Noclegi oddelegowanych pracowników - skutki podatkowe

Różnica pomiędzy podróżą służbową, a oddelegowaniem

Po pierwsze trzeba wyjaśnić, że słowo „delegacja”, używane jest dość dowolnie, a może mieć podatkowo zupełnie różne znaczenia i skutki. Czym innym jest bowiem podróż służbowa, a czym innym oddelegowanie.  Z założenia, podróż służbowa związana jest z fizycznym podróżowaniem poza miejsce pracy, na podstawie dokumentu polecenia podróży służbowej. W przypadku podróży służbowej pracownikom przysługują dodatkowe świadczenia, takie jak diety, czy zwrot kosztów noclegów i podróży.  Ten rodzaj wyjazdu został określony wprost w kodeksie pracy:

Art. 77⁵. Kodeksu pracy:
§ 1. Pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową.

Oddelegowanie natomiast, to czasowa zmiana miejsca pracy, która wcale nie musi wiązać się z podróżowaniem - może trwać zdecydowanie dłużej, a pracownikowi nie przysługują z założenia dodatkowe należności. W przypadku jeżeli trwa powyżej 3 miesięcy powinno zostać odpowiednio uwzględniona w umowie. Zgodnie z kodeksem pracy:

Art.  42. § 4 Kodeksu pracy:
Wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy nie jest wymagane w razie powierzenia pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika.

Polecamy: Monitor Księgowego – prenumerata

Polecamy: INFORLEX Księgowość i Kadry

Zapewnienie noclegu pracownikowi – rozważania Trybunału Konstytucyjnego

Z pewnością jeżeli pracownik musi pracować gdzieś poza stałym miejscem swojego zamieszkania, to zapewnienie mu mieszkania przez pracodawcę jest jakiegoś rodzaju korzyścią. Pytaniem pozostaje, czy zapewnienie takiego noclegu jest również jego przychodem, w rozumieniu prawa podatkowego. W tej kwestii warto zwrócić uwagę, że czym innym może być zapewnienie bezpłatnego noclegu - na przykład w mieszkaniu służbowym posiadanym przez pracodawcę, a czym innym będzie zapłata przez pracodawcę za hotel.

Przechodząc do analizy przepisów, należy zwrócić uwagę na artykuł 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Art. 12 ust. 1 ustawy o PIT:
Za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Z grup - wartość pieniężna świadczeń w naturze, świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, nieodpłatne świadczenia - niektóre organy podatkowe wyciągały wnioski w postaci interpretacji, że ponoszenie kosztów oddelegowania pracowników jest przychodem ze stosunku służbowego jako przynależnego do jednej z grup.

Jednym z kluczowych wyroków, który zaczął regulować tą kwestię, pozostaje do dziś wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 lipca 2014 roku, sygn. akt K 7/13. Wyrok ten wyjaśnia, jak należy oceniać nieodpłatne świadczenie i związany z nim realny charakter przysporzenia i powstania zobowiązania podatkowego. Cytując uzasadnienie wyroku:

Należy przyjąć, że za przychód pracownika mogą być uznane świadczenia, które:

- po pierwsze, zostały spełnione za zgodą pracownika (skorzystał z nich w pełni dobrowolnie),
- po drugie, zostały spełnione w jego interesie (a nie w interesie pracodawcy) i przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść,
- po trzecie, korzyść ta jest wymierna i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów).

Rozbieżne interpretacje, decyzje i wyroki - trudna praktyka

Niestety, pomimo wyroku Trybunału Konstytucyjnego, nadal zagadnienie nie jest wyjaśnione wprost. Dlatego w praktyce pojawiały się zarówno decyzje kwalifikujące wydatki na oddelegowanie pracownika jako jego przychód, jak i te odróżniające ten rodzaj wydatków od przychodów pracownika. Jak uzasadniały to organy? Warto sprawdzić na przykładach:

stan faktyczny:

