Zasady rejestracji dla celów VAT przedsiębiorców zagranicznych w Polsce

oraz

• krajów należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Norwegii, Islandii i Liechtensteinu),

• innych państw na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi.

A zatem podmioty gospodarcze z każdego z ww. państw mają prawo do zakładania i prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium RP. Podejmowanie tej działalności może polegać zarówno na zakładaniu przedsiębiorstwa głównego, jak i przedsiębiorstwa podległego (filii, agencji, oddziału oraz spółki córki). W odniesieniu do państw członkowskich wspomniana swoboda przedsiębiorczości dotyczy zarówno osób fizycznych (obywateli Unii Europejskiej, czyli obywateli z każdego państwa członkowskiego Wspólnoty), jak i osób prawnych (zarejestrowanych lub posiadających siedzibę w którymkolwiek z krajów Unii Europejskiej).

Jednakże korzystanie z możliwości działania w innym państwie musi być zgodne z warunkami określonymi przez ustawodawstwo państwa, w którym podmioty gospodarcze mają zamiar rozpocząć i prowadzić działalność gospodarczą, Oznacza to zastosowanie wobec przedsiębiorców zagranicznych takich samych zasad, jakie stosuje wybrane przez niego państwo wobec własnych obywateli i podmiotów gospodarczych. Jest to zakaz dyskryminacji ze względu na przynależność narodową, który polega na tym, że „zabroniona jest wszelka dyskryminacja obywatela z innego państwa członkowskiego mogąca wynikać z krajowych przepisów prawnych, regulacji albo praktyki (...). W szczególności zabrania się wydawania wszelkich przepisów krajowych, które faktycznie lub prawnie gorzej traktują obywatela innego państwa członkowskiego w stosunku do obywatela własnego znajdującego się w takiej samej sytuacji” (ETS 1996, C-101/94, KE v. Republika Włoska). A zatem swoboda przedsiębiorczości opiera się na zasadzie niedyskryminacji - to znaczy, że w odniesieniu do reguł działalności gospodarczej obywatele innego państwa traktowani są tak samo jak obywatele kraju przyjmującego (jest to tzw. klauzula narodowa lub klauzula traktowania narodowego). Reguła ta nie oznacza jednak, że działalność gospodarcza we wszystkich państwach prowadzona jest na identycznych warunkach. Kwestie dotyczące takich spraw, jak: formy działalności gospodarczej, wymogi kapitałowe dla rozpoczęcia działalności, czy wreszcie jej opodatkowanie, regulowane są zawsze przez ustawodawstwo krajowe. Przykładem może być obowiązująca zasada, że państwa Wspólnoty nie mają jednolitego systemu podatkowego i każde państwo autonomicznie kształtuje swoją politykę fiskalną, ustalając zasady i skalę opodatkowania. W praktyce znaczy to tylko tyle, że otwarcie firmy w innym wybranym państwie wiąże się z koniecznością dostosowania się do przepisów prawnych tego kraju. A zatem przedsiębiorcę zagranicznego, który chce się rozliczać z podatku od towarów i usług na terytorium RP, obowiązywać będą te same przepisy co podmioty krajowe. Zostało to zapisane w art. 13 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, z którego wynika, że osoby zagraniczne z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii Europejskiej oraz państw niebędących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, które mogą korzystać ze swobody przedsiębiorczości na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, mogą podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach jak obywatele polscy.

1. Obowiązek rejestracji dla celów VAT w odniesieniu do przedsiębiorców zagranicznych niemających siedziby na terytorium RP

Czy zagraniczni przedsiębiorcy, którzy nie mają siedziby (miejsca prowadzenia działalności) w kraju, mogą skorzystać ze zwolnienia podmiotowego przewidzianego w ustawie VAT?

Nie, zagraniczni przedsiębiorcy, którzy nie posiadają miejsca zamieszkania lub siedziby w Polsce, a wykonują na terytorium państwa polskiego czynności opodatkowane, są, co do zasady, zobligowani do zarejestrowania się dla celów VAT przed dokonaniem pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług (zwolnienie z uwagi na wysokość obrotu w tym przypadku nie znajdzie zastosowania).

Rejestracja podmiotu zagranicznego tylko i wyłącznie na potrzeby rozliczeń VAT nie skutkuje ustanowieniem przez niego stałej siedziby w Polsce, bowiem dla celów rejestracji tych przedsiębiorców na potrzeby polskiego VAT brak siedziby czy miejsca zamieszkania na terytorium Polski nie ma żadnego znaczenia. Stanowisko to potwierdza między innymi Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w piśmie nr 1401/HTI/4407/14-113/05/EN z dnia 11 maja 2006 roku, w którym stwierdza, że „sam fakt zarejestrowania się (...) podmiotów zagranicznych dla potrzeb VAT w Polsce w związku z wykonywanymi dostawami i nabyciami towarów nie jest równoznaczny z ustanowieniem stałego miejsca prowadzenia działalności w Polsce oraz nie pociąga za sobą przeniesienia na terytorium Polski ani technologii, ani pracowników, ani też środków finansowych koniecznych do prowadzenia działalności”.

2. Obowiązek rejestracji dla celów VAT w odniesieniu do przedsiębiorców zagranicznych mających siedzibę na terytorium RP

Jakie reguły dotyczące zasad rejestracyjnych na potrzeby VAT znajdą zastosowanie do tych podmiotów zagranicznych, które mają siedzibę (miejsca prowadzenia działalności) dla celów swojej działalności na polskim terytorium?

W tym przypadku obowiązują takie same zasady jak w odniesieniu do polskich podmiotów gospodarczych. Podmioty te (przedsiębiorcy zagraniczni, którzy mają na terytorium Polski siedzibę) mogą więc wybrać opcję zwolnienia podmiotowego przewidzianego dla drobnych przedsiębiorców lub korzystać ze zwolnienia z uwagi na wykonywanie czynności zwolnionych przedmiotowo z VAT.

Zwolnienie podmiotowe z VAT

Z art. 113 ust. 1 ustawy o VAT wynika, że zwalnia się z opodatkowania tych podatników, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 50 000 złotych. A zatem zagraniczni przedsiębiorcy mający siedzibę i wykonujący czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na terytorium RP są zobowiązani do zarejestrowania się jako podatnicy podatku VAT dopiero w momencie, gdy wartość sprzedaży opodatkowanej z tego tytułu przekroczy ww. limit.

WAŻNE

W przypadku podatników rozpoczynających wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu VAT w trakcie roku kwotę limitu 50 000 zł odnosi się proporcjonalnie do okresu dokonywania sprzedaży.

Polskie przepisy podatkowe przewidują specjalne zasady opodatkowania drobnych przedsiębiorców. W art. 113 i 114 ustawy o podatku od towarów i usług określono zakres podmiotowy dla drobnych przedsiębiorców oraz zasady obowiązujących ich szczególnych procedur. Szczególna procedura w przypadku podatników - drobnych przedsiębiorców, u których wartość sprzedaży opodatkowanej nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym ww. kwoty (do wartości sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku), polega na zwolnieniu tych podatników od podatku od towarów i usług (tzw. zwolnienie podmiotowe).

Drobni przedsiębiorcy korzystający ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy o VAT:

• nie mają obowiązku sporządzania i składania deklaracji podatkowej (art. 99 ust. 7 ustawy),

• nie mają obowiązku odprowadzania podatku,

• są zobowiązani do prowadzenia ewidencji sprzedaży w uproszczonej formie (art. 109 ust. 1 ustawy),

• nie mają prawa do dokonywania odliczenia podatku naliczonego przy zakupach związanych ze swoją działalnością, która jest zwolniona od podatku (art. 86 ust. 1 ustawy).

Wyliczenie llimitu uprawniającego do zwolnienia podmiotowego

W art. 113 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług postanowiono, że do wartości kwoty obrotu uprawniającej do korzystania ze zwolnienia podmiotowego, a osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, nie wlicza się:

• odpłatnej dostawy towarów zwolnionej od podatku (przedmiotowo),

• odpłatnego świadczenia usług zwolnionych od podatku (przedmiotowo),

• odpłatnej dostawy towarów, które na podstawie przepisów o podatku dochodowym są zaliczane przez podatnika do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.

Zwolnienie podmiotowe od VAT ma dla drobnych przedsiębiorców charakter dobrowolny, tzn. mają oni możliwość zrezygnowania z niego i opodatkowania działalności na zasadach ogólnych. Podatnicy, którym przysługuje to zwolnienie (art. 113 ust. 1 i 9 ustawy), mogą z niego zrezygnować, pod warunkiem pisemnego zawiadomienia o tym zamiarze naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla nich ze względu na miejsce prowadzenia działalności przed początkiem miesiąca, w którym rezygnują ze zwolnienia.

Jednakże w przypadku podatników rozpoczynających działalność w trakcie roku podatkowego, będących z mocy prawa zwolnionymi od VAT (art. 113 ust. 9 ustawy), jeżeli chcą oni zrezygnować z tego zwolnienia, to pisemne zawiadomienie o tej rezygnacji muszą złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego przed wykonaniem pierwszej czynności podlegającej opodatkowaniu VAT. Termin do dokonania rezygnacji ze zwolnienia w przypadku podatników rozpoczynających działalność w trakcie roku podatkowego jest terminem prawa materialnego, tzn. jest to termin nieprzywracalny.

PRZYKŁAD

Podatnik korzystający ze zwolnienia podmiotowego postanowił z niego zrezygnować począwszy od 1 marca 2008 roku. Tym samym zdecydował się przyjąć z dniem 1 marca 2008 roku wszystkie prawa i obowiązki wynikające z ustawy o podatku od towarów i usług. W tym przypadku zawiadomienie o rezygnacji ze zwolnienia podmiotowego przedsiębiorca powinien złożyć do właściwego urzędu skarbowego najpóźniej do 29 lutego 2008 roku. W tym samym czasie musi złożyć wszystkie wymagane dokumenty rejestracyjne.

Przedsiębiorców zagranicznych może również obowiązywać zwolnienie przedmiotowe z VAT z uwagi na charakter dokonywanych przez nich czynności. W art. 43 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług zostało zapisane, że zwalnia się z opodatkowania tym podatkiem usługi wymienione w załączniku numer 4 do ustawy. A zatem w przypadku, gdy zagraniczni przedsiębiorcy będą wykonywać jedynie czynności zwolnione z opodatkowania podatkiem od towarów i usług, nie będzie na nich ciążył obowiązek dokonania rejestracji dla celów opisywanego podatku.

WAŻNE

W odniesieniu do czynności zwolnionych przedmiotowo z opodatkowania VAT nie obowiązują żadne limity określone przez polskiego ustawodawcę. Z uwagi na powyższe przedsiębiorcy zagraniczni, którzy korzystają w Polsce ze statusu podatników zwolnionych z opodatkowania ze względu na fakt, że dokonują wyłącznie czynności zwolnionych z VAT, mogą korzystać z przedmiotowego zwolnienia tak długo, jak długo będą wykonywać wyłącznie czynności zwolnione.

3. Zasady rejestracji do VAT obowiązujące przedsiębiorców zagranicznych

Czy wszystkich przedsiębiorców zagranicznych, którzy chcą się rozliczać z tytułu VAT w Polsce, obowiązują jednakowe zasady rejestracji na potrzeby tego podatku?

Co do zasady, obowiązują ich te same przepisy. Jedyne rozróżnienie, jakie przewiduje ustawa o podatku od towarów i usług, jest związane z posiadaniem przez nich na polskim terytorium siedziby, miejsca prowadzenia działalności czy miejsca zamieszkania bądź jego brakiem.

W myśl art. 3 ust. 1 ustawy o VAT, jeśli stałe miejsce zamieszkania lub siedziba albo miejsce stałego prowadzenia działalności przedsiębiorców zagranicznych znajduje się na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, generalną zasadą jest, że właściwym organem podatkowym jest naczelnik urzędu skarbowego właściwy dla miejsca, gdzie realizowane są czynności podlegające opodatkowaniu.

Natomiast w przypadku podmiotów zagranicznych nieposiadających stałego miejsca zamieszkania lub siedziby albo stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium kraju - właściwym organem podatkowym jest Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa - Śródmieście (art. 3 ust. 2 ustawy o VAT).

Zgłoszenie rejestracyjne VAT-R

Polscy podatnicy zgodnie z regułą wyrażoną w art. 96 ust. 1 ustawy o VAT są obowiązani przed dniem wykonania pierwszej czynności opodatkowanej złożyć naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenie rejestracyjne VAT-R. Podmioty zwolnione od podatku ze względu na osiągane obroty lub wykonujące wyłącznie czynności zwolnione od podatku mogą również złożyć zgłoszenie rejestracyjne (art. 96 ust. 3 ustawy o VAT). Następnie naczelnik urzędu skarbowego dokonuje rejestracji podatnika i potwierdza jego zarejestrowanie na druku VAT-5 jako „podatnika VAT czynnego” lub jako „podatnika VAT zwolnionego”.

W tym miejscu należy wyjaśnić, iż ustawodawca nie określił wprost, od którego momentu podmioty składające druk VAT-R stają się zarejestrowanymi podatnikami podatku od towarów i usług. Biorąc pod uwagę treść art. 96 ust. 4 ustawy należy stwierdzić, iż rejestracja następuje w momencie złożenia zgłoszenia rejestracyjnego w urzędzie skarbowym. Potwierdza to Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego w Warszawie w piśmie nr 1472/RPP1/443-405/2005/PS z dnia 9 grudnia 2005 roku, w którym wyjaśnia, że „Datę rejestracji podmiotu dla potrzeb podatku od towarów i usług wyznacza (...) dzień złożenia zgłoszenia rejestracyjnego na formularzu VAT-R, a nie dzień otrzymania potwierdzenia zarejestrowania podmiotu jako podatnika na druku VAT-5. Od dnia dokonania rejestracji podatnikowi VAT czynnemu przysługuje prawo do odliczeń i otrzymania zwrotów na zasadach określonych w ustawie”.

Z art. 96 ust. 5 wynika, że w przypadku utraty przez przedsiębiorców zwolnienia od podatku lub rezygnacji z tego zwolnienia, są oni zobowiązani do złożenia zgłoszenia rejestracyjnego, a jeżeli podmioty te są już zarejestrowane jako podatnicy podatku od towarów i usług zwolnieni z VAT - muszą dokonać aktualizacji zgłoszenia rejestracyjnego.

Zgłoszenie identyfikacyjne NIP-2

Zarejestrowani podatnicy VAT mają obowiązek posługiwania się numerem identyfikacji podatkowej. W celu jego uzyskania powinni złożyć zgłoszenie identyfikacyjne NIP-2. Zgodnie z art. 96 ust. 11 ustawy o VAT podatnicy są zobowiązani do umieszczania numeru identyfikacji podatkowej na fakturach i ofertach. Obowiązek podawania NIP na fakturach wynika także z przepisów dotyczących wystawiania faktur.

Zgłoszenie rejestracyjne VAT-R składają zarówno podatnicy, którzy rozpoczynają wykonywanie czynności podlegających opodatkowaniu, jak i ci, którzy uaktualniają dane wykazane w poprzednio złożonym zgłoszeniu. Jeżeli dane zawarte w zgłoszeniu rejestracyjnym ulegną zmianie, na przedsiębiorcach ciąży obowiązek zgłoszenia zmiany do naczelnika urzędu skarbowego w terminie 7 dni, licząc od dnia, w którym nastąpiła zmiana (art. 96 ust. 12 ustawy o VAT).

Załącznik VAT-R/UE

Zgodnie z art. 97 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, w odniesieniu do podatników zamierzających dokonywać transakcji wewnątrzwspólnotowych obowiązuje zasada, że przed dniem dokonania pierwszej wewnątrzwspólnotowej dostawy lub pierwszego wewnątrzwspólnotowego nabycia należy zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego w zgłoszeniu rejestracyjnym VAT-R i załączniku do niego VAT-R/UE o zamiarze rozpoczęcia wykonywania tych czynności.

Naczelnik urzędu skarbowego rejestruje podmioty, które dokonały zawiadomienia jako podatnika VAT UE i potwierdza ich zarejestrowanie jako podatnika VAT UE na druku VAT-5 UE (art. 97 ust 9 ustawy). Podmioty zarejestrowane jako podatnicy VAT UE, które uzyskały ww. potwierdzenie, przy dokonywaniu wewnątrzwspólnotowego nabycia lub wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów lub przy nabywaniu niektórych kategorii usług podają numer, pod którym są zidentyfikowane na potrzeby podatku i są obowiązane do posługiwania się numerem identyfikacji podatkowej poprzedzonym kodem „PL”.

W przypadku, gdy zarejestrowani podatnicy VAT UE nie podali w zgłoszeniu rejestracyjnym, iż zamierzają rozpocząć dokonywanie wewnątrzwspólnotowych dostaw towarów - przed dniem dokonania pierwszej takiej dostawy muszą złożyć zgłoszenie aktualizacyjne na formularzu VAT-R/UE zgodnie z dyspozycją zawartą w art. 97 ust. 12 powoływanej ustawy.

Aktualizacja zgłoszenia rejestracyjnego

Gdy podatnicy VAT UE nie będą wykonywać wewnątrzwspólnotowych dostaw lub wewnątrzwspólnotowych nabyć - powinni również złożyć aktualizację zgłoszenia rejestracyjnego. W myśl przepisu 97 ust. 13 ustawy o VAT termin na złożenie zawiadomienia o zaprzestaniu ww. działalności wynosi 15 dni, licząc od dnia zaistnienia tej okoliczności. Zgłoszenie takie stanowi dla naczelnika urzędu skarbowego podstawę do wykreślenia podmiotu z rejestru jako podatnika VAT UE.

Warto pamiętać, że w przypadku, gdy podatnicy VAT UE nie złożą za 6 kolejnych miesięcy lub 2 kolejne kwartały deklaracji podatkowych, naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podmioty z rejestru jako podatników VAT UE.

Reasumując, zagraniczni przedsiębiorcy, którzy dokonują rejestracji dla celów polskiego podatku od towarów i usług, powinni złożyć kompletnie wypełnione i podpisane przez osobę upoważnioną formularze NIP-2, VAT-R, z tym że w przypadku gdy będą dokonywać transakcji wewnątrzwspólnotowych wraz z załącznikiem VAT-R/UE.

Nie są to jednak jedyne dokumenty, które mają obowiązek przedłożyć we właściwym dla nich miejscowo organie podatkowym. Ponadto zagraniczni przedsiębiorcy są zobowiązani przedłożyć naczelnikowi urzędu skarbowego uwierzytelnione lub urzędowo poświadczone kopie dokumentów potwierdzających informacje objęte zgłoszeniem, a w szczególności:

• umowę spółki,

• wyciąg z rejestru spółek,

• pełnomocnictwo (jeżeli firma będzie działała przez pełnomocnika),

• potwierdzenie polskiego banku o otwarciu rachunku bankowego,

• oświadczenie o miejscu przechowywania ewidencji oraz ewentualnie adres biura rachunkowego (które będzie prowadziło ewidencję),

• umowy z polskimi odbiorcami lub informacje o planowanej działalności w Polsce.

Załączone dokumenty muszą być przetłumaczone przez tłumacza przysięgłego na język polski.

Wiele wątpliwości polskich organów podatkowych budził status oddziałów zagranicznych. Rozwiało je pismo Ministerstwa Finansów nr PT5-033-4/2006/IN/665 z dnia 28 marca 2007 roku, w którym czytamy: „W przypadku, gdy przedsiębiorca zagraniczny wykonuje na terytorium Polski czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, to w zakresie, w jakim te czynności wykonywane są na terytorium Polski (miejsce ich świadczenia jest terytorium Polski) - staje się on podatnikiem podatku od towarów i usług w Polsce. Jeżeli zatem przedsiębiorca zagraniczny np. spółka utworzy oddział (...), za pośrednictwem którego będzie prowadzona na terytorium Polski działalność spółki, to będzie on w takim zakresie podatnikiem podatku od towarów i usług. Utworzenie na terytorium Polski przez przedsiębiorcę zagranicznego następnego oddziału lub rozpoczęcie wykonywania czynności bez pośrednictwa oddziału nie powoduje powstania na terytorium Polski nowego podatnika podatku od towarów i usług. Zmienia się jedynie zakres wykonywanych czynności i struktura organizacyjna tego podatnika. Nie ma zatem podstaw do odrębnej rejestracji dla podatku od towarów i usług. Sytuacja taka powoduje jedynie konieczność aktualizacji zgłoszeń identyfikacyjnych (NIP) i rejestracyjnych (VAT-R), w oparciu o nadany wcześniej numer identyfikacji podatkowej”.

4. Wyłączenia z obowiązku rejestracji dla celów VAT

Czy polskie przepisy podatkowe przewidują sytuacje, kiedy zagraniczni przedsiębiorcy nie muszą rejestrować się dla celów VAT?

Tak, przedsiębiorcy z zagranicy nie zawsze muszą się rejestrować na potrzeby podatku od towarów i usług w Polsce. Jeśli podmioty zagraniczne posiadające siedzibę (miejsca prowadzenia działalności) poza terytorium Rzeczpospolitej Polskiej dokonują dostaw towarów lub świadczą usługi na jej terytorium, to w niektórych przypadkach podatek może zostać rozliczony przez nabywcę towarów lub usług w Polsce (mechanizm samonaliczania podatku - ang. reverse charge). Przypadki te zostały określone w art. 17 ustawy o VAT.

Katalog ten obejmuje przypadki, gdy:

• podatnikami VAT są usługobiorcy usług świadczonych przez podatników mających siedzibę lub miejsce zamieszkania albo pobytu poza terytorium państwa polskiego (art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy),

• podatnikami VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej czy osoby fizyczne nabywające towary, jeżeli dokonującym ich dostawy na terytorium kraju jest podatnik nieposiadający siedziby, stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej albo stałego miejsca zamieszkania w Polsce (art. 17 ust. 1 pkt 5 ustawy).

W odniesieniu do tych sytuacji przedsiębiorcy zagraniczni mogą na zasadzie dobrowolności dla celów rozliczenia VAT zarejestrować się w Polsce i rozliczać dostawy towarów i świadczenie usług na ogólnych zasadach.

WAŻNE

W przypadku usług wymienionych w art. 27 ust. 3 i art. 28 ust. 3, 4, 6 i 7 ustawy o VAT (usługi niematerialne w odniesieniu do sytuacji, gdy nabywca usługi podaje numer, pod którym jest zidentyfikowany na potrzeby podatku) podatnikami z tytułu importu usług zawsze będą polskie podmioty jako odbiorcy usług świadczonych przez podmioty zagraniczne, bowiem w tych przypadkach miejscem opodatkowania usług jest zawsze miejsce, gdzie nabywcy usługi posiadają siedzibę, a więc terytorium Polski.

PRZYKŁAD

Polska firma handlowa (podatnik VAT) zleciła wykonanie ekspertyzy kancelarii prawnej w Kanadzie. Ekspertyza wykonana została na terytorium tamtego państwa. Miejscem opodatkowania tej usługi będzie terytorium RP, a podatnikiem polski przedsiębiorca jako usługobiorca usługi rozliczy VAT z tytułu jej importu.

5. Sprzedaż wysyłkowa na terytorium kraju dokonywana przez przedsiębiorców zagranicznych

Jakim zasadom podlega sprzedaż wysyłkowa dokonywana przez przedsiębiorców zagranicznych na terytorium RP?

Opodatkowanie tego rodzaju transakcji jest uzależnione od wysokości obrotów z tytułu dokonywanej w Polsce sprzedaży na odległość.

Zasady dotyczące opodatkowania sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju dotyczą tylko transakcji dokonywanych w ramach państw członkowskich Wspólnoty.

Definicja sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju

Przez pojęcie sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju należy rozumieć dostawę towarów wysyłanych lub transportowanych przez podatnika podatku od wartości dodanej z terytorium państwa członkowskiego innego niż terytorium kraju na terytorium kraju będącego państwem przeznaczenia dla wysyłanego lub transportowanego towaru. Dostawa ta powinna być dokonywana dla:

• podatnika VAT lub osoby prawnej niebędącej takim podatnikiem, którzy nie mają obowiązku rozliczania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów,

• każdego innego podmiotu niebędącego podatnikiem VAT i niemającego obowiązku rozliczania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów.

Z treści art. 24 ust. 12 ustawy o VAT wynika, że sprzedaż wysyłkowa na terytorium kraju wystąpi również, jeżeli dla dokonania tej sprzedaży wysłane lub transportowane z terytorium państwa nienależącego do Wspólnoty towary zostały zaimportowane na terytorium państwa innego niż Polska.

W przypadku sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju, dostawę towarów uznaje się za dokonaną na terytorium kraju, czyli w Polsce, chyba że całkowita wartość towarów innych niż wyroby akcyzowe zharmonizowane, wysyłanych lub transportowanych z tego samego państwa członkowskiego na terytorium kraju, pomniejszona o kwotę podatku od wartości dodanej jest mniejsza lub równa w roku podatkowym od kwoty 160 000 zł (art. 24 ust. 2 ustawy) lub nie przekroczyła ww. kwoty limitu w roku poprzednim (art. 24 ust. 3 ustawy).

PRZYKŁAD

Niemiecki podatnik podatku od wartości dodanej dokonuje dostawy towarów, które są transportowane lub wysyłane z terytorium Niemiec do Polski, a dostawa dokonywana jest na rzecz osoby fizycznej niebędącej podatnikiem VAT. W tym przypadku nabywca, podmiot polski nie ma obowiązku rozliczenia wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Jeśli wartość sprzedaży wysyłkowej, dokonywanej przez podatnika niemieckiego do Polski, była w zeszłym roku podatkowym wyższa niż 160 000 złotych, każda dostawa dokonana w obecnym roku podatkowym będzie opodatkowana w Polsce. Natomiast w sytuacji, gdy w poprzednim roku podatkowym wartość sprzedaży wysyłkowej niemieckiego podatnika VAT nie przekroczyła ww. kwoty, to dostawy dokonywane w bieżącym roku podatkowym opodatkowane będą w państwie wysyłki (czyli w Niemczech) do czasu, aż ich łączna wartość netto nie przekroczy w roku podatkowym limitu 160 000 złotych.

Wyłączenie ze sprzedaży

Zasad dotyczących sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju nie stosuje się do:

• nowych środków transportu - ich dostawa zawsze traktowana jest jako transakcja wewnątrzwspólnotowa (art. 24 ust. 8 pkt 1 ustawy),

• towarów, które są instalowane lub montowane, z próbnym uruchomieniem lub bez niego, przez dokonującego ich dostawy lub przez podmiot działający na jego rzecz - są one opodatkowane w miejscu, w którym towary są instalowane lub montowane. Nie uznaje się za instalację lub montaż prostych czynności umożliwiających funkcjonowanie montowanego lub instalowanego towaru zgodnie z jego przeznaczeniem ( art. 24 ust. 8 pkt 2 ustawy),

• dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich, antyków i towarów używanych:

- opodatkowanych podatkiem od wartości dodanej w państwie członkowskim rozpoczęcia transportu lub wysyłki na odrębnych zasadach określonych tylko dla tych towarów (art. 24 ust. 10 pkt 1 ustawy),

- będących przedmiotem dostawy na aukcji (licytacji) w państwie członkowskim rozpoczęcia transportu lub wysyłki, jeżeli dostawa ich jest dokonywana przez organizatora aukcji (licytacji) oraz do dostawy tej zastosowano szczególne zasady opodatkowania podatkiem od wartości dodanej obowiązujące w państwie członkowskim rozpoczęcia transportu lub wysyłki, stosowane do dostaw towarów dokonywanych przez organizatora aukcji (licytacji), wyłączające uznanie dostawy towarów za czynność odpowiadającą wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów (art. 24 ust. 10 pkt 2 ustawy).

Warto pamiętać, że w przypadku sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju, której przedmiotem są wyroby akcyzowe zharmonizowane, dostawę towarów uznaje się w każdym przypadku za dokonaną na terytorium kraju (zawsze opodatkowanie następuje w Polsce).

W przypadku gdy łączna wartość dostaw nie przekroczy limitu 160 000 złotych, zagraniczni przedsiębiorcy w myśl art. 24 ust. 4 i 5 ustawy o VAT mogą wybrać Polskę jako miejsce opodatkowania pod warunkiem pisemnego zawiadomienia właściwego miejscowo naczelnika urzędu skarbowego o skorzystaniu z tego wyboru co najmniej na 30 dni przed datą dostawy, począwszy od której podatnicy wybierają jako miejsce opodatkowania Polskę. Opcja ta obowiązuje co najmniej przez 2 lata od daty pierwszej dostawy dokonanej w tym trybie, a po po upływie tego okresu podmioty zagraniczne mogą rezygnować z korzystania z tego sposobu rozliczania transakcji. W takim wypadku zgodnie z art. 24 ust. 6 w związku z ust. 7 tej ustawy o tej rezygnacji są oni zobowiązani zawiadomić na piśmie naczelnika urzędu skarbowego.

6. Zasady opodatkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia przez przedsiębiorców zagranicznych

W jakich przypadkach na przedsiębiorcach zagranicznych dokonujących wewnątrzwspólnotowego nabycia na terytorium RP będzie ciążył obowiązek opodatkowania transakcji?

Przez pojęcie wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów należy rozumieć, zgodnie z art. 9 ust. 1 powoływanej ustawy o VAT, nabycie prawa do rozporządzenia jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz. Nabycie to musi być dokonane na rzecz:

• podatnika VAT lub podatku od wartości dodanej, a nabywane towary mają służyć czynnościom wykonywanym przez niego jako podatnika (art. 9 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy),

• osoby prawnej niebędącej podatnikiem, jeżeli w roku podatkowym dokonała wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów na kwotę przekraczającą 50 000 złotych (art. 9 ust. 2 pkt 1 lit. b ustawy),

- przez dokonującego dostawy podatnika VAT lub podatnika podatku od wartości dodanej.

PRZYKŁAD

Przedsiębiorca francuski zarejestrowany w Polsce dla celów VAT oraz na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych zakupił od firmy niemieckiej będącej podatnikiem podatku od wartości dodanej towary na potrzeby prowadzonej przez siebie działalności. Towary te zostały przetransportowane z terytorium Niemiec do siedziby francuskiego podmiotu w Polsce. Transakcja ta stanowi wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium RP.

W ustawie o VAT stwierdzono, że wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów nie wystepuje w przypadku, gdy towary są nabywane przez:

• rolników ryczałtowych,

• podatników dokonujących jedynie czynności innych niż opodatkowane tym podatkiem, którym nie przysługuje prawo do dokonania obniżenia podatku należnego o podatek naliczony przy nabyciu towarów i usług,

• podatników zwolnionych od podatku na podstawie art. 113 ust. 1 i 9,

• osoby prawne niebędące podatnikami

- jeżeli całkowita wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów na terytorium kraju nie przekroczyła w trakcie roku podatkowego kwoty 50 000 zł.

Z przekroczeniem limitu przez te podmioty będziemy mieli do czynienia w sytuacji, gdy całkowita wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia osiągnie kwotę wyższą niż 50 000 złotych w trakcie roku podatkowego (art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy o VAT) lub w poprzednim roku podatkowym (art. 10 ust. 2 tej ustawy).

WAŻNE

Z art. 10 ust. 4 ustawy wynika, że przy ustalaniu całkowitej wartości wewnątrzwspólnotowego nabycia nie bierze się pod uwagę wartości nabycia wyrobów akcyzowych zharmonizowanych oraz nowych środków transportu.

PRZYKŁAD

Mieszkający w Polsce przedsiębiorca szwedzki prowadzący działalność jako podatnik zwolniony podmiotowo z VAT zakupił w Czechach kserokopiarkę za kwotę 12 000 złotych. Zakup ten nie będzie stanowił wewnątrzwspólnotowego nabycia, ponieważ nie przekroczono progu 50 000 złotych.

Limit dla wewnątrzwspólnotowego nabycia

W przypadku gdy łączna wartość wewnątrzwspólnotowego nabycia nie przekroczy limitu 50 000 złotych, zagraniczni przedsiębiorcy w myśl art. 10 ust. 6 i 7 ustawy o VAT mogą wybrać Polskę jako miejsce wewnątrzwspólnotowego nabycia pod warunkiem pisemnego zawiadomienia właściwego miejscowo naczelnika urzędu skarbowego o skorzystaniu z tego wyboru przed dokonaniem nabycia, od którego czynności te mają być rozliczane przez te podmioty na terytorium kraju. Opcja ta obowiązuje co najmniej przez 2 lata, licząc od końca miesiąca, w którym oświadczenie zostało złożone, a po upływie tego okresu podmioty zagraniczne mogą rezygnować z korzystania z tego sposobu rozliczania transakcji. W takim wypadku, zgodnie z art. 10 ust. 8 tej ustawy, o tej rezygnacji są oni zobowiązani zawiadomić na piśmie naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem miesiąca, w którym zrezygnują z opodatkowania.

7. Działanie przez przedstawiciela podatkowego

Kiedy przedsiębiorca zagraniczny musi działać przez przedstawiciela ustawowego?

Z art. 204 ust. 1 Dyrektywy 112 w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej wynika, że państwa członkowskie Unii Europejskiej mogą wprowadzić obowiązek ustanowienia przedstawiciela podatkowego, w przypadku gdy podlegająca opodatkowaniu transakcja dokonywana jest przez podatnika niemającego siedziby w państwie członkowskim, w którym VAT jest należny, i gdy z państwem, w którym ten podatnik ma siedzibę lub stałe miejsce prowadzenia działalności nie istnieje żaden instrument prawny dotyczący wzajemnej pomocy w zakresie podatków pośrednich.

