Odszkodowania i kary umowne nie podlegają VAT

Spółka, leasingodawca, zwróciła się do naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o interpretację. Przedstawiła następujący stan faktyczny. Jako finansujący zawiera umowy leasingu operacyjnego samochodów, które są połączone z usługami serwisowymi. Zgodnie z umową spółka, jako finansujący, może jednostronnie wypowiedzieć umowy leasingu ze skutkiem natychmiastowym w określonych sytuacjach, przykładowo gdy korzystający nie wykona należycie lub terminowo jakiegokolwiek zobowiązania wynikającego z umowy. Co więcej, w przypadku skorzystania z prawa rozwiązania umowy przysługuje jej roszczenie o zapłatę przez korzystającego określonej kwoty. W przypadku uszkodzenia leasingowanego samochodu, gdy dokonanie naprawy okaże się niemożliwe lub nieopłacalne, leasingodawcy przysługuje odpowiednia kwota. Natomiast w sytuacji szkody całkowitej, takiej jak kradzież samochodu, umowa leasingu wygasa w dniu utraty pojazdu i spółce przysługuje roszczenie pieniężne w określonej w umowie wysokości.

Spółka zwróciła się więc z pytaniem, czy kwoty należne w związku z rozwiązaniem umów leasingu operacyjnego podlegają opodatkowaniu VAT. Zdaniem spółki kwoty te stanowią odszkodowanie oraz kary umowne w rozumieniu kodeksu cywilnego (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93 ze zm.) i nie podlegają VAT.

Organy podatkowe uznały to stanowisko za błędne i dowodziły, że kwoty otrzymywane przez skarżącą w powyższych przypadkach stanowią elementy wynagrodzenia w związku z pełnionymi świadczeniami na rzecz korzystającego, a zatem zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o VAT (Dz.U. z 2004 r. nr 54, poz. 535 ze zm.) wchodzą do podstawy opodatkowania z tytułu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu. Ponadto dyrektor izby skarbowej uznał, że leasingobiorca, który jest zobowiązany do uiszczenia wskazanych kwot, jest dłużnikiem, którego świadczenie główne z umowy ma charakter wyłącznie świadczenia pieniężnego. A zatem dodatkowe świadczenie obciążające dłużnika jest formą dodatkowego wynagrodzenia na rzecz leasingodawcy.

Sąd po rozpoznaniu sprawy orzekł, że skarga jest zasadna. Sąd przeanalizował przepisy art. 5 ust. 1, art. 7 ust. 1 oraz art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, które określają, co należy rozumieć przez dostawę towarów i świadczenie usług, i doszedł do wniosku, że otrzymane odszkodowanie w postaci pieniądza nie może zostać uznane ani za towar, ani usługę, a zatem nie stanowi dostawy towaru ani świadczenia usług. Sąd stwierdził także w uzasadnieniu, że odszkodowanie nie zostało zdefiniowane w ustawie. Definicja taka znajduje się natomiast w kodeksie cywilnym, zgodnie z którym odszkodowanie jest zapłatą za wyrządzone szkody, poniesione przez kogoś straty. Naprawienie szkody obejmuje straty, które poniósł poszkodowany, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby nie wyrządzono szkody. Zdaniem sądu, biorąc pod uwagę definicję świadczenia usług, nie można uznać, że zapłata przez kontrahenta na rzecz strony odszkodowania stanowi wynagrodzenie za świadczoną przez nią usługę. Istotą odszkodowania nie jest bowiem płatność za świadczenie, a zatem jest to transakcja nieekwiwalentna.