Spółka deleguje pracowników do pracy za granicę, głównie do Francji i Niemiec. Na czas delegowania do pracy za granicą, w drodze aneksu do umowy o pracę, zmianie ulegają miejsce wykonywania pracy oraz wynagrodzenie. Jako miejsce wykonywania pracy określana jest miejscowość poza granicami kraju, w której praca jest wykonywana (poza siedzibą pracodawcy, a jednocześnie poza miejscem zamieszkania pracowników). Wynagrodzenie zaś ustalane jest zgodnie z bezwzględnie obowiązującymi przepisami w kraju przejściowego wykonywania zatrudnienia. Pracownicy nie wyjeżdżają więc do pracy za granicę w ramach podróży służbowej w rozumieniu przepisów prawa pracy, w konsekwencji spółka nie wypłaca pracownikom diet i innych należności przysługujących pracownikom zgodnie z kodeksem pracy w przypadku podróży służbowych. Zgodnie z zapisami w regulaminie pracy i wynagradzania, pracownicy delegowani mają zapewnione zakwaterowanie podczas wykonywania pracy za granicą, za które płaci pracodawca lub jego kontrahent.

Zadane pytanie:

Czy wartość finansowanych przez stronę i udostępnianych bezpłatnie w czasie oddelegowania pracownikom noclegów, z których będą oni korzystać w związku z koniecznością świadczenia pracy w ramach oddelegowania przy realizacji usług na poszczególnych projektach (kontraktach), poza siedzibą spółki i poza miejscem swego zamieszkania jest przychodem pracownika ze stosunku pracy w rozumieniu art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f. i czy w rezultacie spółka powinna pobierać oraz odprowadzać z tego tytułu zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, jeśli świadczenie to przekracza miesięcznie   500 zł?

Sprawa rozpatrywana była nie tylko przez organy podatkowe, ale trafiła również do Sądu. Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 listopada 2018, sygn. akt. II FSK 799/18, wydatki ponoszone przez pracodawcę na zapewnienie noclegów dla swoich pracowników w miejscu wykonywania przez nich pracy na jego rzecz, z wyłączeniem podróży służbowej, będą stanowić dla nich przychód, w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.), podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym, od którego płatnik jest obowiązany pobrać zaliczkę na podatek na zasadach określonych w art. 32 tej ustawy.

W orzecznictwie można jednak znaleźć zupełnie inne interpretacje, wskazujące, że wydatki poniesione przez pracodawcę, związane z oddelegowaniem pracownika, są ponoszone w interesie pracodawcy (żeby pracownik zgodził się wyjechać) i dlatego nie powinny być kwalifikowane jako przychód ze stosunku pracy. Takie stanowisko znalazło się w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego, z dnia 9 sierpnia 2016 roku w sprawie II FSK 1970/14. Teza tego wyroku stwierdza, że :

1. Zarówno zapewnienie noclegu przez pracodawcę pracownikowi, jak i transportu do odległego miejsca wykonywania pracy, zwłaszcza w przypadku usług o charakterze budowlano-montażowym - służy wyłącznie realizacji obowiązku pracowniczego - pracownik nie ma tutaj żadnej swobody w zarządzaniu i rozporządzeniu tym świadczeniem, a wykorzystuje je tylko w konkretnym celu - wykonaniu swoich obowiązków pracowniczych.

2. Zarówno koszty zakwaterowania, stworzenia odpowiedniego do warunków pracy zaplecza socjalnego, jak również dojazdu do określonego i zmieniającego się w zależności od położenia budowy miejsca wykonywania pracy są przede wszystkim kosztami pracodawcy i to ponoszonymi w jego interesie wynikającym z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, nie zaś w interesie pracownika. Wobec tego niezależnie od regulacji przyjętej przez ustawodawcę w art. 21 ust. 1 pkt 16 u.p.d.o.f., limitującej zwolnienie od podatku wyłącznie diet i innych należności za czas podróży służbowej pracownika, nie stanowią tego rodzaju świadczenia przychodu określanego jako wartość innych nieodpłatnych świadczeń.

VAT i podsumowanie

W zakresie podatku od towarów i usług ponownie sytuacja nie jest jasna – różne decyzje i interpretacje w podobnych stanach faktycznych stwarzają rodzaj niepewności prawnej. Dlatego nie można zarekomendować jednego prawidłowego rozwiązania, które będzie bezpieczne dla podatnika. Każdą sytuację należy więc rozpatrywać indywidualnie, możliwe, że dobrym pomysłem może być skorzystanie z rady odpowiedniego doradcy podatkowego i wystąpienie o interpretację indywidualną dla siebie.