W myśl art. 15 ust. 7 ustawy o podatku od towarów i usług w przypadku, gdy siedziba lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej lub stałe miejsce zamieszkania podmiotu zagranicznego nie znajdują się na terytorium Polski, podmiot, który jest zobowiązany do zarejestrowania się jako podatnik VAT czynny, musi wyznaczyć przedstawiciela podatkowego. Taki obowiązek nie dotyczy jedynie podmiotów zagranicznych, których siedziba, stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej lub stałe miejsce zamieszkania znajduje się na terytorium któregokolwiek państwa członkowskiego Unii Europejskiej (§ 1 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie przypadków, w których nie ma konieczności ustanawiania przedstawiciela podatkowego).

Przedstawicielem podatkowym działającym na rzecz podmiotu zagranicznego może być w Polsce:

• osoba fizyczna posiadająca stałe miejsce zamieszkania na terytorium kraju,

• osoba prawna posiadająca siedzibę na terytorium kraju,

• jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej posiadająca siedzibę na terytorium kraju (art. 15 ust. 8 ustawy o VAT).

Zgodnie z § 2 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie przedstawiciela podatkowego osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która chce pełnić funkcję przedstawiciela podatkowego, obowiązana jest spełnić łącznie następujące warunki:

• zarejestrować się na terytorium RP jako podatnik podatku od towarów i usług czynny,

• terminowo rozliczać się przez ostatnie dwa lata z fiskusem z tytułu wszystkich podatków wpływających do budżetu państwa,

• złożyć dokument o niekaralności w ciągu ostatnich 24 miesięcy za popełnienie przestępstwa skarbowego,

• posiadać uprawnienia do zawodowego wykonywania doradztwa podatkowego lub do usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Ustanowienie przedstawiciela podatkowego

Przedstawiciela podatkowego ustanawia się w drodze zawarcia umowy notarialnej pomiędzy zagranicznym i polskim przedsiębiorcą. Polski podmiot musi przedłożyć zagranicznemu podatnikowi zaświadczenie (wydane przez organ podatkowy) informujące o tym, że spełnia wszystkie przewidziane przez prawo wymogi do jego reprezentowania oraz że ma na terytorium RP siedzibę, a w przypadku osoby fizycznej, stałe miejsce zamieszkania (§ 3 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie przedstawiciela podatkowego). Umowa notarialna łącząca tych dwóch przedsiębiorców powinna zawierać:

• dane podatnika (jego nazwę lub imię i nazwisko; adres jego siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności albo miejsca zamieszkania za granicą),

• dane przedstawiciela podatkowego (jego nazwę lub imię i nazwisko; adres jego siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności albo miejsca zamieszkania w kraju; numer identyfikacji podatkowej),

• adres, pod którym będzie prowadzona i przechowywana dokumentacja i ewidencja podatnika dla celów podatku od towarów i usług.

Zmiana umowy o ustanowieniu przedstawiciela podatkowego

Każda zmiana umowy, która łączy zagranicznego przedsiębiorcę z jego polskim przedstawicielem podatkowym, powinna mieć formę aktu notarialnego. Odpis umowy notarialnej oraz kopię zaświadczenia o spełnieniu ustawowych wymogów dla pełnienia funkcji przedstawiciela podatkowego należy dostarczyć Naczelnikowi Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa Śródmieście.

Przedstawiciel podatkowy jest obowiązany do wypełniania obowiązków podatnika, którego jest przedstawicielem w zakresie podatku VAT. W myśl § 3 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie przedstawiciela podatkowego obowiązki przedstawiciela obejmują przede wszystkim:

• rozliczanie podatku od towarów i usług,

• prowadzenie i przechowywanie dokumentacji i ewidencji na potrzeby podatku VAT, a także

• inne czynności określone przez przepisy ustawy o podatku od towarów i usług pod warunkiem, że zostały wymienione w umowie notarialnej.

Przedstawiciel podatkowy odpowiada solidarnie z podatnikiem, którego reprezentuje za jego wszystkie zobowiązania podatkowe (art. 15 ust. 9 ustawy o VAT). Jeżeli przedstawiciel został zobowiązany do wystawiania faktur, to faktury te obok standardowych danych dostawcy i nabywcy powinny zawierać także: nazwę, adres i numer identyfikacji podatkowej przedstawiciela podatkowego (§ 26 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług. Przedstawiciel, który z jakichkolwiek względów przestał spełniać ustawowe wymogi, musi w formie pisemnej zawiadomić o tym fakcie przedsiębiorcę zagranicznego (§ 4 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie przedstawiciela podatkowego).

PODSTAWY PRAWNE

• ustawa z dnia 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. Dz.U. Nr 155, poz. 1095 ze zm.)

• ustawa z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. Nr 54, poz. 535 ze zm.)

• Dyrektywa 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 roku w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.U. UE L Nr 347 poz. 1 ze zm.)

• rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 16 kwietnia 2004 roku w sprawie przedstawiciela podatkowego (Dz.U. Nr 66, poz. 609);

• rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 15 kwietnia 2004 roku w sprawie przypadków, w których nie ma konieczności ustanawiania przedstawiciela podatkowego (Dz.U. Nr 66, poz. 608)

• rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 25 maja 2005 roku w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, zaliczkowego zwrotu podatku, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 95, poz. 798 ze zm.)