Cesja wierzytelności poniżej wartości nominalnej a VAT

Transakcje cesji wierzytelności

W poniższym artykule przedstawiona została sprawa rozstrzygnięta nieprawomocnie przed WSA w Olsztynie, a dotycząca cesji wierzytelności poniżej wartości nominalnej (wyrok z dnia 26 maja 2021 r., sygn. akt I SA/Ol 227/21). Dodatkowo w przypadku braku opodatkowania VAT każdorazowo przy transakcji sprzedaży należy rozważyć skutki podatkowe w podatku od czynności cywilno-prawnych.

Sprawa zawisła przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Olsztynie dotyczyła przedsiębiorcy prowadzącego działalność polegającą na świadczeniu usług taksówkowych zwolnionych z VAT. Przedsiębiorca chciał rozszerzyć działalność o kod PKD 64.99.Z, czyli pozostałą działalność usługową, gdzie indziej niesklasyfikowaną. Dodatkowa działalność miała dotyczyć zakupu przez wnioskodawcę od osób poszkodowanych przysługujących im praw o zapłatę odszkodowania wobec zakładów ubezpieczeniowych w związku ze szkodami komunikacyjnymi na pojazdach. Transakcja będzie dokonywana na podstawie umowy cesji, gdzie cedent w zamian za wierzytelność otrzymuje zapłatę w określonej kwocie. Zawierana umowa cesji ma charakter odpłatny i przysługuje zbywcy w związku z cesją wierzytelności. Pełne ryzyko wyegzekwowania kwoty z zakładu ubezpieczeń ponosić będzie cesjonariusz. Ponadto wnioskodawca podkreślił, że w związku z umową cesji nie będzie wykonywane żadne inne świadczenie na rzecz cedenta.

Cesja wierzytelności a VAT

Spór sprowadzał się do tego, czy nabycie wierzytelności podlega opodatkowaniu VAT. Cesjonariusz będący wnioskodawcą twierdził, że w przypadku nabycia wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej nie będzie dochodziło do świadczenia usług, więc podatek VAT jest nienależny. Innego zdania był Dyrektor KIS, który w interpretacji uznał, że dojdzie do świadczenia usługi podlegającej opodatkowaniu VAT, a podstawą będzie różnica między ceną zakupu wierzytelności a ich wartością nominalną. Dyrektor KIS zaznaczył, że w jego ocenie wierzytelności nie będą trudne ani sporne co do wysokości, a ponadto okres ich przedawnienia jeszcze nie minął.

Nabycie wierzytelności poniżej wartości nominalnej

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie przyznał rację podatnikowi, tj. potwierdził, że nabycie wierzytelności na własne ryzyko, poniżej wartości nominalnej, nie jest wynagrodzeniem za świadczoną usługę, lecz stanowi jedynie transakcję polegającą na zmianie osoby wierzyciela i wstąpieniu cesjonariusza w miejsce cedenta. WSA odniósł się także do określenia wierzytelności „trudnych”. W tym zakresie Sąd przywołał dwa orzeczenia – TSUE w sprawie C-93/10 oraz NSA z 19 marca 2012 r., sygn. akt I FPS 5/11, z których wynika, że istotą takich spraw nie jest to, czy są to wierzytelności „trudne”, lecz sam fakt nabycia wierzytelności poniżej wartości nominalnej. W ocenie WSA nie jest to usługa, ponieważ podatnik nie zobowiązuje się do ściągnięcia długu w zamian za wynagrodzenie. Ponadto WSA w wyroku powołał się na ugruntowaną już linię orzeczniczą w tym zakresie, wynikającą m.in. z wyroków NSA z 13 czerwca 2019 r., sygn. akt I FSK 677/17 i z 23 stycznia 2018 r., sygn. akt: II FSK 3491/1, a także z wyroków WSA w Poznaniu z 6 marca 2019 r., sygn. akt I SA/Po 990/18 oraz WSA w Gliwicach z 27 lutego 2019 r., sygn. akt III SA/Gl 1264/18. W przywołanych sprawach Sądy podkreślają, że niezbędne do opodatkowania VAT jest wystąpienie odpłatności za usługę, która jest bezpośrednio związana z tą usługą. Samo egzekwowanie praw na swoją rzecz nie tworzy usługi.

Opodatkowanie PCC

Zgodnie z przepisami ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych wyłączone z opodatkowania PCC są transakcje opodatkowane VAT. Zatem w powyższej sprawie należy rozważyć skutki wyroku WSA na opodatkowanie PCC. Na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy o podatku od czynności cywilno-prawnych podatkowi od czynności cywilnoprawnych podlegają umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych. Cesja z natury jest zbyciem prawa majątkowego do wierzytelności z cedenta na cesjonariusza. Jako zbycie prawa materialnego cesja powinna być opodatkowana PCC w przypadku, gdy brak jest opodatkowania takiej transakcji VAT, jak ma to miejsce w omawianym przypadku. Podobne stanowisko wynika z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 5 lutego 2019 r., sygn. akt I SA/Gl 1293/18. Obowiązek podatkowy spoczywać więc będzie na podatniku, jako nabywcy wierzytelności. Stawka podatku wynosić będzie 1%.