Jakie są obowiązki informacyjne przy zawieraniu umowy opcji

Przedmiotem umów opcyjnych mogą być różnorodne instrumenty bazowe, tzn. zarówno instrumenty finansowe (np. akcje spółek notowanych na giełdzie), jak i towary innego rodzaju (np. złoto, srebro czy produkty rolne). Przykładowo, jeżeli przedmiotem opcji jest waluta, można mówić o umowie opcji walutowej.

Cechą charakterystyczną wszystkich umów opcyjnych jest wykorzystanie mechanizmu tzw. dźwigni finansowej, która pozwala na uzyskanie o wiele wyższej stopy zwrotu z inwestycji. Właśnie z tego powodu umowy opcyjne w ostatnich latach były bardzo często zawierane przez inwestorów liczących na osiągnięcie ponadprzeciętnych zysków. Jednocześnie, ze względu na duży stopień ryzyka inwestycji, umowy opcyjne stały się także przyczyną wielu sporów pomiędzy bankami i ich kontrahentami.

Właśnie umów opcyjnych dotyczy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2012 r., zgodnie z którym w zakresie zawieranych przez banki z kontrahentami umów opcyjnych, należy stosować zbliżony lub podobny przedkontraktowy standard informacyjny, wynikający z postanowień dyrektywy 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych (dalej „dyrektywa MiFiD”), nawet jeżeli w chwili zawarcia umowy z bankiem dyrektywa ta nie była jeszcze implementowana do polskiego porządku prawnego (sygn. akt IV CSK 225/11, dalej „wyrok”).

Przedmiotowy wyrok dotyczy zatem przede wszystkim istotnej kwestii, jaką są obowiązki informacyjne, które spoczywają na bankach w związku z zawarciem umów opcyjnych. W tym miejscu należy zwrócić szczególną uwagę na dyrektywę MiFiD, która została implementowana do polskiego porządku prawnego w 2009 r. Dyrektywa MiFiD nałożyła na banki szczególne obowiązki informacyjne w tym zakresie, m.in. obowiązek informowania klienta o ryzyku wynikającym z proponowanych transakcji i pisemnego ostrzegania, że proponowana transakcja jest nieadekwatna do deklarowanych przez niego celów i jego sytuacji finansowej.

Skomplikowany system podatkowy ciąży polskim przedsiębiorcom

Jakie warunki musi spełniać informacja handlowa

Zapraszamy do odwiedzenia forum Prawo gospodarcze

Z przedstawionego w uzasadnieniu wyroku stanu faktycznego wynikało, że bank oraz przedsiębiorca transportowy zawarli w 2008 r. komplet umów opcyjnych przewidujących obowiązek świadczenia w przyszłości przez przedsiębiorcę na rzecz banku obcej waluty po ustalonym z góry kursie. Warto zaznaczyć, że zawarcie wskazanych umów poprzedzone zostało kilkoma spotkaniami kontrahentów, w których uczestniczyła m.in. główna księgowa przedsiębiorcy transportowego. W toku spotkań wyjaśniano m.in. mechanizm funkcjonowania wspomnianych transakcji, natomiast przedsiębiorca transportowy otrzymał odpowiedni folder z prezentacją, wzór umów i odpowiedni regulamin.

Przez pierwsze miesiące od zawarcia umów opcyjnych na rachunek bankowy przedsiębiorcy wpływały odpowiednie należności w związku z dokonanymi transakcjami. W kolejnych miesiącach kurs obcej waluty zaczął jednak rosnąć i transakcja nie była już korzystna dla przedsiębiorcy transportowego, ponieważ z umów wynikał obowiązek jej odsprzedaży bankowi po ustalonym z góry kursie. Z tego powodu umowa opcji stała się przyczyną sporu pomiędzy bankiem a przedsiębiorcą. W sporze tym przedsiębiorca zarzucił bankowi m.in. niespełnienie wobec niego obowiązków wynikających z dyrektywy MiFiD.

Pomimo niekorzystnego dla przedsiębiorcy wyroku sądu I, jak i II instancji, SN przychylił się do zarzutów podniesionych przez przedsiębiorcę. W wyroku SN podkreślił, że przy zawieranych umowach opcyjnych należy stosować zbliżony lub podobny przedkontraktowy standard informacyjny wynikający z postanowień dyrektywy MiFiD, nawet jeżeli w chwili zawarcia umowy z bankiem dyrektywa ta nie była jeszcze implementowana do polskiego porządku prawnego. Wskazany wyrok potwierdza zatem zasadę, że strony mogą powoływać się na dyrektywę nawet jeszcze nieimplementowaną do krajowego porządku prawnego, jeżeli termin na jej implementację już upłynął.

Podsumowując, wskazany wyrok jest korzystny dla wszystkich podmiotów, które zawarły umowy opcji walutowych z bankami przed implementacją dyrektywy MiFiD do krajowego porządku prawnego. Zgodnie z wyrokiem, przy zawieranych umowach opcyjnych należy stosować zbliżony lub podobny standard informacyjny wynikający z postanowień dyrektywy MiFiD, nawet jeżeli w chwili zawarcia umowy z bankiem dyrektywa ta nie była jeszcze implementowana do polskiego porządku prawnego. Wskazany wyrok ma istotne znaczenie również z tego względu, że dotychczas wyroki dotyczące sporów opcyjnych zazwyczaj były korzystnie dla banków.

Skutki podatkowe przekształcenia działalności gospodarczej w spółkę kapitałową

Patrycja Dzięgielewska, aplikant radcowski
Tomasz Pietrzak, młodszy prawnik
M. Szulikowski i Partnerzy Kancelaria Prawna