umowy). Strony mogą na zasadzie swobody umów postanowić, że kliku dłużników będzie zobowiązanych solidarnie.

Jeśli jeden z dłużników solidarnych spełni świadczenie, może zachodzić potrzeba rozliczenia się przez tego dłużnika ze współdłużnikami (tzw. regres). O zasadach tego rozliczenia rozstrzyga treść stosunku prawnego pomiędzy współdłużnikami (niezależnego od stosunku z wierzycielem). Stosunek ten może być uregulowany umownie (np. współdłużnicy uzgadniają, w jakich częściach każdy z nich pokryje wspólny dług oraz zasady wzajemnych rozliczeń, jeśli któryś z dłużników pokryje dług w większym stopniu, niż przypadająca na niego część). Zgodnie z modelową zasadą wynikającą z kodeksu cywilnego, jeżeli z treści stosunku między dłużnikami nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych od pozostałych współdłużników.

Podsumowując, odpowiedzialność solidarna polega zasadniczo na tym, że każdy ze współdłużników jest odpowiedzialny za cały wspólny dług i dopiero całkowite zaspokojenie wierzyciela zwalnia wszystkich współdłużników. Odpowiedzialność na zasadzie solidarności może wynikać z ustawy lub czynności prawnej (najczęściej z umowy). Kwestie wzajemnych rozliczeń między współdłużnikami solidarnymi reguluje przede wszystkim stosunek prawny pomiędzy nimi (np. umowa). Jeśli nic innego nie wynika z tego stosunku, dłużnik, który spełnił świadczenie, może żądać od współdłużników zwrotu w częściach równych.

Krzysztof Niepytalski, aplikant radcowski
Tomasz Pietrzak, młodszy prawnik

M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna