Kiedy powstaje obowiązek podatkowy z tytułu otrzymanego wadium

RADA

Otrzymane przez urząd gminy wadium staje się częściową należnością za usługę najmu lokalu użytkowego z chwilą zaliczenia go na poczet świadczenia. Z chwilą tego zaliczenia wadium pełni funkcję zaliczki na poczet usługi najmu i w tym dniu powstaje obowiązek podatkowy. W rezultacie podlega opodatkowaniu VAT. Obowiązek podatkowy w stosunku do pobranej kwoty wadium nie powstanie natomiast ani w dacie jego otrzymania, ani zatrzymania wadium. W terminie 7 dni od dnia zaliczenia wadium na poczet należności z tytułu najmu gmina powinna wystawić fakturę.

UZASADNIENIE

Otrzymanie kwoty wadium nie może zostać zaliczone do żadnej z wymienionych czynności opodatkowanych, w związku z czym nie podlega opodatkowaniu VAT. Opodatkowaniu VAT podlegają bowiem czynności wymienione w art. 5 ustawy o VAT. W tym m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Samo przyjęcie wadium nie gwarantuje jeszcze, że dojdzie do zawarcia umowy z oferentem.

W piśmie z 3 marca 2006 r. nr 1471/NUR2/443-615/06/AG Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie czytamy, że: „Przyjęcie wadium lub zaliczki w stanie faktycznym opisanym we wniosku nie mieści się w definicji żadnej z opodatkowanych czynności. W szczególności nie można uznać tych czynności za odpłatną dostawę towaru, gdyż na gruncie ustawy o VAT pieniądz nie jest towarem (art. 2 pkt 6). Nie jest to również odpłatne świadczenie usług (art. 8 ust. 1), gdyż sama wpłata wadium czy zaliczki nie powoduje obowiązku świadczenia wzajemnego, zatem nie zostaje spełniona przesłanka odpłatności. Wniesienie wadium lub zaliczki nie gwarantuje przeniesienia prawa własności do rozporządzania towarami jak właściciel. Jest jednym z warunków, który każdy przystępujący do przetargu bądź rokowań musi spełnić, aby być do nich dopuszczonym. Pomimo, że może zostać zaliczone na poczet wartości dostawy, to w momencie jego wnoszenia pomiędzy właścicielem ogłaszającym przetarg bądź prowadzącym rokowania, a przystępującym do nich nie dochodzi jeszcze do porozumienia w zakresie przeniesienia prawa własności i wydania towaru bądź wykonania usługi (również w przyszłości). Z tej przyczyny pomimo, że wadium i zaliczka mogą stanowić część należności o której mowa w art. 19 ust. 11, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług”.

W związku z tym, że faktura VAT dokumentuje czynności opodatkowane, a otrzymanie wadium nie powoduje powstania obowiązku podatkowego w VAT, to podatnik, który organizuje przetarg, nie może udokumentować pobrania wadium fakturą VAT. Dowodami księgowymi, które służą udokumentowaniu pobranego wadium, będą wyciąg bankowy lub kasowy dowód wpłaty.

Po rozstrzygnięciu przetargu zamawiający zwraca oferentowi, którego oferta została odrzucona, wpłacone przez niego wadium. Kwota zwrotu powiększona jest dodatkowo o odsetki wynikające z umowy rachunku bankowego, na którym wadium było przechowywane. Jednak jeżeli oferta nie została przyjęta przez zamawiającego w wyniku przeprowadzonego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, zarówno otrzymanie, jak i późniejszy zwrot wadium są neutralne dla VAT.

WAŻNE!

Dowodami księgowymi, które służą udokumentowaniu pobranego wadium, mogą być wyciąg bankowy lub kasowy dowód wpłaty.

Mimo że funkcja, jaką spełnia wadium, powoduje, że w momencie wpłaty nie stanowi ona czynności podlegającej opodatkowaniu VAT, to w postępowaniu przetargowym jest taki moment, w którym może ono zmienić swój charakter. Ponieważ nie może być uznana ani za dostawę towaru, ani za świadczenie usługi, ani za zaliczkę na poczet tych czynności. Jeżeli bowiem wadium wpłacone przez uczestnika przetargu, który wygrał przetarg, zostaje następnie zaliczone na poczet ceny na dostawę towaru czy wykonanie usługi, to z chwilą dokonania tego zaliczenia podlega ono opodatkowaniu VAT. W rezultacie u podatnika powstaje obowiązek podatkowy w części obejmującej otrzymaną należność - na zasadach określonych w art. 19 ust. 11 ustawy o VAT.

Przykład

Urząd miasta ogłosił przetarg na wynajem lokalu użytkowego. 10 lipca oferent wpłacił wadium na rachunek bankowy zamawiającego. Zaliczenie wadium na poczet należności za czynsz nastąpiło z chwilą rozstrzygnięcia przetargu, tj. 5 sierpnia. Kontrahent wyłoniony w postępowaniu przetargowym będzie użytkował lokal na podstawie umowy najmu począwszy od 1 września.

W takim przypadku wpłacone wadium z dniem 5 sierpnia należy potraktować jako zaliczkę na poczet należności za najem lokalu. Uznanie wadium za zaliczkę na poczet przyszłej usługi, która stanowi czynność opodatkowaną, powoduje obowiązek wystawienia faktury VAT na otrzymaną kwotę. Błędem byłoby natomiast w takiej sytuacji rozpoznanie obowiązku podatkowego w lipcu (miesiącu, w którym podatnik otrzymał wadium) lub we wrześniu (miesiącu, w którym nastąpi świadczenie usługi).